Máy bay 17 chỗ mang số hiệu M-MYNA của Dan Etete - Ảnh: globaltake.com

Rạng sáng hôm sau, tòa án Québec đã phát lệnh thu giữ máy bay theo yêu cầu khẩn cấp của Nigeria. Chính phủ Nigeria khẳng định đây là tài sản bất chính được cựu bộ trưởng dầu mỏ Dauzia Loya Etete (thường gọi là Dan Etete) mua sắm bằng tiền tham nhũng trong đại án lô dầu mỏ OPL 245.

Bán giấy phép dầu mỏ bỏ túi 1,1 tỉ USD

Bốn năm trước đó, Chính phủ Nigeria đã thuê luật sư Olabode Johnson (Công ty luật Johnson & Johnson Solicitors) làm cố vấn pháp lý để thu hồi tài sản tham nhũng của Dan Etete liên quan đến lô dầu mỏ OPL 245. Luật sư đã ký hợp đồng với Công ty quản lý vốn Drumcliffe Partners của Mỹ để tìm nguồn tài trợ. Họ nhận được 5% trên các khoản tiền thu hồi thành công mang về cho Nigeria.

Nhận được tin máy bay M-MYNA hạ cánh ở Canada, chỉ trong vài tiếng luật sư Olabode Johnson cùng các cộng sự đã lập ngay tổ pháp lý tại Canada để khẩn cấp đệ trình đơn thu hồi tài sản với tòa án Canada. Lúc bấy giờ là 3 giờ sáng ở Nigeria nên luật sư phải trao đổi công việc với thẩm phán Canada qua đường truyền video.

Về mặt giấy tờ, Công ty Tibit ở quần đảo Virgin (một trong những thiên đường trốn thuế nổi tiếng thế giới) đứng tên máy bay M-MYNA, do đó Tibit làm đơn đòi lại máy bay. Đầu tháng 9-2020, tòa phúc thẩm Canada phán quyết vẫn giữ quyết định thu giữ máy bay. 

Tòa nhận định căn cứ bản tuyên thệ của luật sư Olabode Johnson cùng nhiều tài liệu khác như bản án các phiên tòa ở châu Âu, có thể kết luận cựu bộ trưởng Dan Etete đã có hành vi tham nhũng. Ngoài ra, báo cáo của FBI Mỹ về hoạt động rửa tiền của Dan Etete đã hiển nhiên chứng minh Tibit là công ty bình phong của Dan Etete nhằm rửa tiền tham nhũng.

Nigeria là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn về dầu mỏ và đó cũng là lĩnh vực xảy ra nhiều đại án tham nhũng. Đại án lô dầu OPL 245 được đánh giá là vụ tham nhũng lớn nhất trong ngành dầu mỏ Nigeria, liên quan đến vài bộ trưởng Nigeria và các công ty phương Tây.

Sự việc khởi đầu vào tháng 4-1998, đúng thời điểm "hoàng hôn nhiệm kỳ" của bộ trưởng dầu mỏ Dan Etete, ông này đã phê duyệt quyết định cấp quyền thăm dò lô dầu OPL 245 cho Công ty Malabu Oil & Gas. Quyết định này quái đản ở chỗ Malabu Oil & Gas là công ty vô danh tiểu tốt trên thị trường trong khi lô OPL 245 xa bờ 150km lại là mỏ vàng đen với trữ lượng 9 tỉ thùng. 

Kết quả điều tra sau này phát hiện Malabu Oil & Gas mới được thành lập 5 ngày trước ngày được cấp giấy phép thăm dò và cổ phần đa số trong công ty thuộc về bộ trưởng Dan Etete. Giấy phép của Malabu Oil & Gas bị thu hồi. Năm 2003, Công ty đa quốc gia Shell (Anh-Hà Lan) tiếp quản lô OPL 245 về kỹ thuật. Dan Etete bèn đi kiện đòi quyền lợi liên quan đến lô OPL 245. 

Lúc bấy giờ, vây cánh của Dan Etete quá mạnh, đột nhiên Chính phủ Nigeria cho phép Malabu Oil & Gas tiếp tục thăm dò lô OPL 245. Shell bèn kiện ra tòa trọng tài. Tháng 11-2010, Shell liên doanh với Công ty dầu khí Eni (Ý). Sau đó, bộ trưởng tư pháp Mohammed Bello Adoke đã đề nghị tổ chức thương lượng trực tiếp giữa Shell, Eni, Malabu Oil & Gas và một số thành viên Chính phủ Nigeria.

Tháng 4-2011, Shell và Eni đồng ý mua lại quyền thăm dò lô OPL 245 của Malabu Oil & Gas với giá 1,3 tỉ USD. Theo tài liệu của tổ chức chống tham nhũng Global Witness (Anh) công bố vào tháng 1-2016, trên thực tế 1,1 tỉ USD đã được chuyển vào tài khoản riêng của Dan Etete để từ đó chia ra lại quả cho một số quan chức Chính phủ Nigeria. 

Tổng thống Muhammadu Buhari (cầm quyền từ tháng 5-2015) đã cam kết bài trừ tận gốc tham nhũng dầu mỏ. Tháng 1-2017, Nigeria đưa lô OPL 245 trở lại danh mục đầu tư công. Dan Etete bị truy tố về tội rửa tiền và tham nhũng. Cuối tháng 1-2020, tòa án Nigeria phát lệnh bắt giữ Dan Etete. Tòa án Ý cũng truy tố Dan Etete về tội rửa tiền và bảy tội danh khác.

Cựu bộ trưởng tư pháp Mohammed Bello Adoke (phải) bị nhân viên EFCC bắt giữ cuối năm 2019 - Ảnh: EFCC

Mua nhà cửa sang trọng ở nước ngoài

Vừa mới giữ chức bộ trưởng dầu mỏ năm 1995, Dan Etete đã mở hàng loạt tài khoản ở nước ngoài và thành lập hàng loạt công ty bình phong nhằm mục đích rửa tiền tham nhũng. Theo tiết lộ của Trung tâm Nghiên cứu quốc phòng tiên tiến ở Mỹ (C4ADS), trang web điều tra báo chí Finance Uncovered (Anh) và Dự án Báo cáo tội phạm có tổ chức và tham nhũng (OCCRP) công bố hồi tháng 6-2018, Dan Etete không chỉ mua máy bay riêng với giá 57 triệu USD năm 2011 mà còn chi nhiều triệu USD mua một căn hộ cao cấp và một biệt thự ở Dubai. Tiền mua nhà được chuyển qua Công ty vỏ bọc Gunes General Trading LLC.

Tháng 3-2020, Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế (CEIP) ở Mỹ đã công bố báo cáo của nhà nghiên cứu Matthew Page với đầu đề "Bất động sản ở Dubai: Ốc đảo dành cho giới tinh hoa chính trị tham nhũng Nigeria". Báo cáo tiết lộ 800 bất động sản trị giá khoảng 400 triệu USD ở Dubai có liên quan đến một số quan chức đương chức và cựu quan chức ở Nigeria, người thân, cộng sự hoặc người được ủy quyền của họ. 

Trong đó, Dan Etete liên quan đến một lô đất ở khu đất vàng Emirate Hills trị giá hơn 920.000 USD và một căn hộ trị giá 500.000 USD trong khu Marina Residences trên đảo nhân tạo Palm Jumeirah. Khoảng 25% bất động sản nêu trong báo cáo liên quan đến các cá nhân từng là đối tượng bị cơ quan chống tham nhũng Nigeria điều tra, bắt giữ, khởi tố hoặc đã bị kết án.

Các quan chức Nigeria háo hức mua bất động sản ở Dubai đến mức một nhóm môi giới nhà đất đã được lập ra ở Dubai chỉ chuyên đi săn lùng các nhà chính trị mới được bầu và các quan chức mới được bổ nhiệm ở Nigeria. Matthew Page nhận xét: "Một số kẻ môi giới là bọn lừa đảo tìm cách lừa đảo các nhà lập pháp Nigeria muốn chuyển tiền bất chính thành bất động sản ở nước ngoài". 

Đến tháng 7-2020, CEIP tiếp tục công bố báo cáo dày 130 trang của 10 tác giả với đầu đề "Vai trò của Dubai trong thúc đẩy tham nhũng và các dòng tài chính bất hợp pháp toàn cầu". Báo cáo kết luận Dubai đã trở thành thiên đường rửa tiền do các quy định giám sát và thực thi hải quan quá lỏng lẻo.

Tháng 11-2007, Dan Etete đã từng bị tòa án Pháp kết án 3 năm tù, nộp phạt 300.000 euro và phát lệnh truy nã quốc tế về tội rửa tiền. Tòa án Pháp nhận định Dan Etete đã dùng tiền bẩn mua nhiều văn phòng, dinh thự, lâu đài, du thuyền, tác phẩm nghệ thuật và đồ cổ ở Pháp. Hiện nay, ở lứa tuổi gần đất xa trời, Dan Etete (75 tuổi) đang đào tẩu ở Dubai và không biết ngày nào sẽ "quy hồi cố hương" lãnh án.

******************

Một trong những cách thức rửa tiền thời thượng của bọn tội phạm tham nhũng là mua bất động sản ở Mỹ. Bọn chúng đã mua nhà ở Mỹ như thế nào?

Kỳ tới: Mua nhà ở Mỹ để rửa tiền bẩn

Săn lùng những kẻ tham nhũng đào tẩu ra nước ngoài - Kỳ 4: Rút ruột hàng tỉ đôla và đào tẩu khắp nơi

TTO - Nhà tài chính Low Taek Jho (thường gọi là Jho Low), 39 tuổi, từng là cánh tay đắc lực của Thủ tướng Najib Razak (2009-2018) lúc đương quyền ở Malaysia và là "con cá lớn" trong đại án quỹ đầu tư Malaysia Development Bhd (1MDB) bị rút ruột.