Vượt núi cao vực sâu

Phóng to

Non nước Hà Giang

Cao nguyên đá Đồng Văn trải rộng trên bốn huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc. Càng đi sâu vào địa phận biên giới giáp ranh thì những con đường ngang sườn núi càng ngoằn ngoèo và chênh vênh với những khúc cua cùi chỏ dốc ngược. Khung cảnh bày ra trước mắt chúng tôi càng thơ mộng hơn với những ruộng bậc thang xanh mướt, quyện với màu nâu vàng của những rẫy ngô đã thu hoạch, còn trơ những thân cây khô trên sườn núi đá đen thẫm. Những ngôi nhà vắt vẻo trên sườn núi, cheo leo.

Ba giờ chiều. Chúng tôi đến Quản Bạ, nắng hanh vàng, thêm chiếc áo len cao cổ và 131 bậc thang leo lên đến cổng trời làm tôi khá bức bối, nóng nực. Nhưng khi phóng tầm mắt nhìn hết thung xanh Quản Bạ, xa xa là Núi Đôi cân đối như ngực thiếu nữ mười sáu tròn trăng làm chúng tôi quên cả mệt, quên cả nóng. Nhà ở được xây dựng quây quần ở chính giữa thung lũng, bao bọc trong ruộng mướt xanh như nhung. Quản Bạ chạm đến một ngưỡng vẻ đẹp mong manh như sương đọng trên lá đầu ngày mà một chút vô tình cũng có thể làm tan mất. Một gia đình đến từ Toulouse, vùng đất miền Nam nhiều nắng của nước Pháp, như chúng tôi, cũng say mê ngắm khói bếp chiều vẽ những vệt xám mỏng vào khuôn tranh cổng trời.

Chúng tôi đến Đồng Văn vào buổi chiều tà. Phố cổ Đồng Văn không hề to lớn như chúng tôi tưởng tượng. Nắng chiều nhè nhẹ len lỏi qua lớp sương mù dày đặc sau ngọn thông đỏ cổ thụ đầu núi, hắt lên một vòng hào quang tròn đầy mê hoặc kỳ bí. Đặc biệt là chợ Đồng Văn xây bằng đá vào những năm 1920, còn nguyên vẹn ba dãy nhà với những mái ngói nâu sẫm, kết hợp những đèn lồng treo cao, tạo nên không khí ấm áp xua tan đi giá lạnh khe khắt của khí hậu.

Cột cờ Lũng Cú

Trước khi leo lên cột cờ Lũng Cú, chúng tôi ghé chợ ngay dưới chân núi. Chợ không lớn lắm nhưng đầy đủ mặt hàng từ giày dép, áo quần, gương lược, các vật dụng trong gia đình, cả điện thoại di động, loa đài. Chúng tôi đi dạo chợ mà có một điều thấy hơi tiếc, đó là những chiếc váy thổ cẩm được những cô gái làm bằng tay, tự thêu cho mình những hoa văn khéo léo đã gần như biến mất, thay vào đó là những chiếc váy thun, được dập hoa văn hàng loạt của Trung Quốc, với đủ màu sắc và kiểu dáng ở khắp chợ. Ở góc chợ lúc nào cũng dành ra một cái bàn nhỏ để rượu ngô và điếu thuốc lào, mới sáng sớm mà can rượu đã vơi đi một nửa, những cô gái người Mông ngồi hút thuốc lào, thấy chúng tôi liền nở nụ cười thân thiện.

Cột cờ Lũng Cú trên đỉnh núi Rồng, cao 1.700m so với mặt nước biển. Cột cờ Lũng Cú đã trải qua nhiều lần phục dựng và tôn tạo. Và lần này đến thăm, chúng tôi được đứng trên cột cờ hình bát giác, cao trên 30m, khánh thành ngày 25-9-2010. Cờ Tổ quốc tung bay giữa đất trời lộng gió, như chưa từng nhớ những chiến biến, những xung đột trong quá khứ. Chúng tôi, những người con của đất Việt, một lần về tới địa đầu cực Bắc, được nghe tiếng cờ reo trong gió, tim rung dâng mạch chảy sông núi thiêng liêng.

Phóng to

Ngôi nhà của Vương Chí Sình

Trăm năm giấc mộng vương quyền

Tạm biệt Lũng Cú, chúng tôi vòng lại thăm dinh nhà Vương ở thung lũng Sà Phìn trên một ngọn đồi hình mai rùa, bắt đầu xây dựng vào năm 1921, suốt trong tám năm mới hoàn thành. Kiến trúc ảnh hưởng cả phong cách Trung Quốc, Pháp pha trộn Mông, với nguyên vật liệu chủ yếu từ Trung Quốc và từ các nơi khác đưa đến. Chúng tôi ngỡ ngàng trước công trình đồ sộ với cấu trúc hình chữ Vương cùng những điêu khắc tinh xảo, những phòng ốc được trang bị đầy đủ bên trong và những chuồng chăn nuôi rộng lớn bên ngoài, dấu tích của một thời hưng thịnh và quyền quý. Được xây dựng gần 100 năm trước, nhưng tòa nhà vẫn giữ được gần như nguyên vẹn vẻ bề thế uy nghi trước biến chuyển thời cuộc. Hàng cây sa mu cổ thụ trước nhà như những chứng nhân trầm lặng của thời gian. Dinh thự nhà họ Vương được xếp là di tích quốc gia, nhưng con cháu của ông hiện đang sinh sống tại Canada. Người hiện đang trông coi dinh thự là một người cháu xa của gia đình không thuộc dòng chính thống. Tôi tự hỏi bao nhiêu của cải và công sức của người dân vùng này đã tập trung vào ngôi nhà của Vương Chí Sình - vị vua người Mèo nhiều tham vọng?

Tiếng đàn môi sau bờ rào đá

Phát hiện thú vị nhất trên chuyến đi này là lúc về chúng tôi ghé vào Lũng Cẩm - làng văn hóa ở địa phận xã Sủng Là - ngôi làng được chọn làm bối cảnh chính cho bộ phim Chuyện của Pao của đạo diễn Ngô Quang Hải đoạt giải Cánh diều vàng của Hội Điện Ảnh Việt Nam. Làng nép mình bên quốc lộ 4C, dưới những dãy núi đá tai mèo trùng điệp. Đi qua cánh đồng hoa hồng rộng ở đầu làng, những ngôi nhà trình tường đất với mái ngói nung già nâu sẫm, hàng rào xếp đá bao quanh - truyền thống văn hóa ở của dân tộc Mông vẫn được bảo tồn phát triển - hiện ra trước mắt chúng tôi như hàng ngàn đời nay vẫn thế. Dưới hiên mưa, cô bé người Mông chừng 6 tuổi ngừng lột vỏ ngô, xòe tay hứng những giọt mưa lóng lánh tuôn chậm trên mười ngón tay nâu. Hàng chuỗi dài đều đặn những bắp ngô vàng ruộm treo có lớp lang ở xà ngang trước nhà. Nhà ai thoáng tiếng đàn môi. Nghe như lời nhắn gửi một ước mộng bình yên sau những bờ rào đá xanh rêu phủ. So với thị trấn Đồng Văn, Lũng Cẩm như cô gái quê tươi tắn không cần trau chuốt phấn son.

Phóng to Áo Trắng số 18 ra ngày 1/10/2013 hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.