"Quyền lực" của phụ huynh và "nỗi sợ" của người thầy

Tần suất những vụ giáo viên bị quay clip, ghi âm tung lên mạng, kéo theo là làn sóng chỉ trích, là chuỗi ngày dài giải trình và kỷ luật thực sự là nỗi ám ảnh với nhiều thầy cô giáo thời bây giờ.

Khi học sinh có "chống lưng"

Cô Hiền, giáo viên THCS quận Đống Đa (Hà Nội) chia sẻ đằng sau mỗi học sinh thường có tới sáu người theo dõi, gồm cha mẹ, ông bà nội ngoại. Có những việc nhỏ chỉ cần góp ý nhẹ nhàng thì nhiều người đứng sau học sinh lại thích lựa chọn cách đưa lên mạng xã hội, hoặc có đơn thư gửi lên các cấp lãnh đạo ngành giáo dục.

"Mạng xã hội đáng sợ ở chỗ thông tin có thể đưa lên không cần kiểm chứng. Người đọc đôi khi chỉ cần đọc vài dòng đầu đã "ném đá" mạt sát. Mỗi khi có một sự vụ ồn ào về hành vi của nhà giáo, chúng tôi vừa buồn vừa lo. Và nhiều người có một suy nghĩ là không biết khi nào tới lượt mình, bởi chúng tôi không thể nào toàn vẹn mọi bề".

Một "đội ngũ hậu thuẫn" học sinh, về lý thuyết, là điều bất cứ nền giáo dục nào cũng mong mỏi có được nếu những thành viên của "đội ngũ" ấy hiểu đúng vai trò góp sức của mình. Nhưng nếu một học sinh ngỗ nghịch, cá tính lại được hậu thuẫn bởi một đội ngũ "con cháu mình là trên hết", mâu thuẫn với giáo viên của nhà trường rất dễ xảy ra.

Cô Thanh Tâm, một tổ trưởng chuyên môn cấp THPT ở Nam Định chia sẻ về một "sai lầm" của giáo viên trong tổ khi đã phạt học sinh… đứng bảng. Hậu quả, cha mẹ học sinh phản ứng lên hiệu trưởng, áp lực này khiến trường phải đổi giáo viên khác dạy lớp đó. 

"Xem xét sự việc thì giáo viên cũng không làm gì quá. Một học sinh trong lớp không chịu làm bài và trêu chọc học sinh khác. Cô giáo nhắc hai lần vẫn tái diễn nên đã yêu cầu học sinh đứng lên trên góc lớp trong khi các bạn khác làm bài tập. Sau buổi học, phụ huynh của học sinh này đã điện thoại cho ban giám hiệu yêu cầu kỷ luật giáo viên vì đã "xúc phạm học sinh trước lớp, gây tổn thương tâm lý", cô Thanh Tâm cho biết.

Sự việc sau đó còn được nêu trong group phụ huynh lớp để gây áp lực đổi giáo viên. Một số phụ huynh nhân sự việc này cũng tố cô giáo dạy "buồn ngủ", có thái độ trù dập học sinh. Khi kiểm tra sự việc, ban giám hiệu trường này không thấy có bằng chứng xác đáng nhưng vì chiều lòng phụ huynh, trường vẫn đổi giáo viên.

"Trong việc này, cô giáo phải chịu thiệt thòi một chút vì sự yên ổn của trường. Nhưng giáo viên khi bị yêu cầu thay đổi sẽ rất khó khăn khi đứng lớp khác, cũng khó khăn khi giáo dục học sinh trong các tình huống tương tự. Cô giáo này bị suy sụp tinh thần một thời gian", cô Thanh Tâm nói. 

Tình huống ấy sau đó đã khiến hầu hết các giáo viên khác đều rất lo ngại những vấn đề có thể bị quy kết "gây tổn thương tâm lý". Ranh giới giữa việc rèn rũa, giáo dục học sinh và "gây tổn thương" quá mong manh, cũng không có công cụ để đo lường, giúp giáo viên yên tâm đi đúng "hành lang" được phép.

Chia sẻ với TTCT, một số giáo viên ở Hà Nội cũng cho biết từng đã gặp tai nạn khi áp dụng các hình thức chế tài học sinh như: chạy vài vòng trong sân trường, tập chống đẩy, lao động quét sân trường… Khi học sinh bị phạt là lập tức xuất hiện sự phản đối của phụ huynh. Những cụm từ "thân thiện", "hạnh phúc" mà ngành giáo dục đặt ra gần đây có ý nghĩa tích cực nhằm xây dựng môi trường học tập lành mạnh, nhưng ở một số trường hợp, nó được phụ huynh dùng để phản ứng với giáo viên nhằm bênh vực con mình.

"Quyền" của phụ huynh

Cô Hạnh, một giáo viên chủ nhiệm lớp 10 ở quận Đống Đa, Hà Nội kể: Vào buổi kiểm tra giữa kỳ mới đây, một học sinh nữ lớp tôi vào muộn 1/3 thời gian trong giờ kiểm tra. Em thú nhận đã chơi bài ở quán cà phê với một nhóm bạn, mải vui nên quên. Theo quy định, học sinh không làm bài kiểm tra và không có lý do chính đáng thì sẽ bị 0 điểm. Nhưng phụ huynh ngay sau đó đã đến gặp thẳng hiệu trưởng. Hiệu trưởng yêu cầu giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn bố trí cho học sinh kiểm tra bổ sung bằng đề dự bị nhưng không kèm theo một hình thức chế tài nào với em. Tôi phản đối việc này không phải vì không ưa em học sinh đó mà cần phải công bằng với những học sinh khác, cần phải để em học sinh đó chịu trách nhiệm về lỗi sai của mình. Nhưng đề nghị của tôi bị từ chối chỉ vì "phụ huynh đó có nhiều ảnh hưởng, đã từng kiện trường vài lần nên.... bỏ qua cho lành".

Một trường hợp khác, khi học sinh tham gia học kỳ quân đội phải tập trung ở một doanh trại quân đội, nhiều học sinh không chịu được điều kiện thiếu thốn hơn ở nhà đã liên lạc với bố mẹ. Một số phụ huynh đăng đàn phê phán nhà trường, tạo làn sóng để nhiều phụ huynh khác đề nghị "lên đón con về, không học hành gì cả".

Cô Nhàn, một giáo viên, cho biết mặc dù giải thích rõ quy định của quân đội nhưng một phụ huynh giữa đêm vẫn mang ô tô chở nhiều đồ ăn, đồ uống đòi vào doanh trại quân đội để "tiếp tế". Không được vào, phụ huynh gọi cho hiệu trưởng, rồi dọa sẽ gọi điện cho vài người ở cấp cao hơn mà mình quen thân. Cuối cùng phụ huynh cũng được như ý.

Ở hầu hết các trường học hiện nay, giáo viên chủ nhiệm đều lập group cha mẹ học sinh lớp mình trên các ứng dụng chat nhóm để thông tin những việc cần thiết liên quan tới học sinh. Nhưng nhiều khi giáo viên chủ nhiệm phải trả lời, giải thích tất cả những việc phụ huynh thắc mắc. Chậm trả lời, giáo viên sẽ được một phụ huynh nào đó tag tên rõ ràng, ghim câu hỏi yêu cầu trả lời.

"Chấm bài, soạn bài, giải quyết các loại báo cáo, kế hoạch liên quan tới quy định chuyên môn xong, giáo viên còn việc quan trọng là "tiếp cha mẹ học sinh". Ngoài các vấn đề được quan tâm chung, còn có những sự vụ đặc biệt liên quan tới cá nhân một số học sinh. Đôi khi học sinh có vấn đề ngoài giờ học ở trường, giáo viên cũng bị gọi" - thầy Toản, giáo viên THPT ở Hà Nội, cho biết.

Cô Quyên, một giáo viên tiểu học nói cô hầu như không có thời gian chơi với con mình hay làm những việc của gia đình, vì các học sinh nhỏ tiểu học có rất nhiều vấn đề phát sinh mà chuyện gì phụ huynh cũng gọi cho cô. Gọi chưa được, phụ huynh có thể cáu nhưng giáo viên thì không được phép như vậy.

Luôn phải gồng lên để hạn chế thấp nhất sự phàn nàn, phản ánh, nặng hơn là khiếu kiện của phụ huynh… là nỗi sợ mà nhiều giáo viên đang phải chấp nhận như "sống chung với lũ".

Thuốc trị "nỗi sợ" vẫn hiếm

Thầy Tùng Lâm, chủ tịch hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) - ngôi trường từng có rất nhiều sự vụ học sinh nghịch ngợm, quậy phá - cho rằng: Kéo phụ huynh về "cùng phe" là một yếu tố quan trọng để có thể giáo dục học sinh. Khi phụ huynh ở thế "đối đầu" với thầy cô thì những đứa trẻ sẽ gặp bất lợi nhiều hơn.

Để giáo viên vượt qua được "nỗi sợ", theo thầy Lâm, hiệu trưởng phải là người hướng dẫn, hỗ trợ và bảo vệ giáo viên. Việc bảo vệ không phải là đứng ra che chắn bênh vực giáo viên khi có sự việc, mà là xây dựng một hệ thống quy định trong nội bộ nhà trường.

"Chúng tôi tổ chức các hội nghị cha mẹ học sinh thường niên để cùng chia sẻ những vấn đề vướng mắc, khó khăn, chia sẻ kinh nghiệm giáo dục học sinh. Và hơn hết là để phụ huynh và thầy, cô có sự thấu cảm, đồng lòng" - thầy Lâm nói. 

Trường Đinh Tiên Hoàng xây dựng hệ thống tiêu chí để học sinh tự đánh giá, tương ứng với việc cộng, trừ điểm hằng tuần. Học sinh đi muộn, quên làm bài tập, nói chuyện trong lớp… tự trừ điểm theo khung quy định và có thể chủ động làm các việc có thể cộng điểm để bù lại. 

Theo thầy Lâm, cách làm đó khiến học sinh vui vẻ chấp nhận mức chế tài mà không bị tâm lý tiêu cực. Những quy định như thế này cũng đã được tham vấn cha mẹ học sinh. Và điều đó giúp giáo viên giảm bớt áp lực "cần phạt học sinh nhưng sợ bị… kiện".

Ở Trường THPT Phan Huy Chú (Hà Nội), các buổi họp cha mẹ học sinh được tổ chức thành các buổi tọa đàm, hội thảo để chia sẻ, thống nhất cách giáo dục học sinh. "Nghị quyết" đề ra sau buổi họp sẽ là cơ sở để giáo viên, học sinh dựa vào thực hiện dưới sự giám sát của phụ huynh.

Nhưng việc kéo phụ huynh vào cuộc đúng cách vẫn chưa phổ biến ở nhiều nhà trường hiện nay. Nhiều người vẫn tiếp tục lạm dụng mạng xã hội để khuếch tán những vấn đề của thầy cô trong các nhà trường. Búa rìu luôn sẵn sàng chĩa ra với người giáo viên, trong khi những sự trợ giúp, bảo vệ thì mỏng manh, lỏng lẻo. Trong hàng chục ngàn giáo viên bỏ nghề và một con số lớn hơn thế những giáo viên chán nghề, có bao nhiêu phần vì môi trường làm việc bất an, áp lực bủa vây?