Phóng to

Trung tướng Nguyễn Thới Bưng - Ảnh: MINH ĐỨC.

Sách được xuất bản theo hai phần nội dung: phần chính sử và phần bổ sung. Chính sử của thời kỳ Nam bộ kháng chiến được trình bày trong hai thời kỳ (hai cuốn): Lịch sử Nam bộ kháng chiến (1945-1954) và Lịch sử Nam bộ kháng chiến (1954-1975).

Phần bổ sung gồm cuốn Biên niên sự kiện lịch sử Nam bộ kháng chiến 1945-1954 và Những vấn đề chính yếu trong lịch sử Nam bộ kháng chiến.

Trung tướng Nguyễn Thới Bưng: Hi vọng giới sử học sẽ tiếp tục thêm vào

Có mặt trong hội đồng chỉ đạo biên soạn bộ sách Lịch sử Nam bộ kháng chiến ngay từ đầu khi Bộ Chính trị vừa có quyết định thực hiện công trình này, trung tướng Nguyễn Thới Bưng giữ vị trí ủy viên thường trực, lúc đó ông 73 tuổi. Nay tuổi đời ông vừa bước sang năm thứ 83, công trình mới hoàn thành.

Trung tướng Nguyễn Thới Bưng ngồi trên chiếc ghế trong phòng khách nhà riêng, bồi hồi nhớ lại công trình biên soạn lịch sử trải ngót mười năm, và điều đầu tiên ông tâm đắc chính là những dòng di bút của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt:

“Nỗ lực chủ quan của hội đồng chỉ đạo công trình dù sao cũng có giới hạn. Khả năng của ban biên soạn nhất định thấp hơn hiện thực quá lớn lao của một giai đoạn lịch sử cô đặc vấn đề, sự kiện, con người... đánh dấu một giai đoạn rất đậm nét và cực kỳ phong phú của lịch sử Việt Nam và của cả thế giới đương đại”.

* Thưa ông, được biết khi hoàn tất bản thảo và chuyển đến nhà xuất bản, vẫn còn 12 vấn đề được hội đồng biên tập - xuất bản bộ sử này nêu ra đề nghị làm rõ chứ chưa đồng ý đưa vô sách. Như vậy, với những chỗ nội dung về lịch sử “chưa gặp nhau” giữa những người biên soạn và phía xuất bản, cách thức giải quyết là như thế nào?

- Chúng tôi phải ngồi lại họp để trả lời các vấn đề nêu ra của hội đồng biên tập - xuất bản, thảo luận về các vấn đề đều khách quan, dân chủ. Với từng sự kiện lịch sử, nếu có cách nhận thức khác nhau chủ yếu là do chưa hiểu nhau thôi. Chúng tôi chấp nhận cách đặt vấn đề và giải quyết bằng cách sửa lại một số câu chữ cho phù hợp.

Ví dụ những người biên soạn đã có những tranh luận rất dài về giai đoạn 1956-1959 ở Nam bộ. Lâu nay khi viết về cách mạng trong giai đoạn này người ta dùng chữ “thoái trào”, nay chữ đó không được đồng ý và chúng tôi chuyển sang dùng chữ “thời kỳ khó khăn”.

Sở dĩ chữ “thoái trào” không được đồng ý vì trong nội bộ những người lãnh đạo kháng chiến còn ý kiến khác nhau. Có người lập luận giai đoạn này chúng ta vẫn còn tỉnh ủy, liên tỉnh ủy nên không dùng chữ “thoái trào”.

* Theo ông, từ vị trí một người trực tiếp tham gia chiến trường Nam bộ, đến vai trò một thành viên trong ban soạn thảo Lịch sử Nam bộ kháng chiến, có vấn đề nào của Nam bộ trong thời kỳ kháng chiến lâu nay còn lấn cấn nhưng đến giờ đã được giải quyết “một cách ưng ý” trong bộ sử này?

- Đó là cách ghi nhận phong trào kháng chiến Nam bộ giai đoạn trước Đồng khởi. Lâu nay, mọi người viết về giai đoạn này đều cho rằng cách mạng miền Nam chậm chuyển hướng từ đấu tranh chính trị sang đấu tranh vũ trang.

Sự thật trong giai đoạn này phong trào cách mạng miền Nam bị đàn áp, thiệt hại lớn. Khoảng cuối năm 1960, Xứ ủy Nam bộ đã có kiểm điểm về việc chậm chuyển hướng sang đấu tranh vũ trang. Nhưng điều này có lý do là vì lúc đó ta phải nghe ngóng tình hình thế giới xung quanh.

Dù vậy trước năm 1960 khi chưa có nghị quyết 15 về Đồng khởi, Nam bộ vẫn lâm râm vũ trang: như trận đánh giồng Thị Đam, gò Quảng Cung diệt cả tiểu đoàn địch. Rồi khắp nơi từ Kiên Giang, Cà Mau cũng có vũ trang. Tuy nhiên, phong trào kháng chiến Nam bộ lúc này cũng giống như đang “tức nước”, và khi có nghị quyết 15 thì Nam bộ “vỡ bờ” - vũ trang được ngay.

Do vậy, trong bộ sử này chúng tôi ghi nhận Nam bộ giai đoạn trước đồng khởi có cả nguyên nhân vì sao chậm đấu tranh vũ trang, và cũng khắc họa được cái thế “tức nước vỡ bờ” của cách mạng miền nam giai đoạn trước và sau Đồng khởi là như vậy.

* Lịch sử luôn có những vấn đề tế nhị, và với bộ sử này có vấn đề nào trong dòng lịch sử kháng chiến của Nam bộ phải để lại, chưa nói được?

- Đó là khi biên soạn về chiến tranh biên giới Tây Nam. Cách xử lý của chúng tôi là dẫn lại từ nguồn các báo quốc tế viết về sự kiện đó. Lúc đó báo chí các nước có nói, nhà báo Wilfred Burchett cũng có nói, mình dẫn lại các ý kiến đó để cho thấy ai đã đứng sau lưng Khmer Đỏ. Như cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã nói, chúng tôi cũng không dám nói là mình đã nói đầy đủ.

Chỉ hi vọng nhân dân trong và ngoài nước góp ý, phản biện để chúng tôi ghi nhận lịch sử được chất lượng hơn. Hi vọng giới nghiên cứu sử học sẽ tiếp tục thêm vào cho những lần in ấn sau.