Douglas Lauw ở Spring, Texas, Mỹ, đang dùng xe Tesla. Háo hức sử dụng xe điện, khi quyết định mua xe mới, anh tìm và đặt mua bán tải điện Rivian R1T.

Đó là câu chuyện 4 năm trước. Đến nay, anh vẫn chưa có xe mới.

Theo Insider, câu chuyện của Douglas Lauw chỉ là một trong rất nhiều ví dụ về việc ngành công nghiệp ô tô, đặc biệt là Mỹ, đang chật vật như thế nào với xe điện, bất chấp xe mới liên tục xuất hiện, ưu đãi hấp dẫn và nâng cấp cơ sở hạ tầng.

Theo Insider, vấn đề là, trong khi được hỗ trợ rất nhiều, các nhà sản xuất ô tô vẫn phải đối mặt với trở ngại lớn khi sản xuất xe điện: đuổi kịp Tesla, thu phục những người mua còn hoài nghi, kinh tế đi xuống…

Sam Fiorani, phó chủ tịch Công ty nghiên cứu AutoForecast Solutions, cho hay: “Các hãng đang tăng cường sản xuất. Nhưng nỗi sợ hãi về cuộc suy thoái kinh tế tiềm tàng và sự tăng trưởng liên tục của Tesla đã đè nặng họ”.

Chia tay với Trung Quốc quá khó khăn

Ít nhất 137 tỉ USD đã được đầu tư vào các nhà máy xe điện mới ở Mỹ trong 5 năm qua. Nhưng không phải tất cả đều đáp ứng yêu cầu để được hưởng hỗ trợ từ chính phủ.

Caspar Rawles, giám đốc về dữ liệu của Benchmark Mineral Intelligence, cho biết: “Nếu không có ưu đãi thì khó lòng cạnh tranh. Nhưng nếu tuân thủ quy định thì cũng không thể cạnh tranh”.

Theo quy định, các xe điện được hưởng ưu đãi phải đáp ứng về việc sản xuất ở Mỹ, nguồn nguyên vật liệu, giá bán không được vượt một mốc nhất định (chẳng hạn với sedan là 55.000 USD)... Những yêu cầu khắt khe hơn khiến số xe điện được hưởng ưu đãi trong năm 2023 giảm mạnh, theo Consumer Reports.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp ô tô phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc - nơi đang tạo ra ít nhất 70% sản lượng pin xe điện.

Douglas Kent, phó giám đốc Hiệp hội Quản lý chuỗi cung ứng, cho biết: “Tâm chấn nằm ở nơi có khoáng sản, nơi có ngành công nghiệp chế biến mạnh, nơi có nhà máy sản xuất xe điện, tất cả đều nằm ngoài nước Mỹ”.

Điều này nghĩa là, làm ra một chiếc xe điện loại bỏ các yếu tố Trung Quốc để được hưởng ưu đãi không hề dễ chút nào. Và nếu làm thì giá xe điện cũng cao.

Cái bóng quá lớn của Tesla

Dù để mất một chút thị phần (79,4% năm 2020 xuống còn 65,4% năm 2022), Tesla vẫn là người chơi lớn trên thị trường. Họ đứng đầu về chỉ số trung thành của khách hàng với thương hiệu, và đã làm ra lợi nhuận với xe điện.

Trong khi đó, các hãng khác chỉ như đang “khởi nghiệp” xét trong lĩnh vực xe điện. Như bất kỳ start-up nào khác, họ phải đối diện với khoản đầu tư lớn và chấp nhận thua lỗ những năm đầu (Ford dự kiến lỗ 3 tỉ USD trong năm nay), nguy cơ tạm ngừng sản xuất (chẳng hạn Ford Lightning), nguy cơ triệu hồi (chẳng hạn Chevrolet Bolt).

Một bất lợi của các nhà sản xuất ô tô đi sau là họ phải cạnh tranh với nhau, trong khi Tesla gần như “một mình một chợ” khi mới bắt đầu. Họ phải tranh giành nguồn cung, giành thị phần, và lao vào cuộc chiến giá cả do chính Elon Musk khởi xướng.

Những người như Douglas Lauw đang cố gắng mua xe điện nào khác không mang logo Tesla. Nhưng “nếu Cybertruck được bày bán, tôi sẽ quay về ngay. Chỉ vì đợi lâu nên tôi mới định ‘nhảy tàu’”, anh cho biết.

Martin French, CEO Công ty tư vấn Berylls, cho biết các nhà sản xuất ô tô khác có thể thành công hay không phụ thuộc vào việc họ có thể “cung cấp thứ gì khác biệt” và “mở rộng đủ nhanh để thu hẹp khoảng cách với Tesla hay không”.

“Thu hẹp khoảng cách và có lãi, tôi thấy khó làm được trong vài năm tới”, French nói.

Không thể thành công nếu không có người mua

Xe điện ngày càng tốt hơn, nhưng “vẫn cảm thấy sử dụng chưa đủ thuận tiện”, Bill Russo, CEO Công ty tư vấn Automobility, đánh giá.

Rất ít xe điện nhận được ưu đãi, cầu chưa quá nhiều, cung chưa đủ lớn - những điều này buộc các nhà sản xuất ô tô phải làm ra xe điện đắt tiền, hướng tới những khách hàng khá giả. Giá xe điện Trung Quốc ở Mỹ vào tháng 3-2023 là 58.940 USD (tương đương 1,4 tỉ đồng). Mức trung bình này hầu như không thay đổi, bất chấp sự xuất hiện của những xe điện giá 25.000 USD.

Không chỉ vậy, chất lượng sạc công cộng phập phù khiến nhiều người e dè. Giải pháp sạc tại nhà không đủ thuyết phục với những người mua sống trong chung cư.

Một số chung cư quá cũ không thể lắp tụ sạc. Ngay cả khi có thể, số tụ sạc ở chung cư không đủ thỏa mãn. Ở nhà riêng, bất cứ lúc nào cũng có thể sạc, thậm chí qua đêm, nếu muốn. Nhưng điều đó không thể với chung cư, khi phải chia sẻ điểm sạc với hàng trăm, hàng nghìn người khác, một khi xe điện trở nên phổ biến hơn.

Bức tranh chung của ngành công nghiệp xe điện

Theo Insider, ngành công nghiệp ô tô sẽ không quay đầu lại, nhưng tốc độ thay đổi sẽ không như kỳ vọng.

Patrick Anderson, giám đốc điều hành của Tập đoàn kinh tế Anderson, nhìn nhận: “Tuyên bố thị trường ô tô Mỹ sẽ thay đổi vào cuối thập kỷ này (2030 - PV) được xây dựng dựa trên phỏng đoán, cường điệu và mơ tưởng cũng nhiều như kế hoạch thực tế vậy”.

Hiện tại, bức tranh vẫn có quá nhiều “người tung kẻ hùa”, bất kể khâu nào. Do đó, Bill Russo cho rằng: “Tôi nghĩ Mỹ đang ở thế khó khi phải giải quyết tất cả cùng một lúc. Tôi không nói là vô vọng, nhưng con đường phía trước còn rất xa”.

‘Phượt’ lại bằng xe điện sau 5 năm: ‘Xe mới, trạm sạc như cũ’

Phóng viên của E&E News/Politico cho rằng dù bộ mặt thị trường xe điện đã thay đổi nhanh chóng, dịch vụ đi kèm chưa chạy theo đủ nhanh.