Trong kiến nghị vừa gửi tới Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực, Thường trực Chính phủ...

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho rằng trong giai đoạn từ 2018 - 2021 và chín tháng đầu năm 2022, dù các cơ quan trung ương, tỉnh, thành phố đã có nhiều cố gắng nhưng công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế còn nhiều hạn chế.

Xác định "đường đi" của tài sản tham nhũng

Kết quả giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng ghi nhận việc giải quyết, áp dụng các biện pháp cưỡng chế, kê biên, ngăn chặn tẩu tán tài sản với án hình sự về tham nhũng, kinh tế ngày càng được thực hiện tốt hơn.

Theo số liệu của C03, Bộ Công an, trong thời gian từ 2018 đến 1-11-2022, tổng số vụ án tham nhũng đã được khởi tố, điều tra, xét xử là 481 vụ án, số tài sản do các đối tượng giao nộp hoặc thu giữ của các đối tượng khoảng 730,2 tỉ đồng.

Đối với án kinh tế, tổng số vụ án là 1.035 vụ, tài sản do các đối tượng giao nộp hoặc thu giữ khoảng 3.369,6 tỉ đồng. Số tài sản tham nhũng được thu hồi sau khi xét xử các vụ án theo đánh giá của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam còn thấp.

Nguyên nhân được cơ quan này chỉ ra là thể chế pháp luật liên quan tới thu hồi tài sản tham nhũng còn mang tính nguyên tắc, thiếu đồng bộ, thống nhất dẫn tới nhiều cách hiểu, áp dụng khác nhau tại các địa phương.

Đến nay, chưa có quy trình cụ thể để truy tìm tài sản, xác định "đường đi" của tài sản bị chiếm đoạt để làm rõ hành vi che giấu nguồn gốc tài sản tham nhũng.

Cụ thể, Bộ luật Hình sự quy định biện pháp tịch thu tài sản của người bị kết án để nộp ngân sách nhà nước chỉ áp dụng với người bị kết án về tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng xâm phạm an ninh quốc gia, tội phạm ma túy, tham nhũng.

Hơn nữa, hiện nay chưa có cơ chế về kiểm soát thu nhập cũng như luật đăng ký tài sản nên việc kê khai tài sản ảnh hưởng đến công tác xác minh, truy tìm tài sản của người phải thi hành án.

Nên có website công khai tài sản quan chức

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Trương Thị Ngọc Ánh - phó chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - cho rằng giám sát của nhân dân với việc kê khai tài sản của cán bộ, công chức, người có chức vụ quyền hạn trong bộ máy nhà nước tại nơi cư trú là cần thiết.

Đây là sự giám sát trực tiếp, mọi lúc, mọi nơi. Người dân sinh sống cùng khu dân cư với cán bộ, đảng viên sẽ giúp kịp thời phát hiện những biểu hiện, sinh hoạt có dấu hiệu bất thường.

Qua giám sát, phát hiện của nhân dân thì mặt trận và các tổ chức chính trị, xã hội sẽ có kiến nghị với cấp ủy, tổ chức để trực tiếp giám sát cán bộ, đảng viên có biểu hiện nghi ngờ.

Qua giám sát ban đầu của người dân sống cùng khu dân cư với cán bộ, đảng viên thì sẽ có những hoạt động giám sát cụ thể, chuyên đề sâu hơn.

Về vấn đề công khai kê khai tài sản quan chức tại nơi cư trú của quan chức để nhân dân giám sát, ông Thang Văn Phúc - nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ - nêu quan điểm cần thay đổi quy định trong phòng chống tham nhũng.

Công khai, minh bạch là thứ chúng ta đang hướng tới nhưng có mức độ vì hệ thống pháp luật hiện chưa đồng bộ nên mới dừng ở mức công khai kê khai tài sản quan chức ở mức độ, phạm vi nào đó.

Theo luật sư Trương Thanh Đức - giám đốc Công ty luật ANVI, quan điểm chung thì những người thuộc đối tượng phải công khai, minh bạch tài sản phải thực sự thể hiện được sự trong sạch để mọi người biết.

Càng công khai tài sản càng tốt, ai không muốn công khai thì có thể từ chức.

Chuyện công khai tài sản người có chức vụ, quyền hạn càng dài, càng rõ ràng thì càng tốt, nên có một website để công bố công khai tài sản quan chức để mọi người dân quan tâm có thể tiếp cận.

Quan chức nên chấp nhận công khai tài sản trong thời kỳ còn đảm nhiệm chức vụ.

Sau khi công khai sẽ có hai dạng, đó là người có nhiều tài sản được công khai, người không có tài sản công khai.

Với những quan chức có tài sản thì sẽ chịu sự giám sát của người dân, còn trường hợp cán bộ có tài sản nhưng không kê khai, cố tình che giấu tài sản thì khi phát hiện có thể bị tịch thu.

Tất nhiên, theo ông Đức, việc kê khai tài sản cần có lộ trình từ 3 - 5 năm. Và nên coi việc kê khai tài sản này là bình thường, chỉ khi họ có liên quan tới tiêu cực thì mới điều tra, làm rõ.

Không dễ kiểm soát đầu tư ra nước ngoài

Đối với vấn đề kiểm soát việc quan chức đầu tư ra nước ngoài, trong đó có mua bất động sản, theo ông Nguyễn Văn Toàn - phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài, với quy định pháp luật về đầu tư hiện nay thì có thể kiểm soát được nếu họ đầu tư qua con đường chính thống, có đăng ký dự án đầu tư và được cơ quan chức năng như Cục Đầu tư nước ngoài cấp phép.

Nhưng trong trường hợp họ đầu tư qua kênh thứ ba, đầu tư chui thì rất khó kiểm soát.

Ông Trương Thanh Đức cũng công nhận việc kiểm soát tài sản của quan chức ở nước ngoài rất khó. Vấn đề mấu chốt là quan chức đầu tư bất hợp pháp ra nước ngoài nên mới cần kiểm soát.

"Việc kiểm soát rất khó khăn nên phải đề ra cơ chế xử lý đủ tính răn đe nếu phát hiện quan chức đầu tư bất hợp pháp ra nước ngoài nhằm hạn chế, ngăn chặn từ xa hoạt động tẩu tán tài sản của quan chức", ông Đức nhấn mạnh.

Trong khi đó ông Thang Văn Phúc lý giải điều này liên quan tới việc kê khai tài sản của quan chức, nếu phát hiện kê khai không đúng thì cơ quan chức năng có quyền giám sát. Nhưng vấn đề có làm được hay không, có khả thi không, không phải muốn là làm được.

Ngay ở nước ngoài họ cũng bảo vệ bí mật của cá nhân, không phải ai cũng vào kiểm soát được trừ trường hợp đã thành án. Đối tượng thành án rồi thì các nước họ mới cho phép tiếp cận, kiểm soát, thu hồi tài sản, còn chưa thành án thì nhiều nước không cho phép.

"Cái gốc của vấn đề là phải thay đổi hệ thống quản trị để bịt dần những kẽ hở chính sách, pháp luật, tránh lợi dụng chính sách để tham nhũng, tiêu cực", ông Phúc nói.