Thế giới chạy theo trường phái Đức

Dù bản thành tích của Rangnick khá khiêm tốn (ông chưa một lần vô địch quốc gia và cúp châu Âu, đồng thời chủ yếu chỉ làm việc ở Đức), một chi tiết nổi bật trong tiểu sử chiến lược gia 63 tuổi này, như trang Wikipedia về ông ghi nhận: “Rangnick là người có ảnh hưởng lớn đến Thomas Tuchel, Julian Nagelsmann và Jurgen Klopp”.

Biên niên sử gegenpressing

Tất cả những cái tên nói trên, và có thể kể thêm Hansi Flick, đang là những HLV người Đức xuất sắc hiện nay. 

Họ được liên kết bởi gegenpressing - thứ chiến thuật đang làm mưa làm gió làng túc cầu. 10 năm trước, khi Klopp đưa Dortmund phá vỡ ách thống trị của Bayern Munich ở Đức và tiến xa ở Champions League, gegenpressing bắt đầu được nhắc đến. Nhưng phải đến những năm gần đây, trường phái chiến thuật này mới thực sự bước lên đỉnh cao. 

3 đội bóng vô địch Champions League gần nhất được dẫn dắt bởi những HLV theo đuổi gegenpressing. Đó là Liverpool của Klopp, Bayern Munich của Flick và Chelsea của Tuchel. Nagelsmann - chiến lược gia trẻ tuổi được chọn để thay thế Flick ở Bayern (lên nắm tuyển Đức) - cũng kế thừa phong cách của người tiền nhiệm. 

Gegenpressing là gì? Về ngữ nghĩa, đó là chống-pressing, hay cũng có thể gọi là phản-pressing. Nhưng phản-pressing không có nghĩa đối lập với pressing, giống như phản công không có nghĩa đối lập với tấn công, mà cũng là một cách thức tấn công. 

Gegenpressing là một hình thái pressing đặt trọng tâm ở việc áp sát đối phương liên tục ngay khi mất bóng để giành lại quyền kiểm soát.

Hãy nghe Klopp giải thích: 

“Khoảnh khắc tốt nhất để giành lại quả bóng là ngay khi ta làm mất nó. Khi đó, cầu thủ đội bạn sẽ ngẩng đầu và tìm kiếm khoảng trống triển khai bóng. Gegenpressing cho phép ta giành lại quả bóng khi đang ở gần khung thành đối phương nhất có thể, đồng nghĩa với việc tạo ra một cơ hội. Không một tiền vệ tổ chức nào trên thế giới có thể tạo ra nhiều cơ hội như những tình huống gegenpressing thành công”.

Với triết lý đó, người ta thấy Klopp đã biến Roberto Firmino từ một tiền đạo cắm trở thành “hậu vệ đứng cao nhất”, những Mohamed Salah và Sadio Mane thì chạy liên tục để dồn ép đối thủ, và không cần bất kỳ “số 10” nào ở hàng tiền vệ 3 người của ông.

Ý tưởng về gegenpressing có thể manh nha đầu tiên từ Arrigo Sacchi - chiến lược gia lão làng người Ý hồi những năm 1980. Cũng thời gian đó, Rangnick ở Đức giới thiệu lối chơi tương tự, mà ban đầu được truyền thông gọi là “pressing tầm cao”. 

Bản thân Klopp thừa nhận ông chịu nhiều ảnh hưởng từ Sacchi lẫn Rangnick, dù chưa từng làm việc trực tiếp với các HLV này. 

Người thực sự ảnh hưởng lớn trực tiếp đến Klopp là ông thầy cũ Wolfgang Frank ở Mainz. Sau đó, tới lượt Tuchel nắm CLB này giai đoạn 2009 - 2014, kế thừa những ý tưởng của Klopp, trước khi mang nó đến Chelsea để chinh phục châu Âu.

Kết thúc kỷ nguyên tiki-taka

Trước khi gegenpressing xuất hiện, một số xu hướng chiến thuật từng thay phiên nhau thống trị làng túc cầu, như catenaccio (phòng ngự đổ bêtông), total football (bóng đá tổng lực) và tiki-taka (lối chơi kiểm soát bóng nhiều bằng cách chuyền bóng liên tục). 

Catenaccio là đặc sản Ý, total football là linh hồn của bóng đá Hà Lan, và tiki-taka thuộc hệ phái Latin với Tây Ban Nha là đại diện tiêu biểu, còn gegenpressing tượng trưng cho dòng máu Đức.

Chiến thuật trong bóng đá cũng giống như binh pháp, sinh ra là để khắc chế lẫn nhau. Total football ra đời nhằm chế ngự sự khó chịu của catenaccio, và gegenpressing giờ đây đã chấm dứt sự thống trị của bóng đá Tây Ban Nha. 

Ở thời đỉnh cao của tiki-taka, giai đoạn 2009 - 2018, các CLB La Liga giành 7/9 chức vô địch Champions League. Nhưng 3 năm qua, các CLB Anh và Đức đi theo con đường gegenpressing và đều do các HLV người Đức dẫn dắt đã thay phiên nhau đăng quang.

Tiki-taka đòi hỏi cầu thủ phải có kỹ thuật thượng thừa, còn gegenpressing yêu cầu một nền tảng thể lực cực tốt. Rangnick được xem là thủy tổ của trường phái này, nhưng ông lại chưa bao giờ vươn đến đỉnh cao. 

Những CLB đáng kể nhất mà Rangnick từng huấn luyện chỉ là Schalke04 và Stuttgart, ở tầm trung bình khá tại Đức.

Nhưng đó là một kết quả dễ hiểu. Những phát minh mới luôn bị xem là kỳ quặc và đi ngược xu hướng. Gegenpressing buộc các tiền đạo phải chạy đuổi theo trái bóng liên tục, điều chưa từng thấy trong bóng đá hiện đại. 

Cả việc sử dụng hàng tiền vệ gồm nhiều các cầu thủ cơ bắp cũng bị xem là “tư duy của kẻ yếu”. Chỉ những đội bóng nhỏ mới tư duy bóng đá như vậy, đó là định kiến khi gegenpressing ra mắt.

Nhưng kể từ khi Klopp thành công ở Dortmund, ông đã giới thiệu cho thế giới bóng đá thấy gegenpressing đỉnh cao có thể là thứ bóng đá đẹp mãn nhãn ra sao. 

“Nếu Barca là đội bóng duy nhất mà tôi xem khi còn bé, tôi sẽ chọn quần vợt. Bóng đá của tôi không yên bình như thế, nó diễn ra trong một ngày mưa, nơi sân bóng nặng trịch, các cầu thủ lấm lem bùn đất, bầm dập và khi trở về nhà, họ không thể nhấc chân nổi”, Klopp chia sẻ về triết lý bóng đá của ông. Trong một diễn giải ngắn gọn hơn, ông tuyên bố các cầu thủ của mình “sẽ pressing cho tới chết”.

Gegenpressing khiến bóng đá lấy lại phần nào nét đẹp nguyên thủy. Vẫn có sự mưu mẹo, những mảng miếng chiến thuật nhỏ vụn, nhưng tốc độ trận đấu diễn ra cực nhanh và hầu như không có khoảng thời gian “đi bộ”.

Vấn đề của lối chơi này là thể lực và chấn thương. Có lý do khiến gegenpressing chỉ bắt đầu phổ biến gần đây. 

Nếu được áp dụng vài chục năm trước, đó sẽ là một thứ chiến thuật chết yểu, do đòi hỏi thể lực gắt gao của nó là điều chỉ khoa học, điều kiện dinh dưỡng, và cả công nghệ hiện đại mới đáp ứng được với các cầu thủ đỉnh cao thường xuyên chơi trên 50 trận mỗi mùa giải.

Ngoài ra, “pressing tới chết” nghe thì hay, nhưng rõ ràng là không thực tế. Xoay quanh nền tảng đấy, mỗi HLV lại lựa chọn một điểm nhấn riêng cho mình. 

Klopp đặc biệt chú trọng sức mạnh của hai biên. Còn Tuchel tạo thêm nét biến hóa bằng sơ đồ 3 trung vệ, giúp các hậu vệ dâng cao, nhiều lúc làm thay nhiệm vụ của tiền vệ, thậm chí là tiền đạo. Cả Pep Guardiola từng lừng lẫy và bách chiến bách thắng với tiki-taka thuở nào nay cũng bắt đầu kết hợp gegenpressing vào lối chơi kiểm soát bóng của ông. 

Đó là kết quả dễ hiểu khi HLV người Tây Ban Nha từng kinh qua 3 năm làm việc ở Đức, và những thất bại thường xuyên dưới tay Klopp cùng Tuchel đã khiến ông phải “tỉnh ngộ” về xu thế của bóng đá hiện đại.

Trong một bài viết trên Economic Times, tác giả Indrajit Hazra gọi gegenpressing là “luồng gió văn hóa mới thổi vào bóng đá đương đại”, làm thay đổi rất nhiều quan điểm xưa cũ. 

Với gegenpressing, những “số 7”, “số 9”, “số 10” truyền thống giờ không còn nhiều ý nghĩa. Không còn những chàng hoàng tử đá bóng, những nhà đạo diễn sân cỏ, những bậc thầy điều khiển rối. 

Ngày nay, mọi nghệ sĩ bóng đá, dù tài hoa đến đâu, đều phải làm việc cật lực, phải bở hơi tai đuổi theo đối thủ, và không ngần ngại những pha va chạm nảy lửa, nếu HLV của họ là một người gegenpressing. 