Được cái may mắn là nhà nội cách nhà tôi chỉ 20km, còn nhà ngoại xa hơn một tí, khoảng 60km. Ngoại tôi ở cù lao, ngày trước đường giao thông chưa có, mỗi lần về là phải đi đò mấy tiếng đồng hồ mới tới nơi. Giờ đường sá thông thoáng, có thể đi xe máy về tận nhà luôn, những chuyến đò chỉ còn là kỷ niệm đẹp của tuổi thơ.

Tết trong tôi là ký ức về những mùi hương: mùi pháo, mùi dưa hấu, củ kiệu, thịt kho, mùi hoa vạn thọ, mùi nhang trên bàn thờ. Năm tôi mười tuổi, mùi pháo tết không còn. Rồi dưa hấu được trồng quanh năm, giống dưa được lai tạo ngon hơn, không hạt… nhưng mùi dưa cũng dần không còn là mùi tết nữa. 

Thịt kho cũng ngán, củ kiệu làm một, hai ký cho có để tủ lạnh hết tết không mấy ai ăn. Hoa tết thì có nhiều lựa chọn hơn, mùi vạn thọ cũng không nồng như trước. Hầu như tất cả những mùi hương tết ngày cũ dần nhạt phai, dần đổi thay.

Những hoạt động trong ngày tết cũng theo thời gian mà đổi khác. Lúc nhỏ, tôi đi loanh quanh nhà nội, coi người ta chùi bộ lư đồng, có năm là chị Tư, có năm là cô Bảy, mỗi năm một lần cứ đến ngày là đem tro, trấu, xơ dừa ra chùi bóng lại bộ lư. Hồi đó tôi còn nghĩ bộ lư này thật thích, mỗi năm mới phải tắm rửa một lần thôi.

Sau đó là đến tất cả xoong nồi, tô tộ chén dĩa, đũa muỗng đều mang ra vệ sinh một lượt và phơi khô trên một cái giàn cặp mé mương. Nhà cửa được quét dọn, lau chùi từ trước ra sau, thay màn cửa mới, dán thêm vài câu đối mừng xuân, chưng dưa hấu tết… Tất cả những hoạt động đó, tôi đều rất thích vì chỉ lót tót chạy theo, ngồi nhìn người ta làm cả thôi.

Đặc biệt là phần gói bánh. Các cô tôi cùng nhau xay bột, nạo dừa, nấu nhân, rọc lá chuối, phơi lá, chuẩn bị dây lác, rồi trải một tấm đệm lớn cùng nhau gói. Bánh tét nhân dừa, nhân chuối, nhân đậu với thịt mỡ thôi. Tôi ngồi đó coi, đôi khi bị sai đi chuyển lá chuối, thi thoảng bóc một nhúm đậu, nhót một muỗng dừa, vừa ăn vừa coi.

Sau này lớn lên một chút, nhà tôi không có bộ lư đồng, nên tôi được thay thế bằng tiết mục sơn cổng và hàng rào, mỗi năm một màu cho nó mới. Lúc bị giao nhiệm vụ thường là lúc tôi đang ngồi ì bên máy tính, vừa cắn hạt dưa vừa xem phim bộ, lười biếng và nhàn nhã. Vùng vằng mấy lượt rồi cũng phải đi làm. Mà làm thì mới thấy tết. Nếu không thì cũng có khác gì mấy ngày Chủ Nhật lười biếng khác đâu?!

Cũng như "tiết mục" lặt lá mai vậy. Nhà tôi chỉ có 4-5 cây mai nhỏ xíu, không bằng một góc vườn mai nhà ngoại, mà năm nào cũng phải "cạo nhớt thây" vài lượt mới chịu đi lặt. Làm thì lười, mà vô làm thì ham, làm xong thì thoải mái lắm. Nhìn "thành quả" của mình cũng thấy tự hào ghê.

Đó, tết trong tôi là vậy, nó có thể là những ngày nghỉ lười biếng như mọi ngày, có thêm nhiều đồ ăn, tăng thêm vài ký, hoặc là tham gia những hoạt động cùng gia đình để tự mình hưởng không khí tết.

Hồi mới tốt nghiệp phổ thông xong, tết còn là dịp tụ tập bạn bè. Lên đại học mỗi đứa một nơi, nhiều lúc đến tết mới có dịp tụ hội, đi thăm cô chủ nhiệm, ngồi cà phê, đi dạo phố, ăn uống mừng mừng tủi tủi. Được vài năm thì từng đứa lập gia đình riêng, rồi bận việc này nọ, con cái lu bu, những cuộc tụ họp cũng giảm dần, cả về nhân số và không khí.

Về phần hội chợ, chợ hoa tết tôi ít tham gia, nhưng mỗi năm cũng dạo qua vài lần cho biết. Tôi thích nhìn cách người khác đón tết và cảm nhận không khí tết xem từng năm có khác biệt gì không.

Tôi lên mạng, thấy người ta chia sẻ nhiều thứ nặng nề ngày tết. Họ bảo tết bao nhiêu thứ việc phải làm, phải lo, rồi không khí tết thì nhạt… Nhiều lúc tôi tự hỏi nếu tết không dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa, thì lúc nào làm chuyện đó nhỉ? Tôi cũng nhận ra họ đang ôm điện thoại để post những dòng tâm trạng đó, có thể cũng đang ngồi một góc nhà lướt Facebook một lúc rồi mới bật ra chăng?

Mới chiều hôm 24 tháng 12 năm rồi, tôi đi bộ trong xóm, đến một bãi đất trống có đám trẻ con đang chơi, nghe chúng bảo nhau: "Ước gì trên đời ông già Noel là có thật hen. Mà mày nghĩ có thật không vậy? Tao không biết, nếu có thì tao muốn xin ổng cho cưỡi con tuần lộc." Tôi nhận ra rằng trẻ con, dù trong thời đại "ông già Noel" chạy phát quà đầy đường, vẫn luôn có những ước mơ bay bổng, những suy nghĩ thơ ngây. Và cách chúng "ăn tết" cũng vậy.

Với tôi, tết không hề nhạt nếu người ta tham gia các hoạt động của tết đúng vai trò, và "ăn" tết theo đúng tuổi của mình. Bạn vẫn đi loanh quanh và ăn bánh mứt trong khi đến tuổi phụ việc nhà, thì ngán là phải rồi. Bạn vẫn chờ người khác sai vặt trong khi đến tuổi phải tự mình lo toan, sắm sửa, tổ chức hoạt động tết cho gia đình, thì thấy khó khăn vất vả là đúng rồi.

Chừng nào trời đất còn chuyển mùa, cây cối còn đâm chồi nảy lộc, gió còn se lạnh và mai, đào còn nở chào xuân, thì chừng đó con người vẫn còn có thể vui đón mùa xuân theo cách họ muốn.

Thay vì hoài niệm với những mùi hương, những hoạt động đẹp đẽ trong ký ức, chúng ta hoàn toàn có thể "ăn" tết với những gì mình có, tự tạo ra và tận hưởng không khí tết của riêng mình, bên gia đình và hòa cùng mùa xuân của đất trời, đất nước.

Chỉ có ta là người quyết định tết của riêng mình có nhạt hay không.