Thể thao thời công nghệ phân tích

Hãng tin BBC không hề quá lời khi đưa ra nhận định đó. Phân tích dữ liệu ngày càng trở thành một nội dung không thể thiếu của thế giới thể thao.

Ảnh: wyscout.com

Bùng nổ công nghệ

Khi đại dịch bùng lên ở châu Âu một năm trước, người ta đã bắt đầu nói về vai trò của các thiết bị công nghệ. 

Vào lúc các giải đấu bị hủy bỏ hàng loạt, những chuyến tập huấn ngày càng xa vời, và ngay cả việc ra sân tập luyện như bình thường cũng trở nên khó khăn, các thiết bị công nghệ trở thành thứ cứu vãn VĐV.

Với một thiết bị GPS, các VĐV dễ dàng đo được hiệu suất tập luyện, kiểm soát luôn cả những thông số kỹ thuật như nhịp tim, để xây dựng dữ liệu và kế hoạch tập luyện.

 Những thiết bị GPS còn là nền tảng để những môn như xe đạp, chạy bộ tổ chức các giải đấu ảo. VĐV chỉ cần kết nối thiết bị của mình với hệ thống giải đấu là có thể tham dự, thi đấu và so sánh thành tích. 

Tất cả đã trở thành bình thường mới một năm qua, dù cách đây chưa lâu, những điều đó nghe như viễn tưởng.

“Khi chúng tôi thành lập công ty cách đây 12 năm, công nghệ này còn rất sơ khai. Mọi người không hiểu vì sao chúng tôi lại phải phức tạp hóa vấn đề với việc tập luyện như vậy. Suy nghĩ khi đó là mỗi CLB đều có đội ngũ đông đảo các HLV với nhiều vai trò khác nhau. Tại sao phải sử dụng quá nhiều thiết bị nữa?” - ông Sean O'Connor, người đồng sáng lập Công ty phân tích dữ liệu thể thao STATSports, nói.

STATSports có trụ sở tại Bắc Ireland, được xem là một trong những công ty phân tích dữ liệu thể thao hàng đầu thế giới hiện nay. Rất nhiều CLB ở Premier League sử dụng phần mềm của họ. 

Vào năm 2018, công ty đạt thỏa thuận trị giá 1,2 tỉ USD với Giải bóng đá nhà nghề Mỹ (MLS) để cung cấp thiết bị kỹ thuật cho các CLB của giải trong thời hạn 5 năm.

Năm 2020, công ty phát triển phần mềm Sonra 3.0 cho phép các đội xem dữ liệu gần như ngay lập tức từ iPad hoặc Apple Watch (AAPL), để ngay cả trong trận đấu, ở thời gian thực, VĐV và HLV có thể nhận phản hồi và điều chỉnh chiến thuật.

Tốc độ, thời gian, quãng đường di chuyển thật ra chỉ là những thông số cơ bản nhất mà STATSports hay các công ty công nghệ tương tự cung cấp. Để phân tích dữ liệu trong bóng đá còn rất nhiều chỉ số phức tạp khác.

“Những VĐV ưu tú luôn muốn biết tại sao họ chưa giỏi bằng đối thủ dù tập luyện như nhau. Và chúng tôi phải cung cấp cho họ những thiết bị có thể đo lường điều đó” - Tom Allen, người đứng đầu đội ngũ phân tích dữ liệu của CLB Arsenal từ năm 2017, cho biết.

Đo đếm mọi thứ mọi nơi

Một trong những dụng cụ phổ biến nhất trong phân tích dữ liệu bóng đá là theo dõi quang học. Thiết bị này được sử dụng để chụp lại vị trí của mỗi cầu thủ trên sân 25 lần một giây, từ đó đưa ra phân tích liên quan đến việc cầm bóng, sự di chuyển của đối thủ và đồng đội. 

Sự xuất hiện của những thủ môn chơi bóng bằng chân điêu luyện như ter Stegen có đóng góp lớn của công nghệ dữ liệu thể thao. Ảnh: Barca Blaugranes

Theo dõi quang học là thứ không thể thiếu trong các trận đấu. Bởi chúng ta cũng biết, không một HLV, hay kể cả là nguyên ban huấn luyện nào có thể bao quát toàn bộ sân đấu.

Phản xạ tự nhiên khiến gần như tất cả mọi người thường chỉ dõi theo trái bóng, hay cụ thể hơn là người đang cầm bóng. Cần đến công nghệ để xác định bước di chuyển của 21 cầu thủ còn lại trên sân.

Giống như chiến thuật, hệ thống phân tích dữ liệu trận đấu cũng được chia ra làm hai mảng tấn công và phòng ngự. Ở mảng tấn công, các thiết bị đo đạc dữ liệu về tỉ lệ chuyền bóng, dứt điểm, các pha phối hợp, tốc độ lên bóng...; trong khi với phòng ngự là khoảng cách tối ưu giữa các hậu vệ, khả năng kiểm soát bóng, hiệu quả không chiến, tranh chấp, kỹ năng chống phản công...

Đó là các thiết bị theo dõi từ ngoài sân. Còn ngay trên sân bóng, cầu thủ có thể mang thiết bị đo chỉ số cá nhân của họ như lực sút bóng, độ bền thể lực, tốc độ chạy, nhịp tim... 

“Không bao giờ được phép đánh giá thấp giá trị của dữ liệu và các nhà phân tích - Trevor Watkins, người đứng đầu mảng thể thao của Công ty luật Pinsent Masons và là cựu chủ tịch CLB Bournemouth, nói - Những nhà phân tích dữ liệu ngày nay nắm vai trò lớn trong bóng đá. HLV Arsene Wenger là một trong những người tiên phong trong việc kết nối với lĩnh vực này”.

Cũng như điền kinh hay đạp xe, tầm quan trọng của các thiết bị đo đạc và phân tích dữ liệu càng được nhấn mạnh khi đại dịch xuất hiện. 

Những rào cản về giãn cách xã hội khiến các đội bóng không thể triển khai chương trình tập luyện như thường lệ, và họ cần đến sự phân tích từ xa hơn bao giờ hết.

Theo Grand View Research, ngành công nghiệp phân tích thể thao có thể trị giá 4,6 tỉ đôla vào năm 2025, với công nghệ đã bắt đầu lan xuống tận cấp độ nghiệp dư. 

Các công ty như Catapult của Úc (cũng có khách hàng ở Premier League) và STATSports đã phát triển các hệ thống nhắm vào thị trường thể thao đại chúng này.

Trong mảng đào tạo trẻ, đất dụng võ của công nghệ phân tích dữ liệu càng hứa hẹn hơn. Đại dịch khiến công tác tuyển trạch trực tiếp gặp rất nhiều khó khăn, nên giống như việc theo dõi cầu thủ tập luyện tại nhà, giờ các CLB có thể “xem giò cẳng” những cầu thủ trẻ mục tiêu dựa trên tổng hợp và phân tích dữ liệu.

Quan trọng hơn, khi phải làm việc với số lượng lớn cầu thủ, giá trị của công nghệ cũng tăng theo. Thực tế là với dữ liệu quá lớn, hệ thống sàng lọc công nghệ chắc chắn sẽ hiệu quả hơn đội ngũ tuyển trạch là người.

Đo trên sân tập, trong trận đấu, trong công tác tuyển trạch, và giờ người ta còn kỳ vọng công nghệ đo được cả... tương lai. Duncan Alexander, người đứng đầu Công ty Stat Perform tin rằng các hệ thống công nghệ sẽ sớm đưa ra được nhận định gần như chuẩn xác nhất về phong độ của cầu thủ và thậm chí là kết quả các trận đấu.

Một ví dụ, mốt thời thượng của bóng đá hiện đại là các thủ môn không chỉ giỏi bắt bóng mà còn phải biết cầm bóng, tranh chấp, phòng ngự từ xa, thậm chí là triển khai tấn công, như Manuel Neuer, Marc-André ter Stegen, Alisson, Ederson... có cơ sở quan trọng là phân tích dữ liệu. 

Trước trận đấu, ban huấn luyện sẽ xem xét khả năng di chuyển của đối phương để đưa ra chỉ đạo hợp lý cho thủ môn của mình.

Dữ liệu thống kê không phải là tất cả trong bóng đá, nhưng nó mang lại một kết quả gần đúng, và quan trọng hơn, nó cho thấy một thế giới thể thao luôn luôn vận động để thay đổi.■