Phóng to

Ngựa xe như nước, áo quần như nêm

Y phục, đặc biệt là y phục nữ giới là biểu hiện có giá trị lâu bền nhất trong những nét đặc thù tinh tế của mỗi dân tộc. Nó tượng trưng cho quá trình hòa nhập với môi trường tự nhiên, cho tập quán canh tác, cho tập tục văn hóa, cho cảm thụ tinh tế được chắt lọc nhiều đời trong cuộc sống.

Thổ cẩm là một thành tựu chói sáng của nghệ thuật thêu tay cổ truyền, một sáng tạo đặc sắc trong nghệ thuật đời sống của các dân tộc miền núi anh em.

Dải đất có hình chữ S bên bờ biển Đông là nơi chung sống của 54 dân tộc Việt Nam anh em. Trừ người Kinh chủ yếu sống ở vùng đất thấp, bên bờ các dòng sông lớn, giữa những châu thổ rộng, trồng lúa nước, người Chăm sống chủ yếu ở vùng cát nóng, khô hạn Nam Trung bộ, người Khơmer sống ở vùng đất thấp Nam bộ, các dân tộc anh em khác chủ yếu sống ở vùng cao, thậm chí rất cao.

Phóng to

Đường vào Bắc Hà - sáng Chủ nhật cũng kẹt xe

Đường vào Bắc Hà

Thổ cẩm là một thành tựu chói sáng của nghệ thuật thêu tay cổ truyền, một sáng tạo đặc sắc trong nghệ thuật đời sống của các dân tộc miền núi anh em.

Trong những chuyến ngược xuôi, rong ruổi qua các vùng cao miền núi nước ta, làm sao để phân biệt được người đàn ông trước mặt bạn đang ngồi uống rượu trong quán chợ ấy là người dân tộc nào. Thái, Tày, Nùng, Dao, Lô lô, Xá Phó, H’Mông, Sán Dìu, PuPéo v.v… ở vùng núi phía Bắc hay Gia Rai (JRAI), BaNa (BHNAR ), Ê đê, S’Tiêng, Cơ Tu, Vân Kiều v.v… ở miền núi phía Nam?

Nhưng hoàn toàn có thể nhận biết một cách tổng quát nhất sự khác biệt giữa một cô gái người dân tộc này với một dân tộc khác qua xiêm y mà họ trang phục. Không thể nhầm lẫn một cô gái Thái, dù là Thái trắng hay Thái đen ở Lai Châu hay Sơn La với một cô gái Nùng ở Lạng Sơn, Cao Bằng. Người phụ nữ Dao Đỏ hay Dao Tiền, Dao Thanh Y hay Dao Quần Chẹt ở Lào Cai y phục không hoàn toàn giống một cô gái H’Mông xuống chợ cho dù H’Mông Trắng hay H’Mông Hoa.

Phóng to
Triển lãm di động	Thích cái này không?

Phóng to

Chào Việt Nam - Chào Bắc Hà

Rõ ràng là y phục của một cô gái Chăm nhẹ nhàng, óng ả với màu sắc của mây trời hoàn toàn khác xiêm y gọn gàng chắt lọc với những tương phản dữ dội giữa hai màu đen, đỏ của một cô gái Ê Đê, Gia Rai.

Y phục, đặc biệt là y phục nữ giới là biểu hiện có giá trị lâu bền nhất trong những nét đặc thù tinh tế của mỗi dân tộc. Nó tượng trưng cho quá trình hòa nhập với môi trường tự nhiên, cho tập quán canh tác, cho tập tục văn hóa, cho cảm thụ tinh tế được chắt lọc nhiều đời trong cuộc sống.

Những bộ xiêm y ấy là cả một công trình sáng tạo kiên trì, tỉ mẩn, có ý nghĩa nhiều mặt bằng biết bao công sức. Với phụ nữ miền núi, thêu thùa là công việc hàng ngày. Bộ áo cưới là niềm kiêu hãnh của các cô gái đến tuổi trưởng thành. Có những bộ công sức mất đến vài năm.

Phóng to
Tây balô	Bày luôn xuống đất

Phóng to

Còn rất nhiều túi

Có đủ loại túi

Không phải chỉ có thổ cẩm

Ngoài kiểu cách truyền thống, các đồ án trang trí là một trong những chi tiết đặc dị của xiêm y nữ giới, thường gọi là thổ cẩm.

Trong hình thức thể hiện, thổ cẩm biểu đạt một cách tài tình nhận thức về vũ trụ và nhân sinh của mỗi dân tộc thông qua những mô típ hoa văn trang trí được cách điệu đến mức tối giản những gì dân tộc mình nhận thức, lý giải và thông báo lại qua đường kim mũi chỉ trên những bộ trang phục độc đáo và đặc sắc. Xiêm y phụ nữ Dao nói chung (có khoảng chừng mười nhóm trong tộc Dao) thường thấy hình con chó, hay răng chó, khởi nguồn từ niềm tin Bàn vương là thủy tổ của dân tộc mình vốn là một con chó ngũ sắc, có công giết giặc được vua gả cho công chúa, sinh con, đẻ cái mà thành người Dao.

Phóng to
Rất nhiều vải vóc	Mua túi không?

Trong không gian vắng lặng của núi non, khe suối, với mây trời, sự xuất hiện bất ngờ của một bộ xiêm y được may thêu bằng thổ cẩm, với các phụ kiện bằng bạc đính kèm, gieo vào không gian lanh lảnh tiếng reo vui theo từng nhịp chân, bao giờ cũng làm chúng ta kinh ngạc.

Thổ cẩm là một sản phẩm độc đáo, đặc sắc mà các dân tộc miền núi anh em đóng góp vào cuộc sống muôn màu này. Nếu không kể việc tìm hiểu của các nhà nghiên cứu, thổ cẩm tham gia vào đời sống đô thị khá muộn. Có lẽ nó trở thành một khuynh hướng thời thượng từ khi trình diễn thời trang trên các sàn diễn trở thành một sinh hoạt bình thường ở các đô thị lớn. Còn dòng khách du lịch châu Âu đổ bộ vào nước ta, tràn lên các vùng cao, lùng sục thổ cẩm là một trong những tín hiệu khẳng định giá trị của mặt hàng này đang từng bước chiếm lĩnh một không gian thẩm mỹ rộng lớn. Có thể nhờ vậy, thổ cẩm bắt đầu có một thị trường.

Phóng to
Đường xuống chợ	Đi chợ thật vui

Tết này, nếu thu xếp được, mời bạn ghé chợ Bắc Hà, một chợ miền núi huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, địa bàn cư trú của người Dao. Chợ họp vào ngày Chủ nhật hàng tuần. Ngoài thổ cẩm, Bắc Hà còn có một chợ ngựa. Nhiều tuấn mã đẹp như tranh Từ Bi Hồng. Cũng có thể thưởng thức một tô thắng cố thịt ngựa cho biết mùi vị. Nhưng nên cố gắng tìm bằng được một nhà hàng có món cá chẽm sông Hồng để thấy rằng công phu lặn lội đi tìm thổ cẩm không hề uổng phí.