Cái chết bi thảm của nhà báo Lyra McKee gắn liền với lịch sử xung đột đẫm máu của vùng đất Bắc Ireland - Ảnh: News Sky

Lyra McKee đã trúng đạn ngã gục trong lúc đưa tin vụ bạo động ở Derry vào tháng trước. Lúc ấy cô mới 29 tuổi.

Tiếng súng nổ trong đêm bạo động

Gần đến lễ kỷ niệm cuộc nổi dậy Phục sinh chống lại sự cai trị của Anh (ngày 24-4-1916), tình hình ở Bắc Ireland cực kỳ căng thẳng.

Tại Derry, thành phố đông dân thứ hai của Bắc Ireland, bạo động bùng nổ vào đêm 18-4-2019 khi cảnh sát khám nhà tìm kiếm vũ khí và chất nổ.

21h45, đám đông tập trung quanh khu vực bị khám xét tại phố Creggan. Một lúc sau, một số người bắt đầu tấn công cảnh sát. Các phần tử bạo động ném bom xăng, gạch đá, chai lọ vào cảnh sát. Hai xe cảnh sát bốc cháy.

23h08, một người đàn ông từ trong đám đông bắn nhiều phát súng về hướng cảnh sát. Nhà báo Lyra McKee đứng sau xe cảnh sát bị trúng đạn vào đầu rồi tử vong trong bệnh viện.

Cảnh sát đã phát hình ảnh thủ phạm sát hại McKee và kêu gọi nhân chứng tố cáo với bảo đảm sẽ giấu danh tính, chân dung và sử dụng công nghệ thay đổi giọng nói trong phiên tòa xét xử. Cảnh sát cũng đã treo thưởng 10.000 bảng Anh cho người cung cấp thông tin giá trị.

Ba ngày sau bạo động, tổ chức Quân đội Cộng hòa Ireland (IRA) Mới đã nhận trách nhiệm vụ bắn chết nhà báo McKee đồng thời gửi lời xin lỗi và chia buồn. Tổ chức này đổ lỗi do cảnh sát khiêu khích nên xảy ra bạo động và súng nổ.

Tổ chức IRA Mới ra đời năm 2012 đã bác bỏ thỏa thuận ngừng bắn Thứ sáu tốt lành được ký kết ngày 10-4-1998 nhằm kết thúc cuộc xung đột đẫm máu kéo dài 30 năm ở Bắc Ireland làm gần 3.500 người thiệt mạng.

Cái chết của McKee nhắc nhớ thực tế rằng dù xung đột chính thức kết thúc cách đây 21 năm vào ngày ký kết thỏa thuận ngừng bắn, Bắc Ireland vẫn chưa trở lại cuộc sống bình thường và đạt được một nền hòa bình thực sự.

Séamus Dooley, phó tổng thư ký Nghiệp đoàn nhà báo quốc gia Ireland, tuyên bố: "Lyra McKee là một nhà báo can đảm, có phong cách và trung thực. Cô là một phụ nữ dấn thân và nuôi dưỡng đam mê lớn".

Bạn bè nhớ đến McKee như một nhà báo tận tụy và truyền cảm hứng, người cố vấn và nhà hoạt động quyết liệt. McKee là nhà báo tự do, cộng tác với các báo The Atlantic, Mosaic Science, BuzzFeed News và Narratively, biên tập viên cho trang Mediagazer, từng tham gia đào tạo phóng viên trẻ cho các báo Daily Telegraph, The Sunday Times.

Cô được xem là ngôi sao đang lên trong giới báo chí Anh. Năm 2016, tạp chí Forbes đã đưa cô vào danh sách 30 nhà báo dưới 30 tuổi nổi bật trong giới truyền thông châu Âu.

Thế hệ "các em bé ngừng bắn"

Lyra McKee là nhà báo nữ đầu tiên bị sát hại ở Anh kể từ năm 2001. Cái chết bi thảm của cô gắn liền với lịch sử đẫm máu của vùng đất Bắc Ireland.

McKee sinh ra và lớn lên tại đường Cliftonville ở Belfast (thủ phủ Bắc Ireland) bên cạnh đường Antrim. Con đường này nổi tiếng với biệt danh "Dặm đường giết người" vì có số người chết nhiều nhất tính theo mét vuông vào thời kỳ hỗn loạn từ năm 1968.

McKee chuyên viết về thể loại điều tra, đặc biệt viết về di sản xung đột ở Bắc Ireland để lại. Các bài viết của cô phản ánh những trải nghiệm của mình khi lớn lên trong một thành phố xung đột hằn vết thương quá khứ.

Trong bài viết trên báo The Atlantic với đầu đề "Nạn tự tử trong các em bé ngừng bắn", McKee đã mô tả chính cuộc sống của cô và bạn bè cùng với tình hình tự tử gia tăng trong hai thập niên vừa qua.

McKee chỉ mới lên 8 tuổi khi thỏa thuận Thứ sáu tốt lành được ký kết. Cô và bạn bè thuộc thế hệ "các em bé ngừng bắn", những người quá trẻ để hiểu cuộc xung đột tồi tệ.

Bài viết có đoạn: "Chúng tôi là thế hệ của thỏa thuận Thứ sáu tốt lành và thoát khỏi cuộc chiến khủng khiếp. Thế nhưng di chứng của những điều khủng khiếp ấy dường như vẫn đeo bám chúng tôi".

Tranh tường tưởng niệm nhà báo Lyra McKee - Ảnh: Irish Times

Chủ đề xuyên suốt trong các bài báo của McKee là kể lại những câu chuyện bị lãng quên hay nói đến những người sống bên lề xung đột.

Cô đã phỏng vấn các gia đình là nạn nhân trực tiếp trong chiến tranh giữa người Tin Lành và người Công giáo khởi đầu thời kỳ hỗn loạn. Ngoài các bài báo, McKee còn viết hai cuốn sách về xung đột ở Bắc Ireland.

Tại lễ tang nhà báo Lyra McKee trong nhà thờ chính tòa Sainte-Anne ở Belfast ngày 24-4-2019, Thủ tướng Anh Theresa May, Thủ tướng Cộng hòa Ireland Leo Varadkar, Tổng thống Ireland Michael D. Higgins và các nhà lãnh đạo chính trị của Anh, Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland có mặt trên những hàng ghế đầu.

Linh mục chủ tế Martin Magill nói: "Xin thưa các nhà chính trị hiện diện trong nhà thờ hôm nay, hãy để tôi nói với các bạn những lời mà một người bạn của Lyra đã nói: Thế hệ trẻ cần việc làm, mạng lưới y tế và giáo dục tốt hơn. Những người trẻ này cần một cuộc sống chứ không phải vũ khí trao cho họ".

Cách nhà thờ chính tòa vài bước chân là bức tranh tường tưởng niệm Lyra McKee mới khánh thành ngày 6-5-2019. Bên cạnh chân dung McKee có dòng chữ "Điều đó sẽ không luôn luôn như vậy. Điều đó rồi sẽ tốt hơn".

Đây là những câu đã được McKee dùng trong một bài viết năm 2014 và cũng là tâm niệm của cô, thế hệ "các em bé ngừng bắn" luôn mong mỏi tương lai xán lạn hơn cho vùng đất Bắc Ireland loạn lạc.

Kỳ tới: Chuyến đi cuối cùng của Javier Ortega