Người bệnh thoái hóa khớp gối sẽ khó khăn khi ở tư thế chuyển từ ngồi thấp sang đứng dậy hoặc lên xuống cầu thang - Ảnh: Thanh Đạm

Thoái hóa khớp gối vẫn thường được giải thích là do sự hư hại sụn khớp, khô chất nhờn trong khớp nên việc điều trị thường được nghĩ đơn giản là tiêm chất nhờn và thay thế sụn khớp. Tuy nhiên, những nghiên cứu gần đây cho thấy tổn thương trong thoái hóa khớp phức tạp hơn nhiều.

Bị thấp đi, chân cong...

Khớp gối gồm hai phần xương nối với nhau là đầu dưới xương đùi và mâm chày. Hai đầu xương được bọc bởi lớp sụn khớp trơn láng có nhiệm vụ làm giảm bớt lực tác dụng từ đầu dưới xương đùi truyền lên mâm chày khi đi, làm trơn láng giúp khớp vận động nhẹ nhàng. Phần dịch khớp có chứa dung dịch acid hyaluronic tạo sự trơn láng trong cử động và giúp bảo vệ tế bào sụn khớp. Màng bao khớp giúp tiết ra dịch khớp nuôi dưỡng sụn khớp, tạo chất nhờn khớp, bảo vệ khớp khỏi sự nhiễm trùng. Hệ thống dây chằng giúp khớp gối vững vàng khi đi lại, hạn chế sự hư hại của sụn khớp.

Ngoài ra còn có hệ thống cơ bao xung quanh khớp gối tạo sức mạnh giúp chúng ta di chuyển nhẹ nhàng, có thể thực hiện các môn thể thao hay lao động mạnh. Khớp gối tạo với khớp háng và khớp cổ chân tạo thành chi dưới. Khi trục của ba khớp này thẳng hàng sẽ giúp hạn chế tình trạng hư hại của sụn khớp và tạo dáng đi đẹp.

Trong bệnh lý thoái hóa khớp gối, dễ thấy nhất là tình trạng hư hại dần của lớp sụn khớp khiến việc cử động khớp không còn dễ dàng. Những tiếng kêu rào rạo từ việc sụn khớp bị hư hại là điều chúng ta có thể cảm thấy được khi cử động khớp gối. Ở giai đoạn trễ hơn, thỉnh thoảng bệnh nhân hay có những đợt tràn dịch khớp gối làm gối sưng to khiến việc cử động gập duỗi gối khó khăn, nhất là gập gối, hoặc có cảm giác bị căng tức. Màng bao khớp gối bị sưng dày lên làm tiết dịch trong gối, gây đau nhức về ban đêm do hiện tượng viêm.

Bệnh nhân sẽ chuyển từ trạng thái chỉ đau khi đi nay chuyển sang đau vào ban đêm và sưng khớp gối. Gối bắt đầu bị vẹo dần dần vào trong (chiếm đa số) hay vẹo ra ngoài. Người bệnh sẽ thấy mình thấp đi, chân bị cong. Mặt khác, vì bị đau gối nên bệnh nhân sẽ có xu hướng nằm cong gối hay lót một vật gì đó sau khớp gối để ngủ cho dễ chịu. Điều này khiến gối bệnh nhân bị mất duỗi thẳng nên khi đi gối sẽ hơi bị gập. Đi tư thế gối gập làm tăng áp lực lên cơ tứ đầu đùi ở trước gối và bệnh nhân cảm thấy mỏi hơn khi đi. Bên cạnh đó, cơ tứ đầu đùi cũng bị teo càng làm việc đi lại của bệnh nhân khó khăn hơn, nhất là ở tư thế chuyển từ ngồi thấp sang đứng dậy hoặc leo cầu thang hay đi trên mặt đất không bằng phẳng.

“Vòng xoáy” bệnh lý

Gối vẹo, hệ thống dây chằng bị rối loạn chức năng, bị giãn ra ở một bên và bị co rút bên còn lại khiến gối đau khi đi. Gối vẹo làm lực tác dụng lên gối không đồng đều, nếu gối vẹo vào trong sẽ làm lực tác dụng lên khoang khớp gối bên trong nặng hơn và làm lớp sụn hư hại nhanh hơn, dây chằng bên ngoài căng hơn. Sụn chêm trong gối giúp phân tán lực khi đi lại cũng bị thoái hóa, đôi khi có thể bị rách tạo thành mảng sụn rời, gây kẹt khớp và đau khi đi lại dù triệu chứng này không thường xuyên xảy ra.

Trước kia người ta nghĩ thoái hóa khớp gối chỉ là quá trình cơ học, là sự mài mòn sụn khớp. Nhưng gần đây những nghiên cứu mới cho thấy có quá trình viêm xảy ra trong khớp gối với các tác nhân gây viêm. Quá trình viêm làm tăng sinh màng bao khớp và ngược lại tạo thành vòng xoáy bệnh lý. Quá trình viêm này có thể ảnh hưởng đến toàn thân. Một số giả thuyết cho rằng quá trình viêm có thể làm bệnh nhân thoái hóa khớp thêm nguy cơ bị bệnh Alzheimer, đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Rất nhiều nghiên cứu tập trung điều trị quá trình viêm trong thoái hóa khớp đang được thực hiện

Như vậy có thể thấy thoái hóa khớp gối phức tạp hơn chúng ta nghĩ. Vì vậy việc điều trị không đơn giản chỉ là một phương pháp mà cần phối hợp nhiều phương pháp.