Sinh mổ nở rộ

Phóng to

Dù nguy hiểm, nhiều sản phụ vẫn chọn sinh mổ để tránh đau đớn và được sinh con vào “ngày tốt”

Từ ca đầu tiên

Vào năm 1500, vợ ông Jacob Nufer ở một thị trấn tại Thụy Sĩ chuyển dạ nhưng không sinh được và có nguy cơ tử vong. Hơn mười bà đỡ của thị trấn đã cố giúp bà nhưng không được và vì không có bác sĩ ở địa phương, chồng bà - làm nghề hoạn lợn - liều mổ vợ để lấy con ra. Vào thời ấy, khó có người sống sót sau một cuộc giải phẫu như vậy, nên hai vợ chồng đã nói lời vĩnh biệt trước khi ông Jacob Nufer tiến hành cuộc mổ.

Kết quả, hai mẹ con đều khỏe mạnh. Ca mổ thành công nhờ thể trạng tốt của sản phụ và tay dao khéo của người chồng, nhưng phần lớn là nhờ người vợ có thai ngoài tử cung. Nếu mang thai bình thường, chắc bà Nufer đã chết vì xuất huyết ồ ạt do vách tử cung bị phá. Ca mổ này được đa số các nhà khoa học cho là ca sinh mổ đầu tiên trên thế giới.

Dễ dàng như... nhổ răng

500 năm sau, sinh mổ đã trở nên dễ dàng và phổ biến như... chuyện nhổ răng. Tại Chile, đất nước có tỉ lệ sinh mổ cao nhất hành tinh, sinh mổ chiếm tới 40% toàn bộ các ca sinh nở. Nhưng xét về khu vực, châu Á lại là nơi có nhiều ca sinh mổ nhất, nhất là Hàn Quốc (36,4% trong năm 2006), Đài Loan (33%), Singapore (30%) và Trung Quốc (26%). Thống kê chưa chính thức của Tổng Y viện Bangkok cho biết tỉ lệ sinh mổ toàn quốc là 65%.

Vì việc sinh mổ liên quan đến tỉ lệ tử vong cao của sản phụ và các vấn đề sức khỏe khác, các con số trên là đáng báo động. Sự lo lắng càng nghiêm trọng khi các thống kê mới đây tại Mỹ cho thấy sự gia tăng tỉ lệ sinh mổ - hiện là 31%, tăng 50% so với cách đây mười năm - trùng hợp với gia tăng tỉ lệ tử vong của bà mẹ (mặc dù mối liên hệ này chưa rõ ràng tuyệt đối). Cứ 100.000 ca sinh ở Mỹ năm 2003 có 12,1 bà mẹ tử vong - lần đầu tiên vượt số 10 trong vòng 26 năm.

Năm 2004, con số này là 14. Sau mười năm nghiên cứu, giáo sư Eugene Declercq thuộc Trường Y của Đại học Boston thừa nhận “có bằng chứng hiển nhiên về tỉ lệ tử vong cao trong các trường hợp sinh mổ với các bà mẹ có rủi ro thấp”, và ông gợi ý phụ nữ nào muốn sinh mổ cần tự hỏi tại sao trong khi “bà và con bà đều khỏe mạnh”.

Cần nhớ là việc sinh con bình thường không phải lúc nào cũng là chọn lựa hấp dẫn. Với đa số phụ nữ, việc sinh con tự nhiên là một trong các nỗi đau đớn thân xác nặng nề nhất mà họ có thể trải qua, trừ các tai nạn lớn. Thời gian đau đẻ của lần sinh đầu khoảng 7-12 giờ, nhưng có thể kéo dài đến 20 giờ hay lâu hơn nữa. Nhìn cách nào đó, việc sinh con cũng giống một ca cấp cứu.

Thật ra, nếu không có sự can thiệp y học, trong 67 ca sẽ có một ca tử vong. Việc sợ đau đớn khi sinh nở là chính đáng và người ta không lấy làm lạ khi thấy nhiều sản phụ chọn cách sinh mổ mà thời gian sinh chỉ kéo dài khoảng 40 phút. Khi chi phí không còn là vấn đề, các bà thích sinh mổ hơn. Tại Hong Kong, tỉ lệ sinh mổ ở các bệnh viện tư là hơn 45%, còn tại đại lục là 27%. Họ cũng muốn xác định ngày giờ sinh để xin phép nghỉ hộ sản và xin sinh mổ vào những ngày tốt theo tử vi.

Và những hậu quả

Trong những ngày sau khi mổ, phụ nữ có nguy cơ cao về huyết học hoặc bị nhiễm trùng. Đây là vấn đề chung cho mọi cuộc giải phẫu, nhưng cũng có nghĩa là sinh mổ có nguy cơ tử vong cao hơn sinh con tự nhiên. Con số 12,1 bà mẹ tử vong trong mỗi 100.000 ca sinh ở Mỹ năm 2003 có thể trở thành con số 36 nếu chỉ xét riêng số sinh mổ - và sự khác biệt, theo tạp chí Obstetrics and Gynecology, “có thể được gán cho chính việc giải phẫu”.

Cuối cùng, những phụ nữ sinh mổ sẽ gặp phải khả năng giảm thụ thai, nếu muốn có thêm con. Một nghiên cứu năm 2004 cho thấy phụ nữ đã sinh mổ có vấn đề về mang thai nhiều gấp bốn lần so với phụ nữ sinh bình thường. Các phụ nữ sinh mổ cũng có thể gặp các nguy cơ có thai ngoài tử cung, nhau thai nằm không đúng chỗ gây chảy máu và nhiều rắc rối khác.

Và do vết sẹo sinh mổ lần trước có thể đứt khi sinh tự nhiên, kéo theo các hậu quả tai hại khác - nên các đứa con sau cũng phải được sinh mổ, và các nguy cơ lại gia tăng ở mỗi lần sinh. Giáo sư Tan Kok Hian của Bệnh viện phụ nữ và trẻ em KK ở Singapore nói: “Nếu không có lý do y khoa chính đáng để thực hiện sinh mổ, các sản phụ nên sinh con theo cách tự nhiên”.

Tự nhiên vẫn tốt hơn

Mặc dù có những nguy hiểm và trở ngại trong việc sinh mổ nhưng lại có rất ít nỗ lực về phía chính phủ nhằm giảm tỉ lệ sinh mổ cao ở châu Á. Một trong các thí dụ là vào năm 2004, chính quyền Hàn Quốc mở chiến dịch cổ vũ việc sinh con tự nhiên và mở nhiều lớp học tiền sinh sản, giúp phụ nữ học các kỹ thuật giảm đau lúc sinh con tự nhiên. “Nói chung, phụ nữ Hàn Quốc đã được giáo dục nhiều về vấn đề này - Kim Jae Sun, thuộc Cơ quan Bảo hiểm y tế Hàn Quốc nói - nhưng chiến dịch được tài trợ quá ít ỏi và lộn xộn”.

Tại Thái Lan, quan điểm bênh vực cho sinh đẻ tự nhiên không được nhiều người nghe theo. Bác sĩ Tanit Habanananda, thuộc Quĩ Vận động sinh con tự nhiên và cho con bú ở Thái Lan, nói: “Việc vận động này cũng giống như đẩy hòn đá lên dốc vậy. Chúng tôi thật nản lòng. Thật là dễ khi xin sinh mổ ở Thái Lan”.

Vợ ông, bác sĩ Melanie Habanananda, nói thêm: “Nếu bạn dùng từ ngữ “sinh đẻ tự nhiên” ở đây, người ta nghĩ rằng bạn muốn ngồi giữa đồng để sinh con. Việc sinh mổ đã trở thành mốt ở đây, nhất là các phụ nữ trung lưu”. Tại bệnh viện tư nhân Samitivej, Bangkok, 1/3 trẻ em ra đời bằng sinh mổ, mặc dù ở đây có một khu vực khoa sản được bác sĩ Tanit Habanananda thành lập để cổ vũ việc sinh con tự nhiên. Trong khi đó các bà mẹ nước ngoài, chiếm đa số ở Bệnh viện Samitivej, lại thích sinh con tự nhiên hơn.

Nói chung, các cơ sở y tế gặp khó khăn trong việc cổ vũ sinh con tự nhiên, trong đó có các lý lẽ về vấn đề nữ quyền - ở đây muốn nói đến các bác sĩ tìm cách giảm niềm tin của phụ nữ vào việc sinh con tự nhiên, nên phụ nữ xếp hàng sinh mổ và bệnh viện có thêm nguồn thu nhập. Bác sĩ Melanie Habanananda nói: “Tôi qui trách nhiệm cho các bác sĩ sản khoa. Họ không giúp sản phụ tin vào cơ thể của mình... Họ tạo một môi trường sợ hãi quanh việc sinh đẻ”. Tại Đài Loan, bác sĩ Kuo Su-chen, giáo sư khoa hộ sinh Trường Hộ sinh Đài Bắc, nói việc sinh mổ trở nên quen thuộc “vì các bác sĩ không đủ kiên nhẫn. Họ muốn ca mổ kết thúc nhanh”.

Xu hướng không cưỡng được

Việc tránh đau đớn khi sinh nở vẫn là điều mong mỏi của các sản phụ và đôi khi hoàn cảnh - ít ra là trong các nước đang phát triển - không giúp các bác sĩ đủ kiên nhẫn trong các ca sinh tự nhiên kéo dài.

“Tôi đến thăm vài bệnh viện và thấy chỉ 2-3 nhân viên trực và khoảng 20 sản phụ chờ sinh - không thể chờ 10-12 giờ cho mỗi ca được” - phát biểu của Manju Chhugani, nữ giảng viên khoa hộ sinh Đại học Jamia Hamdard ở New Delhi (Ấn Độ), thư ký của chi hội địa phương của Hội Nữ hộ sinh Ấn Độ, và là một chuyên viên chăm sóc y tế đã từng tổ chức nhiều cuộc hội thảo về sinh con tự nhiên.

Các nguyên nhân làm tăng tỉ lệ sinh mổ ở châu Á là không thể cưỡng lại được, cả từ phía cung và phía cầu của phương trình - và mặc dù các trở ngại y tế là có ý nghĩa, vẫn không đủ nghiêm trọng để thành sự răn đe cho các sản phụ. Khi kỹ thuật mổ được cải thiện và chi phí đã giảm nhiều, có lẽ các lý do để sinh con tự nhiên sẽ rất mơ hồ. Lúc ấy việc sinh con tự nhiên sẽ là chọn lựa của số ít người lãng mạn và giàu có mà thôi.