Mô hình trồng sen thay cây lúa trong điều kiện không có lũ đang ngày càng phổ biến tại An Giang - Ảnh: CHÍ QUỐC

Trong khi chờ các dự án của chương trình “Chống chịu khí hậu tổng hợp và sinh kế bền vững ĐBSCL” (ICRSL) đã được ngành nông nghiệp phê duyệt, nông dân ĐBSCL cũng tìm cách tự cứu mình bằng các mô hình đầy chất “hai lúa”.

“Hai lúa” thích ứng biến đổi khí hậu

Hết trồng mía, lúa đến nuôi tôm sú nhưng không khá lên được, ông Nguyễn Văn Đoàn (xã Thới Thạnh, huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre) thử nghiệm mô hình nuôi tôm càng xanh xen trong mương vườn dừa và đã thành công ngoài mong đợi.

“Chỉ có cây dừa mới có thể trụ được ở đất này nên tui trồng và tận dụng các ao sâu bên dưới nuôi tôm càng xanh” - ông Đoàn cho biết.

Với thành công bước đầu, từ năm 2012 mô hình nuôi tôm càng xanh của ông Đoàn được Sở NN&PTNT tỉnh Bến Tre đưa vào chương trình thích ứng với biến đổi khí hậu để tài trợ, nhân rộng. Ông Đoàn và một số hộ dân tham gia được hỗ trợ về mặt kỹ thuật của các chuyên gia từ Trường ĐH Cần Thơ và mô hình này ngày càng phát huy hiệu quả.

Ông Võ Văn Ân - bí thư Đảng ủy xã Thới Thạnh - cho biết hiện 51 hộ có đất dọc với đất ông Đoàn đã tham gia mô hình nuôi tôm càng xanh trong mương vườn dừa, nâng tổng diện tích nuôi theo mô hình này trong xã lên gần 60ha. Và trong năm 2015, mô hình này đã được Trung tâm Khuyến nông quốc gia bình chọn là một trong những mô hình đạt hiệu quả nhất trong 24 tỉnh, thành phía Nam.

Phòng NN&PTNT huyện Thạnh Phú cũng đã thành lập tổ hợp tác tôm càng xanh nuôi xen trong mương vườn dừa, trong đó các tổ viên đều được tập huấn đầy đủ kỹ thuật, vay vốn (tối đa 50 triệu đồng/hộ, được hỗ trợ 100% lãi suất trong 6 tháng). Hơn 20 hộ nghèo (trước năm 2012) trong tổ này đều đã thoát nghèo và có cuộc sống tốt hơn.

“Cùng với mô hình nuôi xen tôm càng xanh trong ruộng lúa, mô hình nuôi xen trong mương vườn dừa sẽ được chúng tôi nhân rộng ra bởi rất hiệu quả trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn trên vùng đất nhiễm mặn Thạnh Phú” - ông Trương Thanh Hải, trưởng Phòng NN&PTNT huyện Thạnh Phú, khẳng định.

Vườn cây thay ruộng lúa

Theo PGS.TS Dương Nhựt Long - trưởng bộ môn thủy sản nước ngọt, khoa thủy sản Trường ĐH Cần Thơ, với diện tích gần 70.000ha dừa, nếu triển khai nuôi tôm càng xanh xen trong mương vườn dừa, Bến Tre sẽ có một sản lượng khá lớn tôm càng xanh thương phẩm. “Ngành nông nghiệp Bến Tre cần nhân rộng mô hình này” - ông Long đề nghị.

Trong khi đó do lũ ít, nhiều người dân tại An Giang đã xoay xở tìm cách thích nghi. Ông Huỳnh Văn Nhứt (xã Khánh An, huyện An Phú, An Giang) cho biết thay vì tiếp tục trồng lúa, ông và người chị chuyển 50 công đất (1.000 m2/công) sang trồng xoài với thu hoạch rất tốt, khoảng 10 triệu đồng/công. Nhiều nông dân trong xã cũng chuyển sang trồng xoài, tạo ra phong trào chuyển từ lúa sang xoài.

Trong khi đó, ông Tống Văn Uôl (xã Vĩnh Trường, huyện An Phú) cũng “sống chung với không có lũ” bằng cách chuyển sang trồng sen. Với khoảng 13 công đất trồng sen, hiện nay cứ ba ngày ông Uôl cùng người hợp tác lại thu hoạch sen một lần với thu nhập khá ổn định, bởi chi phí bỏ ra trồng sen không lớn. Phong trào trồng sen ở vùng đầu nguồn không có lũ tại khu vực này cũng bắt đầu lan rộng.

Ông Phạm Thành Tâm, phó trưởng Phòng NN&PTNT huyện An Phú, cho biết toàn huyện hiện có khoảng 400ha lúa chuyển sang trồng xoài, chủ yếu hai giống xoài keo và xoài Đài Loan, diện tích đang cho thu hoạch khoảng 110ha. “Địa phương đang triển khai dự án thích ứng biến đổi khí hậu và kiểm soát lũ vùng thượng nguồn, trong đó khuyến khích nông dân chỉ sản xuất hai vụ lúa một vụ màu, hoặc một vụ lúa hai vụ màu” - ông Tâm cho biết.