Đường tránh Bảo Lộc chưa thông xe đã sạt lở, nứt toác

Sáng 4-8, đường tránh quốc lộ 20 đoạn qua phường Lộc Sơn, TP Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng (hoàn thành được 70%, dừng từ tháng 10-2020 đến nay) xuất hiện nhiều vết nứt kéo dài giữa lòng đường.

Được biết, các vết nứt xuất hiện từ ngày 31-7, đến sáng 4-8 thì một đoạn mặt đường bị sụp lún sâu hơn vị trí xung quanh khoảng 20 - 30cm. Đoạn đường bị nứt dài khoảng 20m.

Trước đó vào cuối tháng 3-2023, tuyến đường này bị cấm xe hoàn toàn sau khi để người dân tự ý đi lại, xảy ra tai nạn khiến hai người chết.

Ông Nguyễn Ngọc Phúc, phó chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, cho biết nhiều ngày qua TP Bảo Lộc có lượng mưa lớn vượt mức trung bình nhiều năm.

Cụ thể, có thời điểm mưa một ngày bằng nửa tháng 7-2023 và bằng một tháng có lượng mưa nhiều nhất trong năm 1985. Ông Phúc thừa nhận các sự cố liên quan đến hạ tầng có liên quan đến yếu tố quản lý nhưng nguyên nhân chính vẫn là thời tiết diễn biến cực đoan, khó lường.

Một số nơi ở Tây Nguyên phải di dân để tránh sạt lở đất

Ông Trần Hồng Thái, tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn, cho hay năm vừa qua sạt lở đất diễn ra nhiều do lượng mưa lớn.

Trong công tác phòng, tránh sạt lở đất tổng cục đang triển khai hai giải pháp, phòng tránh sạt lở đất thường xuyên thì sử dụng nhiều hơn các công nghệ hiện đại, tăng cường số liệu quan trắc, dự báo lượng mưa tốt hơn và hướng tới dự báo cụ thể hóa đến từng điểm sạt lở đất.

Riêng ở Tây Nguyên và một số tỉnh đang có thực trạng đứt gãy địa chất và có xu thế có thể gây nguy hại lớn, thường xuyên. Đây là vấn đề tổng cục rất quan tâm, đang tổng hợp số liệu nghiên cứu.

Có những nơi ở Tây Nguyên phải tính toán tới phương án sắp xếp lại các hộ dân, di dân để bảo đảm an toàn trước nguy cơ sạt lở đất; đây là công việc gấp gáp, trước mắt phải làm.

* TS Trịnh Xuân Hòa (phó viện trưởng Viện Khoa học địa chất và Khoáng sản):

Quy hoạch rõ đất sản xuất

Viện Khoa học địa chất và Khoáng sản (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đang chuẩn bị vào Đắk Nông để xem vì sao lại có hiện tượng sụp lún, nứt gãy nghiêm trọng tại các khu vực xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức; phường Nghĩa Thành, TP Gia Nghĩa hay khu vực xã hồ Đông Thanh (Lâm Hà, Lâm Đồng).

Việc nghiên cứu tìm nguyên nhân sụp lún, nứt gãy lần này chỉ tập trung ở những khu vực cụ thể, nhưng việc cảnh báo cho người dân về nguy cơ sạt lở đất cần cảnh báo sớm cho người dân cả vùng Tây Nguyên hiện nay.

Vấn đề là quỹ đất ở vùng miền núi rất ít khu vực an toàn cho xây dựng công trình dân sinh, công trình hạ tầng xã hội, hạ tầng giao thông và rất khó để thu xếp đủ quỹ đất để di dân khi giải phóng mặt bằng, xây dựng các công trình hạ tầng thiết yếu.

Vì thế, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ đất rừng sang đất sản xuất để trồng cây ăn trái cần được quy hoạch rõ, tránh tình trạng người dân xâm lấn đất rừng để sản xuất.

* TS Vũ Ngọc Long (nguyên viện trưởng Viện Sinh thái học miền Nam):

Hoạt động của con người là nguyên nhân chính

Trước đây chúng ta đã khai thác rừng "quá tay" và sau đó phải có nhiều phương án phục hồi nhưng chưa đúng cách, mảng xanh rừng tăng lên nhưng thật sự rừng được trồng lại không hiệu quả về bóng mát và che phủ nhiều tầng.

Với các rừng trồng cây độc canh thì con người còn phun thuốc diệt cỏ và các cây tạp khác để tăng năng suất, vô tình khiến đất đồi núi bị mất lớp phủ, nước mưa thấm hết vào đất.

Như vậy chỉ cần mưa dai dẳng 3-5 ngày thì sẽ xảy ra sạt lở do nước phá vỡ mối liên kết của đất và đá ở cấu trúc địa hình sườn dốc hay dựng đứng.

Ngoài ra, đất liên kết bền vững phải có sự hài hòa giữa vô cơ (đất đá) và hữu cơ (rễ cây, sinh vật sống trong đất). Khi dùng biện pháp diệt cỏ, cây tạp sẽ làm sinh vật cũng chết theo. Từ đó khiến mối liên kết này càng kém.

Thêm vào đó, việc xây dựng các công trình tại khu vực có nguy cơ sạt lở là rất không nên mà TP Đà Lạt là một điển hình về việc này. Nhà cửa cứ xây dựng trên mé đồi, nhà này dựa vào nhà kia nên khi xảy ra một vụ sạt lở là kéo theo hiệu ứng domino.

Chúng ta có thể xây công trình phụ trợ nhưng liệu có thể xây được bao nhiêu nên tốt nhất là không nên xây dựng công trình ở những nơi như vậy.

Với khu vực Tây Nguyên, chúng ta đã và đang canh tác cây công nghiệp, cây ăn trái rất nhiều. Vào mùa khô hay xảy ra thiếu nước tưới, người dân lại khoan giếng để tìm nước.

Hút nước chỗ này thì dòng nước phải chảy từ nơi khác đến và trong lòng đất sẽ hình thành các khoảng rỗng nên có thể nơi hút không sao nhưng sụp lún lại xảy ra cách đó vài cây số. Điều này tương tự với việc hút cát ngoài sông, ngoài biển nhưng gây sạt lở trong bờ.

Kinh nghiệm từ Trà Leng: quy hoạch dân cư rất quan trọng

Xã Trà Leng, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam là nơi xảy ra vụ sạt lở kinh hoàng vào năm 2020 khiến 22 người thiệt mạng.

Chia sẻ về những bài học trong phòng chống sạt lở từ Trà Leng, ông Phan Quốc Cường - chủ tịch UBND xã Trà Leng - cho hay việc quy hoạch, sắp xếp khu dân cư là điều cần làm đầu tiên. Việc này nhằm hạn chế bà con ở khu vực khe sông, suối, giao nhau những điểm nước chảy lớn, những vùng đồi núi thường xuyên xảy ra động đất.

Bên cạnh đó là khả năng cảnh báo, dự báo sớm ở những vị trí có thể xảy ra sạt lở để người dân tránh và chủ động di dời dân trong mùa mưa bão.

Ngoài ra để ổn định tái định cư nhanh cho bà con sau thiệt hại do thiên tai, câu chuyện chuẩn bị quỹ đất thuận tiện, an toàn là điều cần thiết chứ khi xảy ra sạt lở mới tìm quỹ đất bố trí tái định cư là điều rất khó.

Bên cạnh đó là sự đồng thuận từ người dân, sự vào cuộc quyết liệt từ cấp ủy Đảng, chính quyền, hỗ trợ của nhà hảo tâm.

Hiện nay trong xã có hơn 10 khu dân cư, hơn trăm hộ dân ở những khu vực có nguy cơ bị sạt lở núi cao, lũ quét đã được đưa vào tái định cư xen ghép tại các khu dân cư, đảm bảo an toàn cho dân trong mùa mưa lũ sắp tới.