Cảnh trong phim Walk with me (Bước chân an lạc). Phim đang được công chiếu tại VN - Ảnh: BHD

Chậm rãi và thong thả

Trong lời tựa cho sách viết vào năm 2006, thiền sư Thích Nhất Hạnh ghi rằng: "Hãy tưởng tượng một con đường lên núi theo hình trôn ốc và người leo núi đi rất thảnh thơi, không có cảm tưởng mình đang leo núi, quên rằng mình đang leo núi. Đường có hoa thơm cỏ lạ. 

Đến đỉnh núi nhìn xuống mới biết mình đã leo tới đỉnh núi. Khi đi xuống cũng vậy, mình đi theo con đường trôn ốc xuống núi. 

Cấu trúc của sách Nẻo về của Ý cũng thế, không thật sự là một cấu trúc nhưng cũng là một cấu trúc. Bốn mươi năm trước tôi đã viết Nẻo về của Ý như thế, không có chút dụng công. Ngòi bút rong chơi nơi chốn núi đồi...".

Walk with me được kể theo cách: Lời dẫn chuyện được lẩy ra từ những ngôn từ đắt nhất trong cuốn Nẻo về của Ý, còn bối cảnh và hình ảnh thì điểm xuyết một vài sinh hoạt đời thường và những hoạt động điển hình liên quan đến việc tu tập tại Làng Mai. 

Không kịch bản. Không nhân vật chính. Thật quá khó để diễn tả bằng ngôn ngữ phim ảnh, chỉ trong gần 90 phút, toàn bộ tinh thần Làng Mai và cốt tủy Pháp môn của Làng Mai. 

Do đó, những ai mong cầu qua bộ phim này sẽ hiểu về cuộc đời và thành tựu của thiền sư Thích Nhất Hạnh thì sẽ thất vọng. Mọi thứ đan xen nhau chậm rãi, thong thả, góp nhặt dưới sự liễu ngộ của chính người làm phim.

TTO - Bước chân an lạc (Walk with me) - một phim tài liệu về thiền sư Thích Nhất Hạnh và tăng thân Làng Mai sẽ được phát hành tại Việt Nam từ ngày 1-3 (rằm tháng Giêng Mậu Tuất).

Vui sống với lẽ vô thường

Phim có nhiều khung hình cận cảnh, thậm chí đại cận, như đặc tả nhà sư nhìn những con kiến chơi đùa trên các xớ chiếu bông, những con bọ cánh cam chạy đâu đó trên sàn gỗ, hai bàn tay của một vị sư đang để trên bụng cảm nhận nhịp thở, rồi chú rùa, cánh bướm nhiều màu sắc đậu trên một đài hoa khô... 

Xem phim có cảm giác như người làm phim chẳng bận tâm công việc, cứ rong chơi, kiểu như xách cái máy quay đi lang thang, thấy cái gì đẹp thì ghi lại, mà ghi lại thật tỉ mẩn và đầy mỹ cảm... 

Cảnh trong Walk with me

Tất cả những điều này đòi hỏi một trái tim biết thấy những điều nhỏ nhặt vốn dễ bị lãng quên trong đời sống thường nhật. 

Tinh thần này chính là điểm cốt lõi trong cuốn Nẻo về của Ý, mà ở đó thiền sư Thích Nhất Hạnh mô tả chi tiết bông hoa, chiếc lá, con châu chấu, cánh bướm... 

Tinh thần đó là tinh thần của một đời sống chánh niệm - làm việc gì biết mình đang làm việc đó, biết ta đang rửa chén, biết ta đang nấu ăn; nhìn thật sâu, lắng nghe thật kỹ, thấy mùa đông là sự chuẩn bị cho mùa xuân, thấy sự thay đổi, sự vô thường chính là cuộc sống và vui sống với nó.

Thiền sư Thích Nhất Hạnh trong phim

Thấy núi như thấy pháp

Sau nhiều đoạn chuyển cảnh khá gắt, cảm giác các cảnh không liên quan gì nhau, cho đến cảnh cuối thì người xem mới cảm ngộ rằng hóa ra Walk with me có một kết cấu chắc chắn. 

Mở đầu phim là lời dẫn chuyện bằng câu hỏi tu từ "...Vẫn biết giận dỗi, vẫn thích được ngợi khen, vẫn sẵn sàng khóc cười. Nhưng ở dưới đáy những cái đó còn có gì nữa? Có hay không? Nếu có, sao ta lôi nó lên không được? Nếu không, sao ta cứ đinh ninh rằng có?". 

Mở ra như thế, rồi bỏ ngỏ, rồi đi lang thang và rủ rê người xem cùng đi với mình - walk with me. Để rồi kết phim là hình ảnh "Tôi trỗi dậy và ngồi trong tư thế tham thiền suốt đêm đó. Không còn gì hết, chỉ có sự vững chãi và an tĩnh. Tôi ngồi như một trái núi và miệng tôi mỉm cười".

Cấu trúc như thế thì hóa ra không cấu trúc mà có cấu trúc. Hành trình từ sự hoài nghi không biết đến sự tỉnh thức. Hành trình đó làm gì có cấu trúc, có kế hoạch, có kịch bản? 

Cảnh trong Walk with me

Trong đạo Phật, hình ảnh trái núi vững chãi được hiểu là cái như như, là sự giác ngộ. Thấy núi như thấy pháp. Nhưng pháp ở đâu? Trong cuốn Người vô sự, tác giả Thích Nhất Hạnh viết: "Cái chứa đựng pháp là tâm của ta".

Vì lẽ đó, với những ai đang đi tìm sự bình an nội tại, có lẽ thấu cảm Walk with me dễ dàng hơn.