Thừa cân và thể dục - hai chuyện khó dung hợp

Báo cáo từ Viện Dinh dưỡng quốc gia Việt Nam trong năm 2023 cho thấy tỉ lệ trẻ em thừa cân, béo phì ở các quận nội thành Hà Nội lên đến hơn 40%, tăng gấp đôi so với 10 năm trước.

Từ lâu, béo phì đã được xem là "bệnh thời đại". Ngặt nỗi, không phải ai cũng có điều kiện như Sơn Tùng, Trọng Nhân để tìm đến các trung tâm giảm béo quy mô. Đầu tiên là vấn đề chi phí đắt đỏ, với mức giá lên đến khoảng hơn 100 triệu đồng/tháng như ở trung tâm của anh Phan Bảo Long tại Buôn Ma Thuột.

Tiếp đến là yếu tố thời gian, công việc... Để duy trì nhịp độ giảm cân, Sơn Tùng hay Trọng Nhân đều tập luyện 4 - 5 giờ mỗi ngày, cách ly hoàn toàn khỏi công việc và gia đình để tập trung giảm cân. Đây là việc không mấy khả thi với những người phải đi làm để lo cuộc sống.

Nhiều người thừa cân, béo phì ở thành thị tìm đến các nhóm HLV cá nhân (PT) chuyên về lĩnh vực này tại các trung tâm thể hình. Anh Lê Nhật Nam, một PT 38 tuổi ở TP.HCM, cho biết từ hơn 10 năm qua anh đã bắt đầu nhận những gói dịch vụ giảm cân cho khách hàng.

"70 - 80% khách của tôi là học viên giảm béo. Nhu cầu giảm béo với người ở thành thị ngày càng nhiều. Lý do là ngày nay mọi người ăn uống không hợp lý, quá nhiều chất béo và đường có hại sức khỏe, rồi ăn khuya, nhậu nhẹt nhiều, tập luyện ít. 

Nhiều người vì bận việc nên ít để ý đến tình trạng sức khỏe, cứ thế mà béo phì", Lê Nhật Nam cho biết. Hiện anh đang có hai ca giảm béo, một người nặng 125kg, sau 6 tháng tập luyện giảm còn 90kg; một người nặng 155kg, hiện giảm còn 135kg.

Ở quy mô nhỏ hơn so với trung tâm của Phan Bảo Long, dịch vụ giảm cân của HLV Lê Nhật Nam cũng bao quát các học viên về yếu tố đời sống, tâm lý, sức khỏe tinh thần... Và đặc biệt là các bệnh lý về xương khớp, tim mạch - những yếu tố mà không phải chỉ dùng ý chí là có thể vượt qua.

Bác sĩ Võ Châu Duyên (trưởng khoa chấn thương - chỉnh hình Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, TP.HCM) chia sẻ ông cũng thường gặp các bệnh nhân có vấn đề về khớp gối, cổ chân và bị thừa cân.

"Ý chí để giảm cân rất quan trọng. Nhưng có nhiều chuyện không phải cứ nỗ lực, quyết tâm là được. Chúng ta đã thấy việc tập luyện nhiều nhưng sai cách sẽ dẫn đến hậu quả thế nào. Với người béo phì, vấn đề này càng lớn hơn. Người béo phì nặng gấp rưỡi, gấp đôi so với người bình thường.

Tức là xương khớp của họ chịu tải trọng gấp rưỡi, gấp đôi và nguy cơ chấn thương càng cao. Vấn đề thứ hai là về sức bền, người béo phì tập sẽ mau mệt và dễ nản. Nhiều người thừa cân béo phì đi khám bác sĩ được khuyên nên tập thể dục thể thao để giảm cân. Nhưng vừa tập không lâu thì họ chấn thương, lại được khuyên tránh đi bộ, chạy bộ, leo cầu thang, vậy làm sao mà tập?", bác sĩ Duyên nói.

Giải pháp cho người béo phì

Theo bác sĩ Duyên, những người béo phì cũng là đối tượng đặc biệt của y học thể thao. "Tôi nghĩ người béo phì khi đã hạ quyết tâm giảm cân thực sự, họ cần có kế hoạch thật chỉn chu. Họ phải gặp bác sĩ về mảng xương khớp, dinh dưỡng, có thể là cả tim mạch, thần kinh để thảo luận. Rồi sau đó họ mới tìm đến các HLV cá nhân để có chương trình tập phù hợp. Chương trình tập này cần được các bác sĩ xem xét để tránh mâu thuẫn với vấn đề sức khỏe", bác sĩ Duyên nói.

Một sai lầm thường thấy của người béo phì khi bắt đầu giảm cân là nhịn ăn. Bác sĩ Duyên cho biết đây là quan điểm nguy hiểm và có thể dẫn đến nhiều vấn đề. Đầu tiên là thiếu đường dẫn đến hạ đường huyết, trường hợp nặng nhất có thể tử vong. Ngay cả khi vượt qua nguy cơ này, việc tập luyện của người béo phì cũng không mấy hiệu quả vì nhịn ăn.

"Khi mình luyện tập, bộ phận thường sử dụng nhất là cơ. Cơ hoạt động cần chất dinh dưỡng để duy trì cũng như để phát triển cơ. Nếu dinh dưỡng cung cấp không đầy đủ, cơ hoạt động quá mức có thể dẫn đến teo cơ. Tức là bên cạnh giảm cân được mình sẽ teo cơ luôn, khiến cơ thể ngày càng yếu đi chứ không khỏe lên", bác sĩ Duyên nói thêm.

Và phòng ngừa béo phì vẫn tốt hơn là chữa béo phì. Những bài học hậu quả từ việc để béo phì rồi khó giảm khiến phụ huynh ở thành thị ngày nay ý thức hơn việc giữ cho con không bị thừa cân từ khi còn nhỏ. Ở trung tâm thể dục kích thích phát triển chiều cao do cựu VĐV nhảy cao Nguyễn Thị Ngọc Tâm thành lập, số lượng trẻ thừa cân lên đến khoảng 20%. Nhiều phụ huynh khi đưa con đến chỉ mong mỏi HLV một điều - làm sao giúp trẻ thói quen vận động, bớt ù lì.

HLV Ngọc Tâm (người sau khi giải nghệ đã lấy bằng thạc sĩ giáo dục thể chất) cho biết: "Quy trình sinh lý thì trẻ em sẽ có hai giai đoạn tăng cân nhanh tự nhiên. Lần một vào lúc 5 - 6 tuổi, lần 2 vào lúc 8 - 9 tuổi. Phụ huynh cần phải biết rõ về giai đoạn này để cho con tập thể dục nhiều, tránh phát phì mất kiểm soát. Nếu không tập, những gì trẻ hấp thụ vào giai đoạn này sẽ biến thành mỡ dự trữ, thay vì cơ xương".

Cũng như người lớn, khi trẻ đã thừa cân thì việc tập thể dục không dễ dàng nữa. Vấn đề tâm lý với trẻ thừa cân lại càng lớn hơn, khi trẻ thừa cân có xu hướng bị bạn bè chọc ghẹo. Và tập thể dục lại dễ nản.

"Lời khuyên của tôi là trẻ thừa cân nên hạn chế các bài tập đứng, vì mau mệt và dễ nản. Thay vào đó, các em nên tập bơi, đạp xe, các bài tập nhóm cơ lưng bụng. 60% khối lượng tập luyện là dành cho các bài tập này, và 40% là các trò chơi tập thể. Việc giúp trẻ thừa cân cảm thấy thích thú thể dục thể thao vẫn là quan trọng nhất", HLV Ngọc Tâm nói thêm.

Sơn Tùng giảm 90kg trong một năm, hay Trọng Nhân giảm 50kg chỉ sau 3 tháng... Những con số nói ra thật dễ dàng, nhưng để có được hành trình phi thường đó là cả sự đánh đổi mà không phải ai cũng làm được hoặc có điều kiện làm được. Hành trình giảm cân, một khi đã để cơ thể vượt qua ngưỡng béo phì cấp độ 1, là một hành trình vô cùng gian nan, và tốt nhất là phòng ngừa vẫn hay hơn chạy chữa.

***********

Suốt nhiều năm trời, nữ ca sĩ Adele luôn được thế giới nhớ đến với giọng ca mượt mà và ngoại hình "mũm mĩm". Khi bị phê bình vóc dáng, Adele đốp chát: "Tôi thà đi ăn trưa với bạn còn hơn đến phòng tập".

Kỳ tới: Hành trình giảm cân của những siêu sao thế giới

Siêu béo giảm cân - hành trình sinh tử - Kỳ 1: Một ngày ở trung tâm giảm béo

Sơn Tùng cao 1,80m, nặng đến 170kg, anh gặp đủ những vấn đề về sức khỏe vì cân nặng quá khổ và đối mặt với nguy cơ ngừng thở, tử vong bất cứ lúc nào.