Đây là chia sẻ của các chuyên gia trong tọa đàm "Phòng chống sốt xuất huyết bền vững: Kết hợp giữa kiểm soát muỗi & tiêm vắc xin dự phòng" được báo VietnamPlus tổ chức tại Hà Nội.

Vì sao người già và trẻ nhỏ có nguy cơ biến chứng nặng?

Theo các chuyên gia, sốt xuất huyết là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính do 4 type vi rút sốt xuất huyết là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4 gây ra.

Cụ thể, bác sĩ Trương Hữu Khanh - phó chủ tịch thường trực Liên chi Hội truyền nhiễm TP.HCM, nguyên trưởng khoa nhiễm - thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 - cho hay sau khi mắc sốt xuất huyết từ 2 đến 7 ngày là thời điểm nguy hiểm nhất. Bệnh nhân có thể sốt cao trên 40°C liên tục, đau hốc mắt, đau nhức cơ xương khớp toàn thân, phát ban... và có thể rơi vào hội chứng sốc Dengue.

Theo bác sĩ Khanh, người lớn tuổi thường mắc các bệnh nền như tiểu đường, béo phì, tim mạch, hen suyễn... khiến hệ miễn dịch bị suy giảm, nên đây là đối tượng có nguy cơ cao bị sốt xuất huyết biến chứng nặng.

Về vấn đề này, PGS.TS.BS Phạm Quang Thái - phó trưởng khoa kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương - cũng cho hay một nguyên nhân nữa thường dẫn đến những trường hợp biến chứng nặng khi mắc sốt xuất huyết chính là sự chủ quan.

Gần đây nhất, đầu tháng 6 vừa qua, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương vừa tiếp nhận trường hợp một nữ bệnh nhân 53 tuổi nhập viện vào ngày thứ 7 mắc sốt xuất huyết. Kết quả thăm khám cho thấy bệnh nhân có nhiều ổ áp xe trong phổi và đồng nhiễm cả vi khuẩn tụ cầu vàng Methicillin (tụ cầu kháng thuốc).

Ngoài tình trạng bội nhiễm, bệnh nhân sốt xuất huyết là người lớn tuổi có bệnh nền còn có nguy cơ bị rối loạn huyết áp, suy đa tạng, xuất huyết đa tạng, thoát huyết tương gây sốc cho hệ tuần hoàn... Nặng nhất là dẫn đến tử vong.

Còn một nhóm đối tượng khác cũng thuộc diện nguy cơ cao chính là trẻ nhỏ. Thông thường sau khi mắc sốt xuất huyết, trẻ sẽ sốt cao, sau đó hạ sốt đi kèm với các triệu chứng như bụng trướng đau, da ẩm lạnh, mệt mỏi, khó thở, đau nhức toàn thân, nôn ói từ 3 lần trở lên trong ngày. 

Nặng hơn, trẻ có thể bị nôn ra máu, phân lẫn máu, phát ban, chảy máu chân răng, chảy máu mũi. Đây là thời điểm cực kỳ nguy hiểm đối với trẻ.

Vào giữa tháng 4-2024, Bệnh viện Nhi đồng 2 đã tiếp nhận và cứu sống một bệnh nhi 4 tuổi, người Campuchia đang nguy kịch vì sốc Dengue vào ngày thứ 3 mắc sốt xuất huyết. Trẻ nhập viện trong tình trạng sốc kéo dài, sốc mất máu, khó đo mạch huyết áp, suy hô hấp, tổn thương gan thận nặng. Sau 5 ngày điều trị tích cực, bệnh nhi mới có chuyển biến tích cực, cai máy thở và ngưng lọc máu.

Bác sĩ Khanh cho biết thêm sở dĩ trẻ nhỏ có nguy cơ cao bị sốt xuất huyết biến chứng nặng, nhất là ở trẻ dưới 1 tuổi vì trẻ không có hệ miễn dịch khỏe mạnh. Ở giai đoạn này, kháng thể thụ động từ mẹ truyền sang con đã giảm bớt, đồng thời hệ miễn dịch của trẻ cũng chưa được hoàn thiện.

Thêm vào đó, các bệnh phổ biến ở trẻ nhỏ cũng khá tương đồng với các triệu chứng của sốt xuất huyết nên thường bị nhầm lẫn hoặc khó nhận biết. Thông thường trẻ sẽ khó giao tiếp cũng như diễn đạt cụ thể tình trạng sức khỏe của mình cho cha mẹ hoặc bác sĩ hiểu để có thể kịp thời chẩn đoán và điều trị.

Theo bác sĩ Khanh, các biến chứng sốt xuất huyết nặng ở trẻ thường thấy là sốc mất máu, thoát huyết tương, rối loạn đông máu, xuất huyết não, suy đa tạng, tổn thương não bộ... Những biến chứng này không chỉ đe dọa tính mạng của trẻ mà còn để lại nhiều di chứng ảnh hưởng sức khỏe của bé.

Ngoài ra, bác sĩ Khanh còn lưu ý thêm phụ nữ mang thai cũng có nguy cơ gặp biến chứng nặng nếu mắc phải bệnh truyền nhiễm này. Bởi đối với nhóm đối tượng này, các biến chứng nặng của sốt xuất huyết có thể ảnh hưởng tính mạng mẹ và bé hoặc để lại di chứng cho trẻ.

"Đây là những đối tượng cần cảnh giác cao độ, chú ý kỹ hơn, phát hiện sớm hơn, đi viện nhanh hơn và theo dõi sát hơn", bác sĩ Khanh khuyến cáo để tránh các hậu quả đáng tiếc do sốt xuất huyết gây ra.

Giảm thiểu sốt xuất huyết biến chứng nặng

Vừa qua, Bộ Y tế đã phê duyệt một loại vắc xin sốt xuất huyết. Đây có thể được coi là một giải pháp tiên tiến, bổ sung cho các biện pháp phòng tránh hiện có, giúp tăng cường tính chủ động và hiệu quả trong công tác phòng chống dịch bệnh sốt xuất huyết vốn dĩ nguy hiểm và ngày càng trở nên bất định trong những năm gần đây.

Đầu tiên, người dân cần chú ý nâng cao sức đề kháng và duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh. Nhờ đó, bệnh nhân sẽ giảm nguy cơ bị biến chứng nặng cũng như có thể lực tốt hơn để vượt qua và nhanh phục hồi.

Đặc biệt, khi biểu hiện sốt cao từ 2 ngày trở lên không rõ nguyên do thì nên đến bệnh viện ngay để thăm khám. Sau khi xác định mắc sốt xuất huyết, bệnh nhân phải cảnh giác hơn, nhất là lúc hạ sốt, vì đó chính là thời điểm dễ bị biến chứng nặng nhất.

Trong thời gian mắc sốt xuất huyết, bệnh nhân cũng cần giữ nếp sinh hoạt lành mạnh, điều độ, ưu tiên việc nghỉ ngơi. Ăn uống cũng cần ăn đủ chất, bổ sung nước dừa, nước hoa quả giàu vitamin C và rau xanh; tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ, nhiều gia vị, đồ uống có caffein.

"Ngoài việc thực hiện đầy đủ và quyết liệt các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết như: diệt vật trung gian truyền bệnh (muỗi vằn), tránh để muỗi đốt, cần bổ sung giải pháp tiên tiến để phòng ngừa chủ động hơn", bác sĩ Thái khuyến cáo.

Còn theo bác sĩ Khanh, vắc xin sẽ góp phần giảm thiểu tỉ lệ biến chứng nặng, tử vong do sốt xuất huyết và là một giải pháp chủ động, người dân nên mạnh dạn đón nhận để bảo vệ bản thân tốt hơn.

Tia hy vọng mới cho phòng chống sốt xuất huyết chủ động

Từ năm 2019 đến nay, tình hình dịch sốt xuất huyết tại nhiều quốc gia trên thế giới có nhiều biến động. Số ca mắc và tử vong cao hơn thời kỳ trước đó, trong đó có Việt Nam.