Chung cư Vĩnh Hội, TP.HCM. Nhà nhà phơi quần áo như nhau - Ảnh: Q.Đ.

Chung cư cũng vậy, môi trường sống thế nào sẽ ứng xử thế ấy.

Tôi còn nhớ, ngày trước ở quê nhà tôi nền đất, ít khi quét dọn, ai đến cũng mang giày/dép đi thẳng vào bên trong nhà. Từ khi nền nhà được lát gạch men bóng loáng, thường được quét dọn và lau chùi sạch sẽ, bên ngoài ngạch cửa có một vài đôi dép để ngay ngắn ngăn nắp trên kệ. Lúc đó, tôi thấy ai đến cũng tự giác tháo giày dép ra rồi mới đi vào nhà.

Chung cư là nơi có nhiều người sinh sống giống một xã hội thu nhỏ, ngoài những hương ước định sẵn - cái mà ta có thể gọi là nội quy, cần có những cách thức quản lý và xử sự phù hợp từng thời kỳ. Chẳng hạn áp dụng công nghệ thông tin để thuận lợi trong quản lý, vận hành, xây dựng văn hóa cộng đồng ở nơi đó.  

Thực trạng hiện nay ở nhiều chung cư đều có nội quy hẳn hoi, lắm khi những vi phạm lại được bỏ qua, không bị chế tài và cũng không thấy ai nhắc nhở, lâu ngày thành thói quen.

Tới chung cư nào cũng có nội quy, từ chung cư bình dân đến cao cấp. Có những chung cư treo bảng nội quy chằng chịt chữ nghĩa, in ra giấy cũng từ 5-7 trang A4. Những bảng nội quy dù được xây dựng trên cơ sở quy định pháp luật có liên quan, sự đồng thuận của người dân cư ngụ, song không phải chung cư nào cũng có thể thực hiện đúng nội quy.

Xử lý hành vi chưa đúng mực ở chung cư đã có trong luật như cấm hút thuốc, xả rác bừa bãi, mất vệ sinh môi trường, mất an ninh trật tự, lấn chiếm lối đi chung, ảnh hưởng sinh hoạt người khác... Nhưng thực tế hiếm khi thấy, nghe ai đó bị phạt các lỗi vi phạm này.

Dù đã có luật, lại không thực thi biện pháp chế tài khi có trường hợp vi phạm, lâu ngày khiến nhiều người coi thường. Ý thức hành xử chuẩn mực nơi chung cư dần bị nhạt nhòa.

Hai lần sống ở hai chung cư

Tôi từng ở trong một chung cư tại Thủ Đức, người cư ngụ ít khi quan tâm đến không gian chung, ai cũng chỉ lo cho nhà mình sạch còn lại mặc kệ. Không gian sử dụng chung, sảnh,  sân vương vãi nào cát, đất, bụi, rác. Hành lang bị tận dụng hết mức có thể, người thì để thùng rác, người thì kê vài cái ghế, có người còn đặt cả bếp ga nấu nướng, chiên, xào. Lối thoát hiểm bị bịt kín bởi những đống đồ cũ đã qua sử dụng nào là ti vi, tủ lạnh, giường, chiếu, chăn, nệm … Điều lạ, không thấy ai nhắc nhở, bảo vệ chỉ trông giữ xe ở tầng trệt.

Khi tôi chuyển đến chung cư mới, mọi thứ ngăn nắp hơn rất nhiều. Sân, cầu thang, hành lang, thang máy thường xuyên được quét dọn sạch sẽ. Lúc mới chuyển đến, nhân viên quản lý phát cho tôi bảng nội quy ở chung cư và hướng dẫn cách thức sinh hoạt văn minh, xây dựng đời sống văn hóa cộng đồng như tổ chức tiệc thì ở sảnh, mở nhạc hay hát karaoke không quá giờ quy định và nếu là ban ngày không để ảnh hưởng những người xung quanh, rác thải sinh hoạt thì mang đổ ở ống rác chung, không bỏ rác ở hành lang...

Ở đây nội quy khá nghiêm ngặt, kèm theo những lưu ý và nhắc nhở khi ai đó vi phạm, hầu hết người dân cư ngụ đều ủng hộ vì điều đó góp phần tạo nên môi trường sống tốt, văn minh, an toàn.

Theo nội quy đã thống nhất với cư dân, ban quản lý cùng tổ bảo vệ giám sát, tùy theo mức độ vi phạm mà lưu ý, nhắc nhở, ngăn chặn... Gắn camera ở không gian chung vừa quan sát về an ninh và khi họp hội cư dân sẽ truy xuất chiếu lại những hình ảnh xấu xí như lấn chiếm hành lang, cầu thang, lối thoát hiểm, xả rác bừa bãi... Ai vi phạm sẽ ngại với hình ảnh đó, cảm thấy các hành vi xấu xí luôn bị theo dõi và phát hiện.          

Ban quản trị chung cư còn tạo nhóm trên facebook kết nối hội cư dân với ban quản lý, tổ bảo vệ và các đơn vị cung cấp dịch vụ lấy rác, sửa chữa điện, nước, thông tin...

Có lần phát hiện nam thanh niên vứt rác ở cầu thang, tôi phản ảnh với hội cư dân trên facebook có hiệu quả tức thì, nam thanh niên ấy đã lên tiếng xin lỗi. Lần khác có người thông báo trên facebook hội cư dân, sáng đi làm vội quá nên rớt chìa khóa nhà, ai nhặt được cho xin lại, lập tức có kết quả, biết được có nữ sinh viên đã nhặt gởi bảo vệ. Với những người có thờ cúng thắp nhang trong căn hộ, qua facebook kết nối, ban quản trị hướng dẫn cách thức áp dụng công nghệ theo dõi qua camera điện thoại để tiện quan sát.