Nhiều du khách ghé thăm dinh Vua Mèo khi đến Hà Giang - Ảnh: Nam Trần

Câu hỏi làm thế nào để đảm bảo quyền sở hữu tư nhân cho các di tích thuộc về tư nhân được xếp hạng một lần nữa lại được đặt ra.

Cấp sổ đỏ sai "vì việc chung"

Ngày 23-8, ông Trần Đức Quý - phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang - đã chia sẻ với truyền thông việc cấp sổ đỏ dinh Vua Mèo cho Phòng Văn hóa - thông tin (VH-TT) Đồng Văn là sai quy định và Hà Giang sẽ thu hồi "sổ đỏ" dinh Vua Mèo này. 

"Hà Giang cấp sổ đỏ dinh họ Vương sai, nên chúng tôi sẽ thu hồi và hủy quyết định trước đó" - ông Quý nói. 

Về việc cấp sổ đỏ sai quy định, ông Trần Đức Quý giải thích năm 2012, địa phương rà soát các địa điểm thuộc quyền quản lý nhà nước để cấp sổ đỏ. Sau đó, tỉnh cấp sổ đỏ dinh Vua Mèo cho Phòng VH-TT huyện Đồng Văn để phụ trách quản lý đất đai và di tích. 

Ông khẳng định: "Không có chuyện lợi dụng việc cấp sổ đỏ để phục vụ lợi ích của cá nhân nào đó, mà vì việc chung". "Không phải chúng tôi cấp sổ đỏ dinh họ Vương là thu hồi đất giao cho lãnh đạo hay cá nhân nào" - ông Quý nói. 

Bởi vậy, phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang cho biết việc xử lý sai phạm cũng sẽ cân nhắc mức độ và mục đích sai phạm.

Tuy nhiên, ông Quý cũng cho biết nếu gia đình con cháu Vua Mèo chứng minh được quyền thừa kế hợp pháp mới được cấp sổ đỏ. 

Trao đổi với Tuổi Trẻ chiều cùng ngày, một đại diện của gia đình họ Vương - ông Vương Duy Bảo - cho biết người Mông không có chữ viết hay luật pháp rõ ràng. Việc chưa cấp sổ đỏ cho con cháu họ Vương là "lỗi của cơ quan nhà nước". 

Và Hà Giang nói phải chứng minh được quyền thừa kế hợp pháp theo kiểu phải có giấy tờ pháp lý khác nào "đánh đố nhau".

Đại diện Hội Di sản văn hóa Việt Nam bày tỏ vui mừng khi Hà Giang khẳng định việc cấp sổ đỏ cho Phòng VH-TT Đồng Văn là sai quy định. 

Vị này cho rằng nếu chính quyền đã làm sai thì phải sửa sai. Dòng họ Vương nếu chưa có cam kết hiến tặng cho Nhà nước, dinh thự họ Vương chưa từng bị quốc hữu hóa thì "phải trả lại cho họ". 

"Và con cháu họ Vương phải có trách nhiệm bảo vệ, giữ gìn di tích theo đúng quy định của Luật di sản văn hóa".

Bảo tồn di sản phải bảo đảm quyền sở hữu của người dân

Vụ việc cấp sổ đỏ sai quy định lần nữa cho thấy lỗ hổng lớn trong quản lý, bảo tồn di sản thuộc sở hữu tư nhân.

Trước hết, việc cấp sổ đỏ dinh Vua Mèo sai cả Luật di sản văn hóa và Luật đất đai. Rõ ràng trước đó, Bộ trưởng Bộ VH-TT Phạm Quang Nghị đã khẳng định quyết định 937 năm 1993 về công nhận di tích kiến trúc nghệ thuật khu nhà họ Vương không quốc hữu hóa quyền sở hữu ngôi nhà của những người trong gia đình được quyền thừa kế hợp pháp, nhưng sau đó sổ đỏ vẫn được cấp cho một cơ quan nhà nước. 

Vậy không rõ quy trình cấp sổ trước đó có được thực hiện công khai, minh bạch, đúng như Luật đất đai năm 2003 quy định phải niêm yết công khai tại trụ sở cơ quan có thẩm quyền cấp sổ đỏ và tại UBND phường, xã - nơi có đất - để người dân biết và có ý kiến!? 

Nếu quy trình này thực hiện nghiêm túc sẽ khó có chuyện sổ đỏ được cấp sai.

GS Đặng Hùng Võ, nguyên thứ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường, cho rằng công nhận di sản không đồng nghĩa với quốc hữu hóa. 

Thực tế không đâu xa, chỉ cần học tập Hội An - địa phương thành công trong vận động người dân cùng tu bổ di tích ở khu đô thị cổ. Hầu hết di tích nhà cổ, chùa, nhà thờ tộc... ở đây đều thuộc sở hữu tư nhân, Nhà nước chỉ trợ giúp để sửa chữa, bảo trì, đưa công trình vào khai thác du lịch. 

Khi đưa vào khai thác, lợi ích được chia cho các bên bao nhiêu đều có quy định cụ thể. Chỉ khi quyền sở hữu của người dân được tôn trọng, bảo vệ mới phát huy và vun trồng thêm nhiều giá trị cho di sản.

TTO - Câu chuyện sổ đỏ mảnh đất nơi có tòa dinh thự họ Vương - thuộc sở hữu tư nhân từ nhiều đời của gia tộc vua Mèo - lại được cấp cho Phòng VH-TT huyện Đồng Văn đang gây hoang mang không chỉ cho người trong cuộc.