Ông Bùi Văn Xoa đang có đơn xin tiếp tục được làm bị cáo - Ảnh: T.L.

Tòa án có quyết định giam giữ để xét xử phúc thẩm, trong khi công an lại thả bị cáo về vì đã chấp hành xong hình phạt tù. Câu chuyện hi hữu của ông Bùi Văn Xoa (48 tuổi, ngụ tại Kiên Giang) đã đặt ra nhiều vấn đề khiến các cơ quan tố tụng phải làm sáng tỏ.

Ông Xoa là một trong 4 bị cáo của vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Kiên Giang. 

Bản án thể hiện, trong thời gian từ tháng 5-2011 đến tháng 11-2011, bà Huỳnh Thị Quai (quê Kiên Giang) luôn khoe khoang với một số người rằng mình là con cháu của lãnh đạo cao cấp, có mối quan hệ quen biết với nhiều người, có thể mua được sắt thép phế liệu giá rẻ... 

Tin lời bà Quai, một số đối tác đã chuyển tiền mua hàng, nhưng không được bà giao hàng. Các cơ quan tố tụng kết luận Huỳnh Thị Quai, Bùi Văn Xoa và hai đồng phạm khác đã lừa đảo các bị hại tổng cộng hơn 6,7 tỉ đồng.

Quyết định tạm giam bị... tắc

Vụ án đến nay đã trải qua 5 phiên tòa với 2 lần hủy án, nhưng vẫn còn dang dở. Tháng 8-2018, TAND tỉnh Kiên Giang mở phiên xét xử sơ thẩm lần 3, tuyên phạt Bùi Văn Xoa 4 năm tù về hành vi đồng phạm giúp sức cho Huỳnh Thị Quai lừa đảo. 

Sau phiên tòa, bị cáo Xoa có đơn kháng cáo. Tuy nhiên, do thấy thời hạn tạm giam sắp bằng với mức án 4 năm tù mà tòa sơ thẩm tuyên, ông Xoa đã rút kháng cáo để được về nhà.

Tháng 2-2019, cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh Kiên Giang đã cấp giấy chứng nhận chấp hành xong hình phạt tù cho ông Xoa, dù lúc này bản án sơ thẩm chưa có hiệu lực, bởi các bị cáo khác trong vụ án vẫn tiếp tục kháng cáo. 

Sau khi ra tù, ông Xoa đã làm đơn kêu oan và tố cáo mình bị dụ cung, bức cung. Trong thời gian được tự do, ông Xoa rất bất ngờ khi biết TAND cấp cao tại TP.HCM đã có quyết định tiếp tục tạm giam ông để đảm bảo việc xét xử phúc thẩm. Quyết định có hiệu lực từ ngày 9-1-2019 đến khi xét xử phúc thẩm xong. 

Quyết định này đã được tòa án gửi cho viện kiểm sát cùng cấp, và trại tạm giam Công an tỉnh Kiên Giang. Tuy nhiên, không hiểu vì lý do gì mà sau đó, Công an tỉnh Kiên Giang vẫn cho ông Xoa ra tù, khi thời hạn tạm giam bằng mức án mà tòa sơ thẩm đã tuyên?

Dự kiến ngày 12-3, TAND cấp cao tại TP. HCM sẽ mở phiên xét xử phúc thẩm vụ án lần thứ 3 tại TAND tỉnh Kiên Giang. Tại quyết định đưa vụ án ra xét xử, ông Xoa được xác định tham gia tố tụng với tư cách bị cáo. 

Tuy nhiên, khi trao đổi với Tuổi Trẻ, một thẩm phán là thành viên hội đồng xét xử phúc thẩm cho biết: "Tòa biết việc ông Xoa đã rút đơn kháng cáo. Vì vậy, chúng tôi triệu tập ông tham gia phiên tòa với tư cách là người liên quan chứ không phải bị cáo". 

Vị thẩm phán này từ chối trả lời về lý do tòa án có quyết định tạm giam ông Xoa để xét xử, nhưng công an lại cho ông về nhà vì đã chấp hành án xong.

Riêng ông Xoa cho biết ông chưa hề nhận được giấy triệu tập tham gia phiên xử phúc thẩm lần này. Vì vậy, trước khi phiên tòa diễn ra, ông đã có đơn gửi hội đồng xét xử xin được làm bị cáo trong vụ án để có cơ hội kêu oan. 

Lý do, ông cho rằng mình chỉ là người làm công ăn lương và làm theo chỉ đạo của giám đốc công ty, không biết hành vi của các bị cáo khác là lừa đảo.

Sự phối hợp có vấn đề?

Trao đổi về vụ án, nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng đây là vụ việc hiếm gặp trong tố tụng hình sự. Bản thân ông Xoa cũng lo ngại nếu trong phiên tòa phúc thẩm tới đây, hội đồng xét xử hủy án,  thân phận ông sau khi đã ngồi tù 4 năm sẽ ra sao? Ông lo ngại liệu mình sẽ tiếp tục bị tạm giam, được cho tại ngoại, hay bị cấm đi khỏi nơi cư trú?

Bà Trương Thị Minh Thơ (nguyên thẩm phán tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM) cho biết về nguyên tắc, khi tòa phúc thẩm đang thụ lý vụ án, việc tiếp tục tạm giam, trả tự do cho bị cáo hay thay đổi biện pháp ngăn chặn đều do tòa án quyết định. Cơ quan công an chỉ thực hiện theo lệnh của tòa án. 

Nếu thấy bị cáo sắp hết thời hạn tạm giam mà không kháng cáo, tòa án phải ban hành quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm đối với bị cáo đó. Nếu công an thấy sắp hết thời hạn tạm giam thì phải báo cáo cho tòa án biết để giải quyết, chứ không được tự ý trả tự do cho bị cáo.

"Trong vụ án này, có vẻ sự phối hợp giữa cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh Kiên Giang và TAND cấp cao tại TP.HCM có vấn đề. Bởi nếu tòa án không có quyết định hủy bỏ biện pháp tạm giam hay trả tự do cho ông Xoa, Công an tỉnh Kiên Giang phải thông báo bằng văn bản cho tòa án biết, để có hướng xử lý. 

Trường hợp đã hết thời hạn tạm giam mà tòa án không giải quyết, công an cần kiến nghị ngay cho viện kiểm sát có thẩm quyền xử lý, chứ tuyệt đối không được tự ý trả tự do cho bị cáo" - TS Đinh Thế Hưng (trưởng phòng pháp luật hình sự, Viện Nhà nước và pháp luật - Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) nhận định.

Theo TS Hưng, việc ông Xoa gửi đơn kháng cáo hay rút kháng cáo, công an đều phải chuyển đến tòa án. Công an tỉnh Kiên Giang tự ý trả tự do cho ông Xoa mà chưa xin ý kiến tòa án là chưa làm đúng quy định của pháp luật. 

Cũng cần làm rõ xem tại sao ông Xoa đã rút kháng cáo, nhưng tòa án vẫn ban hành quyết định tạm giam bị cáo để xét xử phúc thẩm. Quyết định tạm giam có tống đạt cho bị cáo hay không? Nếu có,tại sao bị cáo không nhận được? 

Tòa có gửi quyết định tạm giam cho Công an tỉnh Kiên Giang để thi hành hay không? Nếu không làm đúng các quy định trên, tòa án đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

TTO - Ngày 17-12, phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án buôn lậu xăng dầu ngàn tỉ xảy ra tại Công ty CP Dương Đông Hòa Phú (Tuy Phong, Bình Thuận) bước vào phần tranh luận. Viện kiểm sát đã công bố bản luận tội và đề nghị mức án cho từng bị cáo.