Stephane Gauger & tinh thần độc lập

Phóng to

Cảnh trong phim Cú và chim se sẻ

Bộ phim được thực hiện với kinh phí cực kỳ khiêm tốn, ngay cả với phim Việt chứ chưa nói tới phim Mỹ - khoảng 50.000 USD (800 triệu đồng), nhưng đã gặt hái được những thành tích đáng tự hào: tham dự khoảng 25 liên hoan phim (LHP) quốc tế và đoạt khoảng 9 giải thưởng cùng một vài đề cử của điện ảnh Mỹ cuối năm 2007.

1. Mẹ của Stephane Gauger là người Việt, còn bố là một người Mỹ gốc Đức. Sinh năm 1970 ở Sài Gòn, đến 5 tuổi anh mới theo gia đình sang Orange County (Mỹ) sinh sống. Stephane theo học văn chương Pháp và kịch nghệ tại Trường State University, Fullerton (California), khởi nghiệp bằng nghề đặt ánh sáng, phụ quay cho một số đạo diễn Việt kiều. Năm 1994, anh về VN đặt ánh sáng cho bộ phim Bông sen vàng và sau đó là Ba mùa của đạo diễn Tony Bùi. Stephane còn trở về VN nhiều lần để chơi và học tiếng Việt... ở hè phố.

Thật ra Cú và chim se sẻ (trước đó anh đã thực hiện hai bộ phim ngắn) được thực hiện vào năm 2006 khi Stephane Gauger về VN đóng một vai phụ trong phim Dòng máu anh hùng của Charlie Trực Nguyễn. Vai diễn của anh - viên đại tá Pháp Durue - chỉ xuất hiện trong khoảng 5, 6 phân cảnh của bộ phim nên khi đoàn phim tiếp tục rong ruổi ra quay ở phía Bắc, Stephane ở lại Sài Gòn lê la phố xá. Kịch bản của Cú và chim se sẻ ra đời trong thời điểm này.

Stephane cho biết anh chịu ảnh hưởng phong cách làm phim của điện ảnh châu Âu, đặc biệt là những bộ phim thời đầu của trào lưu “Làn sóng mới” tại Pháp, nơi các đạo diễn lớn như Jean Luc Goddard, Franc5ois Truffaut thực hiện các bộ phim của họ chủ yếu trên đường phố và không bao giờ set-up trong các trường quay, tận dụng tối đa ánh sáng tự nhiên và diễn xuất chân thật của các diễn viên. Về sau này còn có một số đạo diễn đi theo trường phái này và gặt hái những thành công lớn như anh em đạo diễn người Bỉ Dardenne, từng hai lần đoạt giải Cành cọ vàng tại LHP Cannes (Rossetta năm 1997 và The Child năm 2004).

Tự viết kịch bản, đạo diễn và thậm chí cả cầm máy quay phim, Stephane Gauger đã thực hiện bộ phim đầu tay của mình đúng với tinh thần độc lập mà anh học hỏi từ các đạo diễn lớn. Cú và chim se sẻ là câu chuyện về ba con người xa lạ, cô đơn và lạc lõng trên đường phố Sài Gòn đông đúc và tấp nập. Thủy (Phạm Thị Hân) - một cô bé 10 tuổi bỏ quê lên Sài Gòn kiếm sống bằng nghề bán hoa dạo, Lan (Cát Ly) - một nữ tiếp viên hàng không lận đận trong tình yêu và Hải (Lê Thế Lữ) - một người trông coi sở thú ít tiếp xúc với cuộc sống bên ngoài sau một lần đổ vỡ tình duyên. Và rồi tình cờ, cô bé Thủy trở thành bà mối của Lan - Hải và họ trở thành nơi che chở cho cô bé. Kịch bản khá đơn giản, lời thoại đôi khi còn lên gân, gượng ép nhưng bộ phim đem đến một không khí thật sự tự nhiên, trong trẻo và hồn hậu.

Phóng to

Do hai hãng phim Annam và Chánh Phương phối hợp sản xuất với kinh phí eo hẹp, Stephane phải kiêm một lúc ba chức danh, chọn đường phố làm trường quay để lấy ánh sáng tự nhiên. Một vài cảnh nội thì anh chọn nơi có đủ ánh sáng. Sử dụng hai máy quay cầm tay mini hiệu Panasonic DVX 100, Stephane gần như một nhà tường thuật lại câu chuyện nhỏ của ba nhân vật chính theo phong cách của một bộ phim tài liệu.

Bộ phim được quay trong đúng 15 ngày với khoảng 30 địa điểm ở Sài Gòn, thu tiếng trực tiếp. Nhiều cảnh quay Stephane vác máy quay cầm tay đuổi theo bước chân nhân vật nên hình ảnh bị rung, chao đảo liên tục, gây chóng mặt, nhưng lại đem đến một cảm giác như khán giả là người chứng kiến toàn bộ câu chuyện diễn ra trước mắt họ.

2. Sau khi mang về Mỹ thực hiện hậu kỳ trong khoảng bốn tháng, Stephane Gauger bắt đầu đưa bộ phim đi quảng bá ở các LHP để tìm đầu ra. Với những bộ phim độc lập, đầu ra dường như là vấn đề quan trọng nhất. Ngay cả điện ảnh Mỹ, 95% phim độc lập không có cơ hội ra rạp chiếu. Cú và chim se sẻ được gửi dự thi lần đầu tại LHP Rotterdam, Hà Lan - một trong năm LHP quốc tế lớn nhất ở châu Âu. Mặc dù không đoạt giải nhưng bộ phim nhận được nhiều phản hồi khá tích cực của giới phê bình. Đây là động lực để Stephane tiếp tục mang đứa con tinh thần của mình đi chào đón ở các LHP khác.

Trong một năm trời, anh mang bộ phim rong ruổi qua 25 LHP ở khắp Âu, Á, nhiều nhất là Mỹ và LHP Toronto ở Canada. Cú và chim se sẻ cũng đã gặt hái được khá nhiều thành tích, trong đó đáng kể nhất là giải “Phim truyện đầu tay xuất sắc nhất” của LHP quốc tế Hawaii và LHP Los Angeles (Mỹ), giải thưởng BGK dành cho phim hay nhất tại LHP châu Á ở San Diego và LHP San Francisco.

Dịp cuối năm vừa rồi, bộ phim lọt vào danh sách đề cử của một vài giải thưởng điện ảnh dành cho phim độc lập như đề cử giải “Đạo diễn đột phá của năm” tại giải Gotham (New York) và đề cử giải Cassavetes (tên một nhà làm phim độc lập danh tiếng từng ba lần được đề cử Oscar) cho những bộ phim độc lập xuất sắc có kinh phí dưới 500.000 USD. Anh cũng được tờ Filmmaker (Mỹ) bình chọn là một trong 25 gương mặt mới của những nhà làm phim độc lập triển vọng.

Những thành quả trên là cơ hội để Cú và chim se sẻ có thể ra rạp chiếu. Hiện tại, Công ty First Independent của Mỹ đã lên kế hoạch phát hành bộ phim ra năm thành phố vào tháng 4-2008 tại Mỹ. Ở VN, Hãng Chánh Phương dự định phát hành bộ phim tại một số rạp chiếu ở Hà Nội và TP.HCM ngay sau Tết Nguyên đán.

Phóng to Tôi tình cờ gặp và có cuộc trò chuyện ngắn với Stephane Gauger trong dịp anh ra Hà Nội để giới thiệu và giao lưu với khán giả trong suất chiếu duy nhất tại rạp Cinematheque cuối tháng mười một vừa qua. Một anh chàng đạo diễn cao lớn, mặt “rặt” Tây nhưng nói tiếng Việt khá sõi. * Cú và chim se sẻ, cái tên phim khá lạ và với những ai chưa xem phim thì nghe có vẻ hơi khó hiểu? - Tôi chọn tên phim với ý muốn tạo cảm giác tò mò cho khán giả. Tuy nhiên, nó cũng có ý nghĩa đấy: Cú, với tôi là một con chim thông minh nhưng thích an toàn và ít khi dám rời xa tổ của mình. Còn chim se sẻ là chú chim nhỏ nhưng thích bay lượn đây đó, thích tự do khám phá. Hai con chim này được mượn để liên tưởng cho hai nhân vật chính của bộ phim là Hải và Lan. * Tại sao anh chọn đề tài về những người xa lạ, cô độc trong thành phố cho bộ phim đầu tay? - Tôi nghĩ ở đâu cũng có những con người cô đơn, đặc biệt là ở các thành phố lớn. New York, Los Angeles, Paris... hay Sài Gòn đều có những con người, những thân phận nhỏ nhoi sống cô đơn trong dòng chảy cuồn cuộn của cuộc sống. Nếu biết mở rộng tâm hồn để chia sẻ thì tôi nghĩ họ sẽ có được bạn bè, tình yêu và hạnh phúc. Tôi nghĩ thông điệp này dễ được chia sẻ bất cứ ở đâu... * Làm phim độc lập, theo anh, có những thuận lợi và khó khăn nào? - Với kinh nghiệm của tôi thì thuận lợi là kinh phí thấp, chủ động, được tự do làm theo ý mình và không bị nhà sản xuất can thiệp. Còn khó thì chắc là phải mất công đi quảng bá và tìm đầu ra cho nó. * Nghe nói anh có tên trong êkip của một bộ phim quay tại Mỹ có nhiều ngôi sao Hollywood tham gia của một đạo diễn Việt kiều? - Đó là bộ phim Powder Blue do tôi đồng tác giả kịch bản với đạo diễn Timothy Linh Bùi (anh trai của đạo diễn Tony Bùi) và tham gia với tư cách là đạo diễn thứ 2 (second unit director). Đây cũng là một bộ phim độc lập nhưng có khá nhiều ngôi sao của Hollywood tham gia diễn xuất như Forest Whitaker (đoạt giải Oscar nam diễn viên xuất sắc 2007), Patrick Swayze và Jessica Biel... Phim kể về bốn con người cô đơn trong thành phố Los Angeles và tình cờ gặp nhau trong ngày lễ Giáng sinh. Hiện bộ phim đã thực hiện xong hậu kỳ và có thể được trình chiếu ra mắt tại LHP Berlin vào tháng 2-2008. * Vậy còn dự án tiếp theo của cá nhân anh thì sao? Vẫn là phim độc lập? Vẫn ở Sài Gòn? - Tôi đã lên kế hoạch cho dự án thứ 2 tại VN. Chắc chắn vẫn sẽ là phim độc lập và diễn ra ở Sài Gòn. Tuy nhiên, tôi cũng hi vọng có thêm một hai dự án được thực hiện tại Mỹ. Tất cả đang còn ở phía trước.