Tất nhiên, đó cũng chỉ là quan điểm riêng của ông. Trong khi đó các nghiên cứu để cải lão hoàn đồng hoặc điều chế thuốc sống lâu trăm tuổi vẫn tiếp tục được thực hiện, pha trộn đủ đắng cay lẫn ngọt bùi.

Khi TS tâm lý học José María Faílde Garrido tại Đại học Vigo đến thị trấn Refoxos, một họ đạo nhỏ khoảng 100 dân ở phía nam vùng Galicia (Tây Ban Nha), cụ bà Herminia 101 tuổi đang ngồi trên ghế chờ họ trong sân nhà rợp bóng cây.

Người sống hơn trăm tuổi như bà ở Refoxos rất nhiều. Thân sinh bà qua đời năm 96 tuổi. Chồng bà hưởng thọ 103 tuổi. Hàng xóm bà nhiều người đã ngoài 80 - 90 tuổi.

Dự án điều tra tuổi thọ trên đảo Sardinia

Sau khi chào hỏi gia đình, TS Faílde bật máy ghi âm và bắt đầu phỏng vấn. Cụ bà Herminia có thể mở đường cho các nhà khoa học khám phá những thói quen giúp bà sống thọ như vậy.

Ông hỏi bằng tiếng Tây Ban Nha, còn bà Herminia trả lời bằng tiếng địa phương Galicia. Bà thường quên ngày tháng cụ thể nhưng thính giác và óc minh mẫn thật đáng kinh ngạc. Ông không bao giờ phải lặp lại câu hỏi.

TS Faílde giải thích: "Cũng như cách thức bảo vệ di sản văn hóa và nghệ thuật, chúng ta cần bảo vệ di sản nhân loại từ những nhân vật này. Có nhiều bài học cần rút ra ở đây".

Chính tuổi thọ đáng kinh ngạc ở thị trấn Refoxos đã thúc đẩy ông đến đây. Song đó không phải là lý do duy nhất, ông còn hy vọng có thể đề xuất bổ sung miền nam Galicia vào danh sách các "vùng xanh", thuật ngữ chỉ khu vực có tỉ lệ cụ già sống thọ trăm tuổi trên mức trung bình cả nước.

Trong 20 năm qua, "vùng xanh" đã trở thành chủ đề tiếp thị đối với công chúng, đề tài của nhiều nghiên cứu khoa học, câu chuyện du lịch, một bộ phim tài liệu nổi tiếng trên nền tảng trực tuyến Netflix (phim "Sống đến 100 tuổi: Bí mật của vùng xanh" phát hành năm 2023) và nhiều sách dạy nấu ăn.

Theo tạp chí Science (Mỹ), khái niệm "vùng xanh" do bác sĩ y khoa Gianni Mario Pes ở Đại học Sassari (Ý) và TS Michel Poulain (Bỉ) đặt ra.

Sự việc bắt đầu khi nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Sassari thực hiện dự án điều tra tuổi thọ trên đảo Sardinia thuộc Địa Trung Hải. Dự án mang tên AKeA, cách viết tắt của "A Kent'Annos", câu chúc truyền thống "chúc bạn sống lâu trăm tuổi" của người dân Sardinia.

GS hóa sinh lâm sàng Luca Deiana làm giám đốc nghiên cứu của dự án. Đảo Sardinia được chọn vì hội đủ các điều kiện lý tưởng để nghiên cứu gene và các thói quen ảnh hưởng đến tuổi thọ. Cư dân sống tương đối biệt lập với tỉ lệ nhập cư thấp và ít đa dạng di truyền.

Công việc thu thập dữ liệu bắt đầu vào năm 1997. Nhóm nghiên cứu đã theo dõi 222 cụ già sống trăm tuổi tại 377 địa phương ở Sardinia. Theo GS Deiana, có ba nguồn xác thực tuổi gồm giấy khai sinh do thành phố cấp, giấy chứng nhận rửa tội của họ đạo và lời khai của một người họ hàng ở hàng thứ nhất.

Kết quả nghiên cứu ghi nhận hai đặc điểm. Một là các cụ già trăm tuổi ở Sardinia sống tập trung tại tỉnh vùng núi Ogliastra giữa đảo chứ không phân bố đều khắp đảo. Hai là tỉnh Ogliastra có các cụ ông sống trên trăm tuổi tương đương các cụ bà trong khi đúng ra nữ giới thường sống thọ hơn nam.

Cách thức khảo sát các "vùng xanh"

Năm 1999, tại hội nghị nhân khẩu học ở Montpellier (Pháp), bác sĩ y khoa Gianni Mario Pes đã trình bày kết quả khảo sát về các cụ già sống thọ trên đảo Sardinia khiến cử tọa hết sức ngạc nhiên. Trong số những người hoài nghi có GS.TS James Vaupel người Mỹ, một trong những nhà nhân khẩu học có uy tín nhất thế giới.

Trong giờ nghỉ giải lao, TS nhân khẩu học Michel Poulain đến từ Đại học Công giáo Louvain (Bỉ) tham gia một nhóm nhỏ tranh luận về bài thuyết trình của bác sĩ Pes. Mọi người tỏ ra nghi ngờ và đề cử ông đến đảo Sardinia xác minh.

Trong sáu tháng, TS Poulain và bác sĩ Pes đã khảo sát khoảng 40 xã trong tỉnh Ogliastra, phỏng vấn hàng chục cụ già sống trăm tuổi, kiểm tra giấy tờ của chính quyền địa phương rồi dùng bút mực màu xanh đánh dấu các địa phương trên bản đồ mỗi khi xác nhận tuổi xong xuôi. Do bản đồ đầy các chấm màu xanh nên họ gọi tắt là "vùng xanh" cho dễ nhớ. Vào tháng 3-2000, thuật ngữ "vùng xanh" được sử dụng lần đầu tiên để chỉ đảo Sardinia.

Tháng 9-2004, nhóm nghiên cứu gồm tám tác giả đã công bố phát hiện trong bài nghiên cứu khoa học với đầu đề "Xác định một khu vực địa lý có tuổi thọ cực cao trên đảo Sardinia: nghiên cứu AKeA". Sau đó, Hội Địa lý quốc gia Mỹ đã khởi động dự án xác định thêm các "vùng xanh" khác trên thế giới. Dự án có liên quan đến nhà báo - nhà sản xuất Dan Buettner người Mỹ.

Buettner luôn tìm kiếm bí quyết sống thọ và là người thích phiêu lưu thám hiểm. Ở độ tuổi 20, ông đã thực hiện nhiều chuyến đi xe đạp đường dài, trong đó có chuyến đi theo nhóm dài 24.568km qua châu Mỹ, từ Alaska đến Tierra del Fuego với thời gian kỷ lục 310 ngày.

Vào lúc ông đang điều hành một dự án giáo dục trực tuyến về những bí ẩn khoa học của thế giới, Chính phủ Nhật đã mời ông đến thăm đảo Okinawa (khoảng 1,3 triệu dân) vì muốn tìm hiểu vì sao cư dân trên đảo sống rất thọ.

Vào tháng 11-2005, tạp chí National Geographic đã đăng bài viết của Buettner trên trang bìa với tiêu đề "Những bí mật của sống thọ". Với năng khiếu kể chuyện, ông kể lại cuộc sống thường nhật của các cụ già tại ba địa phương có tuổi thọ đáng kinh ngạc gồm đảo Sardinia, đảo Okinawa và thị trấn Loma Linda.

Các độc giả rất thích câu chuyện kể trên. Buettner bèn quyết định hợp tác với bác sĩ Pes và TS Poulain đi khảo sát để xác định các vùng khác có số cụ già sống thọ cao bất thường.

Nhóm khảo sát phân chia nhiệm vụ như sau: TS Poulain phụ trách kiểm tra giấy tờ và tìm kiếm bằng chứng về tuổi thọ cao; bác sĩ Pes phụ trách tìm kiếm những đặc điểm về lối sống có liên quan đến tuổi thọ cao; Buettner là trưởng nhóm lo tìm nguồn tài trợ, tổ chức các chuyến đi, quản lý nhóm chụp ảnh và các trợ lý.

Trong mỗi chuyến khảo sát, đầu tiên TS Poulain xác thực tuổi của các cụ già sống trăm tuổi bằng cách kiểm tra thông tin về điều tra dân số, hồ sơ khai sinh và khai tử, giấy chứng nhận kết hôn và nhiều loại giấy tờ chính thức khác.

Công việc kiểm tra chéo này nhằm tránh lời khai gian lận tuổi đồng thời sẵn tiện chỉnh sửa các lỗi sai có thể có trong hồ sơ. Ví dụ ở nhiều địa phương, trẻ sơ sinh thường được đặt tên trùng tên anh chị ruột đã mất khi còn nhỏ. Do đó, năm sinh trên giấy khai sinh có thể lớn hơn so với tuổi thực tế.

Sau đó TS Poulain tiếp tục tính toán "chỉ số tuổi thọ cực cao" (ELI), tức lấy số cụ già sống trăm tuổi sinh ra hằng năm trong khu vực chia cho tổng số ca sinh trong khu vực cùng thời kỳ. Nếu con số này cao hơn đáng kể so với cả nước thì khu vực đó được tuyên bố là "vùng xanh".

Từ đó họ xác định thêm các "vùng xanh" sau đảo Sardinia. Một số nơi như Vilcabamba ở Ecuador hoặc đảo Crete ở Hy Lạp bị loại vì TS Poulain không tìm thấy dữ liệu đáng tin cậy.

**********

Sau khi nhà báo Dan Buettner khai thác kinh doanh từ nhãn hiệu "vùng xanh", căng thẳng đã xảy ra. Cuối cùng nhóm khảo sát tan rã. Rốt cuộc hiện nay có tới hai nhóm "vùng xanh" khác nhau. Trong khi đó, bí mật sống thọ từ "vùng xanh" vẫn chưa có lời giải đáp khoa học.

>> Kỳ tới: Tranh cãi về hai nhóm "vùng xanh"

Giáo sư Trung Quốc gây tranh cãi khi tuyên bố phụ nữ sẽ sống đến 100 tuổi nếu có 10 con

Một giáo sư người Trung Quốc đã khiến dư luận phẫn nộ, khi tuyên bố phụ nữ nếu đẻ 10 đứa con thì sẽ có thể sống thọ đến 100 tuổi.