Người dân làm thủ tục đất đai tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả hồ sơ hành chính khu vực 2, TP Thủ Đức, TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH

* Xin bộ trưởng có thể thông tin về quá trình chuẩn bị, dự kiến triển khai việc tiến hành lấy ý kiến nhân dân liên quan đến dự án Luật đất đai (sửa đổi) đến nay đã thực hiện ra sao?

- Để dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, thể hiện ý chí, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân, Quốc hội giao Chính phủ tổ chức lấy ý kiến nhân dân.

Đây là sự kiện chính trị, pháp lý quan trọng nhằm phát huy quyền làm chủ, trí tuệ, tâm huyết của nhân dân trong tham gia lập pháp, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước.

Đồng thời thực hiện vai trò, trách nhiệm trong sở hữu toàn dân về đất đai được hiến định trong Hiến pháp năm 2013 và khẳng định trong các nghị quyết của Đảng.

Việc tổ chức lấy ý kiến sẽ được tổ chức bằng nhiều hình thức phù hợp. Trong đó góp ý trực tiếp bằng văn bản, tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm, thông qua Cổng thông tin điện tử Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, các cơ quan thông tấn báo chí.

Thông qua điều tra xã hội học về nội dung chính sách, tác động các chính sách trong dự thảo luật và các hình thức khác phù hợp.

Bộ Tài nguyên và Môi trường được giao chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc các bộ, ngành, địa phương về việc tổ chức lấy ý kiến về dự thảo luật. Theo kế hoạch thời gian lấy ý kiến từ ngày 3-1-2023 đến hết ngày 28-2-2023.

Tuy nhiên do thời gian trên trùng dịp Tết Nguyên đán, do đó Chính phủ và Ủy ban Kinh tế báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định kéo dài thời gian lấy ý kiến, tổng hợp ý kiến đến 15-3-2023. Việc này để có thêm thời gian lấy ý kiến nhân dân.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

* Những nội dung chính nào của dự án luật sẽ được coi là trọng tâm, trọng điểm đưa ra lấy ý kiến nhân dân, thưa ông?

- Ngoài việc lấy ý kiến toàn diện dự thảo luật, từ tổng kết đánh giá thực tiễn, tổng hợp ý kiến quan tâm của cử tri, nhân dân những năm qua, Chính phủ đã đề xuất 12 nhóm vấn đề trọng tâm, trọng điểm xin ý kiến báo cáo Thường vụ Quốc hội xem xét. Đây đều là vấn đề liên quan đến quyền, lợi ích của người dân, doanh nghiệp, cũng như thực hiện vai trò của chủ sở hữu đối với đất đai.

Cụ thể như quy định về lấy ý kiến và công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất; quyền của người sử dụng đất trong khu vực quy hoạch, trách nhiệm tổ chức rà soát, xử lý và công bố công khai việc hủy bỏ thu hồi đất, chuyển mục đích đối với đất đã được ghi trong kế hoạch sử dụng đất mà sau ba năm không thực hiện.

Về thu hồi, bồi thường, hỗ trợ tái định cư đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư, đáp ứng yêu cầu chuyển dịch đất đai cho phát triển đất nước.

Về giao đất cho thuê đất thông qua đấu giá, đấu thầu dự án có sử dụng đất đảm bảo công khai minh bạch, phát huy được nguồn lực đất đai.

Các trường hợp Nhà nước cho thuê trả tiền một lần cho cả thời gian thuê. Các trường hợp thỏa thuận quyền sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư. Về cơ chế, chính sách tài chính, giá đất.

Hay những vấn đề liên quan trực tiếp đến người dân như thủ tục hành chính, nhất là đăng ký, cấp giấy chứng nhận, thực hiện các quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất; giao dịch điện tử về đất đai, chuyển đổi số trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất.

Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất, hạn mức sử dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân; mở rộng đối tượng nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trồng lúa. Về cho phép chuyển nhượng, thế chấp quyền thuê trong hợp đồng thuê đất trả tiền hằng năm.

Chế độ quản lý, sử dụng các loại đất, tập trung, tích tụ đất nông nghiệp, đất sử dụng đa mục đích, sử dụng đất kết hợp.

Phân cấp, giám sát, kiểm soát quyền lực và giải quyết tranh chấp đất đai; trách nhiệm của Nhà nước với tư cách là đại diện chủ sở hữu đối với đất đai và nguyên tắc để đảm bảo sự thống nhất trong áp dụng và thi hành luật.

Đồ họa: TẤN ĐẠT

* Một số nội dung liên quan đến thu hồi đất, bồi thường, tái định cư hay vấn đề thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, vấn đề giá đất, ghi tên thành viên gia đình trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất... nhận được nhiều quan tâm của đại biểu Quốc hội và dư luận. Các vấn đề này dự kiến sẽ được lấy ý kiến như thế nào?

- Đây là hai vấn đề hết sức quan trọng của Luật đất đai (sửa đổi) được sự quan tâm của đại biểu Quốc hội và dư luận xã hội. Thứ nhất trong tiến trình phát triển đất nước, việc chuyển dịch đất đai là xu thế tất yếu.

Tuy nhiên, để mọi người dân được hưởng lợi từ quá trình chuyển dịch này thì các cơ chế chuyển dịch Nhà nước thu hồi để đấu g iá, đấu thầu, giao hay cho thuê hoặc cho phép tự thỏa thuận để chuyển mục đích sử dụng cùng các chính sách bồi thường, hỗ trợ, đảm bảo sinh kế cho người sử dụng đất là hết sức quan trọng.

Nội dung lấy ý kiến về vấn đề này tập trung vào tiêu chí, điều kiện, trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trong đó có quy định bồi thường bằng đất khác mục đích sử dụng với loại đất bị thu hồi hoặc nhà ở.

Quy định về các điều kiện hạ tầng kỹ thuật; hạ tầng xã hội phù hợp với điều kiện, phong tục, tập quán của từng vùng, miền và thứ tự ưu tiên lựa chọn địa điểm tái định cư (tại địa bàn cấp xã nơi có đất bị thu hồi.

Đến địa bàn cấp huyện thuộc tỉnh, thành phố nơi có đất thu hồi, rồi mới đến địa bàn khác có điều kiện tương đương) và việc lấy ý kiến người dân về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Thứ hai về người sử dụng đất là hộ gia đình cá nhân, đây là vấn đề có tính lịch sử trong quản lý, sử dụng đất đai. Việc giao đất, cho thuê đất nông nghiệp trước đây được tính theo nhân khẩu và được chứng nhận quyền sử dụng đất theo tên của chủ hộ gia đình.

Việc tiếp tục thực hiện giao đất và chứng nhận quyền sử dụng đất theo hộ dẫn đến khó khăn trong xác định ai là những người có quyền sử dụng đất. Nhất là khi chủ hộ thực hiện các quyền như chuyển nhượng, thế chấp, cho thuê... dẫn đến phát sinh tranh chấp pháp lý.

Trong Bộ luật dân sự năm 2015 chỉ quy định về cá nhân và pháp nhân, việc xác định chủ thể của quan hệ dân sự có sự tham gia của hộ gia đình sử dụng đất được thực hiện theo quy định của Luật đất đai.

Dự thảo luật xin ý kiến nhân dân lần này không quy định về đối tượng là hộ gia đình trong các quan hệ đất đai mới.

Nhưng có quy định xử lý chuyển tiếp đối với trường hợp hộ gia đình đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận quyền sử dụng đất trước ngày luật có hiệu lực thi hành để đảm bảo đầy đủ quyền, nghĩa vụ cho các thành viên trong hộ gia đình.

Chung cư đang được xây dựng tại khu đô thị mới Thủ Thiêm, TP Thủ Đức, TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH

* Sau khi lấy ý kiến nhân dân, việc tiếp thu sẽ được triển khai ra sao và sẽ tiến hành công bố công khai các nội dung tiếp thu chỉnh sửa dự án luật thế nào?

- Trước hết phải được tổng hợp đầy đủ, chính xác, khách quan ý kiến nhân dân gửi về Chính phủ qua cơ quan soạn thảo. Chính phủ sẽ có trách nhiệm nghiên cứu, tiếp thu, giải trình nghiêm túc để hoàn thiện dự thảo luật.

Dự thảo báo cáo kết quả lấy ý kiến nhân dân và tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật cùng với hồ sơ dự án luật sẽ được báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội để trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV. Đồng thời thông tin công khai đến nhân dân.

Lấy ý kiến nhân dân phải thực chất, tránh hình thức

Buổi hội thảo “Góp ý cho dự thảo Luật đất đai (sửa đổi)” do Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp với Hội đồng Dân tộc của Quốc hội tổ chức ngày 5-10-2022 - Ảnh: TTXVN

Trong phiên thảo luận ngày 13-12 về việc lấy ý kiến nhân dân liên quan dự án Luật đất đai sửa đổi, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng cần xác định vấn đề trọng tâm, trọng điểm, đúng đối tượng trên quan điểm mọi quyết sách lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm.

Về cách thức lấy ý kiến, theo Chủ tịch Quốc hội, phải thực chất, hiệu quả, tránh hình thức mà đóng góp không nhiều, hiệu quả không cao. Tránh việc cứ đăng tải lên cổng thông tin điện tử, đọc qua thấy "êm" nhưng khi ban hành, tổ chức thực hiện lại giật mình thấy vướng mắc.

Ông lưu ý có những nội dung nêu ra đến chuyên gia còn chưa hiểu rõ để ý kiến thì làm sao người dân góp ý được.

Do đó nên chăng các địa phương cần có "báo cáo viên" để nêu vấn đề, thông tin cụ thể đến người dân.

Ngoài vai trò của cơ quan soạn thảo cũng phải xác định rõ vai trò các cơ quan của Quốc hội chứ không phải ban hành nghị quyết rồi ngồi thụ động chờ báo cáo. Ông nhấn mạnh quá trình lấy ý kiến phải có sự giám sát, tránh trường hợp người dân góp ý những cái rất sát lại không tổng hợp, hay tổng hợp khác đi và nếu xảy ra việc đó thì phải giải quyết thế nào.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học - Công nghệ của Quốc hội Lê Quang Huy trong khi đó đề nghị cần có cơ chế phản hồi trong việc lấy ý kiến. Bởi trong quá trình xin ý kiến các chuyên gia rất không bằng lòng vì không có cơ chế phản hồi, không minh bạch.

"Tôi góp ý cho anh bao nhiêu nhưng sau đó anh không có phản hồi gì, cái này tiếp thu hay không tiếp thu, không tiếp thu thì lý do vì sao. Tất nhiên mình không thể trả lời hết cả, nhưng phải có cơ chế nào đó để yêu cầu phản hồi.

Đây là việc mình tôn trọng, khuyến khích và không phải riêng luật này, mà các luật khác về sau. Luật sau lấy ý kiến, cử tri, nhân dân bảo lần trước góp ý chả có phản hồi gì nên lần này không góp ý nữa", ông Huy nêu ý kiến.

Về thời gian tổ chức lấy ý kiến, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho hay Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất kéo dài thời gian lấy ý kiến đến ngày 15-3-2023 (bắt đầu từ ngày 3-1-2023). Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu, tiếp thu ý kiến để hoàn thiện dự thảo nghị quyết...

THÀNH CHUNG

Chủ tịch Quốc hội: Đừng làm cho có việc lấy ý kiến dân về dự án Luật đất đai sửa đổi

TTO - Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng việc lấy ý kiến nhân dân về dự án Luật đất đai sửa đổi cần thực chất, tránh việc 'hình thức, làm cho có'.