Đánh nhau sau va chạm giao thông là một cách ứng xử thiếu văn hóa. Trong ảnh: các nam thanh niên đánh nhau sau va chạm giao thông tại Hà Nội - Ảnh: NGỌC HIỂN

Nói đến văn hóa nơi công cộng, bà Hồng kể khi đến phố đi bộ Nguyễn Huệ (quận 1) xem trận chung kết của U-23 Việt Nam hồi tháng 1, bà không thấy bảng hướng dẫn bỏ rác đúng nơi quy định. Trên màn hình chiếu cũng không có lời nhắc bỏ rác đúng chỗ.

"Có thể có bảng quy định nhưng khuất mắt nên không ai thấy, không ai coi. Còn chương trình bóng đá, đến giờ giải lao sao không hiện lên câu "hãy quan sát xung quanh mình có rác hay không"?. Tôi tin các bạn trẻ sẽ có ý thức" - bà Hồng nói.

Người trẻ để lại những "dấu ấn" xấu xí ở tảng đá trên đỉnh Fansipan. Ở nhiều đền đài, di tích, rất dễ bắt gặp hình ảnh này và đây cũng là một biểu hiệu của lối hành xử thiếu văn hóa của giới trẻ nơi công cộng - Ảnh: NGỌC HIỂN

Bà Hồng kể rằng nhiều người Việt ra nước ngoài rất tuân thủ các quy tắc ứng xử nơi công cộng của nước sở tại. Theo bà, ngoài danh dự của mỗi công dân, còn là vấn đề có người giám sát và ai cũng sợ bị phạt.

"Sao người Việt mình ra nước ngoài rất văn minh và về nhà lại rất luộm thuộm, tùy tiện? Do vai trò của người quản lý. Tôi nói thẳng là chúng ta không có biện pháp. Lẽ ra các quy tắc, luật lệ phải rõ ràng và phải được thông báo, giải thích" - bà Hồng chia sẻ và đề nghị phải có những hình phạt cụ thể.

TS Minh Hồng đề xuất phài có những chế tài rõ ràng, cụ thể để hạn chế lối ứng xử thiếu văn hóa nơi công cộng - Ảnh: NGỌC HIỂN

Bà lấy ví dụ ở một trường đại học dân lập, quy định học sinh vào thang máy phải tháo balo xuống, xách hoặc để dưới chân. Sinh viên tuân thủ rất nghiêm ngặt, bởi quá 3 lần vi phạm sẽ bị kỷ luật và có thể cho thôi học. Trong khi đó, ở một trường công lập, bà bị sinh viên tỏ thái độ khi phê bình sinh viên chen lấn giảng viên trong thang máy.

Theo bà Hồng, bên cạnh việc thiếu chế tài, sự thờ ơ của xã hội đối với hành vi xấu, thiếu văn hóa không chỉ ở nơi công cộng mà còn ngay cả ở giảng đường cũng là điều kiện để cái xấu phát triển.

Học sinh một trường THCS tại TP.HCM vừa chở ba, vừa không đội nón bảo hiểm khi đi xe máy - Ảnh: NGỌC HIỂN

"Thanh niên gì mà ngộ"

Nhà văn Phương Huyền chia sẻ câu chuyện đêm bắn pháo hoa giao thừa, công viên nước Dĩ An (Bình Dương) đầy rác, ngay cả cô bé 9 tuổi cũng phải thốt lên: "Thanh niên gì mà ngộ, xả rác quá trời. Không biết mấy người dọn vệ sinh cực lắm sao".

Theo chị Huyền, ngay cả các bé nhỏ cũng ý thức được việc đúng - sai, trong khi giới trẻ lại trở thành tấm gương xấu. Chị kể người Nhật khi ra ngoài đều mang một túi rác trong balô, trong xe, trong túi xách... Họ sẽ mang rác về nhà đưa đến khu vực xử lý đúng quy định.

"Đừng nói rằng bên đó sạch nên họ có thể làm điều đó. Họ không tự nhiên mà sạch, họ cũng có thời gian khủng hoảng vì rác" - chị Huyền nói.

Nhiều bạn trẻ xả rác ngay trên cầu khi đi hóng mát ở cầu Bình Lợi (TP.HCM) - Ảnh: NGỌC HIỂN

Ông Huỳnh Thanh Nhân - giám đốc Sở Văn hóa và thể thao TP.HCM, cho biết bên cạnh những mặt tốt đẹp, vẫn còn những hiện tượng xả rác bừa bãi, ăn nói khiếm nhã, hút thuốc lá, trang phục không phù hợp, hành động thô bạo… trong các lễ hội tại TP.HCM, mà trong đó có không ít người trẻ.

Nói về văn hóa bắt đầu từ câu chuyện đúng giờ, anh Trương Thế Cường (Quận đoàn 6) cho biết cảm giác ngồi chờ 1-2 tiếng bắt đầu một hoạt động rất mệt mỏi. "Cứ đúng giờ thì làm, ngay cả lãnh đạo chưa đến vẫn làm, làm cho thanh niên chứ không phải làm cho ai khác" - anh Cường nói.

Theo anh, việc tổ chức các hoạt động đúng giờ vừa trở thành nề nếp, vừa thể hiện sự tôn trọng của tất cả mọi người và cũng là nét đẹp của văn hóa.

"Cứ đúng giờ thì làm, ngay cả lãnh đạo chưa đến vẫn làm, làm cho thanh niên chứ không phải làm cho ai khác", anh Trương Thế Cường nói.

Nói về các biện pháp nâng cao văn hóa ứng xử của người trẻ nơi công cộng, ThS Lê Như Ngọc Mai (giảng viên Nhạc viện TP.HCM), cho rằng không thể đổ lỗi cho xã hội, cho nhà trường, bởi những ứng xử của mỗi người xuất phát từ văn hóa mỗi gia đình.

Bà cho rằng mỗi gia đình phải giáo dục ý thức cho con em mình, giáo dục những điều hay lẽ phải.

TS Phạm Thị Thúy (Học viện Hành chính quốc gia phân viện TP. Hồ Chí Minh) cũng cho rằng ứng xử văn hóa phải bắt đầu từ mỗi gia đình rồi đến nhà trường, xã hội.

Thay đổi những "gam màu" xấu

Bà Thân Thị Thư - trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy - cho rằng những câu chuyện về văn hóa ứng xử tại tọa đàm đã góp phần khái quát bức tranh tổng thể về văn hóa ứng xử đang tồn tại ở TP.HCM và tại nhiều nơi khác, để thay đổi những "gam màu" xấu.

Một thanh niên bỏ đi sau khi va quẹt giao thông tại ngã tư Phú Nhuận (TP.HCM) - Ảnh: NGỌC HIỂN

Theo bà Thư, 4 hành vi ứng xử không phù hợp đứng hàng đầu qua khảo sát của Thành đoàn là: xả rác bừa bãi nơi công cộng, văng tục chửi thề, chen lấn xô đẩy, viết bậy - bôi bẩn nơi công cộng.

Dù khảo sát chỉ mang tính tương đối nhưng cũng là điều đáng suy ngẫm bởi cách hành xử, biểu hiện này của giới trẻ diễn ra nơi công cộng, dễ bắt gặp và những thói quen xấu đó có biểu hiện lan truyền đến trẻ em.

Bà Thư cho rằng muốn ứng xử có văn hóa, phải có vốn văn hóa, và đó là sự cộng hưởng từ gia đình, nhà trường, xã hội.

Bà kêu gọi những người trẻ, cán bộ Đoàn phải tiên phong, chấn chính cái xấu và mạnh dạn nêu ý kiến để những biểu hiện thiếu văn hóa trong xã hội ngày cảng giảm dần. Thái độ bàng quan với những điều sai trái cũng là biểu hiện chưa văn hóa.

Bà Thân Thị Thư đánh giá cao những chia sẻ, góp ý của các chuyên gia, giảng viên, nhà báo và những đại biểu tham dự tọa đàm để góp phần thay đổi những "gam màu" xấu trong lối hành xử của giới trẻ nơi công cộng - Ảnh: NGỌC HIỂN

Bà Thư đề nghị Đoàn thanh niên phải là lực lượng nòng cốt, đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, tạo nên sự lay động trong xã hội và những bộ quy tắc ứng xử đã được xây dựng phải được thực thi một cách hiệu quả, nhân rộng trong xã hội.