Chị Thúy gặp vướng mắc khi làm thủ tục mở thừa kế do vắng mặt người thụ hưởng - Ảnh: Quang Định

Những năm gần đây việc thừa kế sổ tiết kiệm dần trở nên phổ biến. Để lãnh các khoản tiền này, người thừa kế phải trải qua các thủ tục chặt chẽ.

Phải theo Luật dân sự

Chị Thúy (Q.4, TP.HCM) cho biết tháng 11-2015 mẹ chị đột ngột qua đời, sau khi lo xong hậu sự cho mẹ, gia đình chị Thúy lục lại giấy tờ thì phát hiện mẹ chị là bà Đ.T.T. có một sổ tiết kiệm với số tiền 300 triệu đồng gửi tại ACB chi nhánh Q.4.

Sau đó ba chị Thúy đã đem sổ hộ khẩu, sổ tiết kiệm và giấy chứng tử của mẹ chị đến NH để yêu cầu rút tiền.

Tại đây, NH yêu cầu gia đình chị phải đến phòng công chứng làm thủ tục thừa kế để chắc chắn rằng không có ai tranh chấp tài sản.

Tuy nhiên, khi ba chị Thúy đem giấy tờ sang phòng công chứng thì nơi này yêu cầu phải có giấy chứng tử của ông ngoại, đồng thời bà ngoại chị Thúy và toàn thể gia đình phải có mặt tại thời điểm công chứng.

“Hoàn cảnh gia đình tôi khá đặc biệt. Ông bà ngoại chia tay nhau từ nhiều năm trước, sau đó hai người đều có gia đình riêng. Ông ngoại tôi đã mất cách đây hơn 10 năm và gia đình người vợ sau của ông ngoại đã sang sinh sống ở nước ngoài, không liên lạc được để xin giấy chứng tử. Bà ngoại tôi cũng có gia đình khác và đang sống ở nước ngoài do vậy không thể có mặt tại thời điểm công chứng được. Vậy nên không thể hoàn tất thủ tục NH yêu cầu” - chị Thúy nói.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, lãnh đạo chi nhánh TP.HCM một NH cổ phần lớn cho biết khi người gửi tiền còn sống, đó là quan hệ giữa cá nhân người gửi tiền và NH.

Tuy nhiên khi người gửi tiền mất đi thì giao dịch dân sự dừng lại và chuyển qua giai đoạn khác, phức tạp hơn vì có liên quan đến quy định thừa kế trong Luật dân sự.

Đó cũng là lý do NH không thể chi tiền trực tiếp cho người thân của người gửi tiền mà phải thông qua thủ tục mở thừa kế.

Theo quy định của Bộ luật dân sự, hàng thừa kế thứ nhất gồm có vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết.

Trong trường hợp này, theo luật sư Phạm Văn Thạnh (Đoàn luật sư TP.HCM), bà ngoại chị Thúy còn sống nhưng ở nước ngoài không thể có mặt tại thời điểm làm thủ tục có thể gửi thư từ chối nhận thừa kế về VN.

Còn ông ngoại chị Thúy đã mất thì phòng công chứng có thể yêu cầu làm bản cam đoan rằng người thừa kế đã mất có xác nhận của UBND phường.

Hàng ngàn sổ tiết kiệm không người nhận

Trường hợp người gửi tiết kiệm đột ngột qua đời không phải là hiếm. Thậm chí có trường hợp người gửi giữ bí mật về khoản tiền gửi này, đến khi qua đời người thân mới biết.

Chị Diệp (Q.10) cho biết mẹ chị qua đời cách đây năm năm. Sau khi lo xong đám tang của mẹ, gia đình chị mở tủ ra mới thấy một số cuốn sổ tiết kiệm mà mẹ chị để lại. Hai cuốn sổ gửi tại một NH cổ phần có trụ sở Q.1 gia đình đã hoàn thành thủ tục và lãnh tiền.

Tuy nhiên còn một cuốn sổ gửi tại NH khác khi gia đình đến hỏi thì NH trả lời cuốn sổ đó mẹ chị đã làm đơn cớ mất nên NH đã cấp lại sổ khác và hiện mẹ chị đã rút hết tiền trong sổ.

“Trong gia đình có người em hay chở mẹ tôi đi giao dịch muốn NH cung cấp thông tin cụ thể hơn để có thể nhớ lại sự việc nhưng NH không cung cấp. Chúng tôi cũng đã tìm cách kiểm tra thông tin về cuốn sổ thì vẫn nhận được câu trả lời tương tự. Sổ tiết kiệm chúng tôi còn cầm trong tay mà NH trả lời vậy chúng tôi cũng bán tín bán nghi, không biết thực hư ra sao. Tuy nhiên, người gửi là mẹ tôi đã mất nên chúng tôi cũng không biết làm gì” - chị Diệp nói.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, nhiều NH cũng xác nhận có nhiều trường hợp tài khoản đã lâu không hoạt động hoặc không phát sinh giao dịch.

Khi các trường hợp này xảy ra, mỗi NH có một hướng giải quyết khác nhau. Lãnh đạo một NH cổ phần lớn cho biết có những khách hàng mà NH tìm mọi cách liên lạc nhưng không được nên có những khoản để treo 10 năm, 20 năm.

“Đó là các khoản gửi nhiều năm về trước. Hầu như NH nào cũng có hàng trăm, thậm chí hàng ngàn hồ sơ như thế này. Còn hiện nay do nhân viên thường xuyên liên lạc với khách hàng nên khoản bị treo giảm đi” - bà này nói.