Bà Nguyễn Thị Bạch Tuyết là người đã làm đơn xin được chết nhân đạo và hiến xác cho y học - Ảnh: KIM ANH

Theo thống kê, hiện nay có ba quốc gia bao gồm: Hà Lan, Bỉ, Luxembourg áp dụng hình thức trợ tử - cái chết nhân đạo chủ động. Thụy Sĩ, Argentina và năm bang của Mỹ áp dụng cái chết nhân đạo thụ động.

Các quốc gia, lãnh thổ áp dụng cái chết nhân đạo đều có quy định pháp lý về điều kiện, trình tự, thủ tục áp dụng chặt chẽ đối với mỗi hình thức.

Với hình thức chết chủ động thì phải hội đủ bốn điều kiện:

- Một là người bệnh mắc bệnh nan y và không thể chịu đựng được nỗi đau thể xác.

- Hai là qua kiểm tra, hội đồng y khoa xác định cái chết của người ấy là không thể tránh khỏi trong một tương lai gần.

- Ba là bệnh nhân đồng ý chết trong tình trạng tỉnh táo.

- Bốn là các bác sĩ trực tiếp điều trị xác định không còn khả năng điều trị giảm đau. Khi đáp ứng các điều kiện này thì bệnh nhân được “chết” bằng thuốc an thần, rồi sau đó là thuốc làm ngừng tim, ngừng phổi.

Với hình thức chết thụ động, người bệnh phải đáp ứng ba điều kiện: bệnh nan y giai đoạn cuối, không thể hồi phục và đồng ý ngừng điều trị (sự đồng ý lập thành văn bản bởi người bệnh khi còn tỉnh táo hoặc dựa vào yêu cầu của tất cả thành viên gia đình nếu người bệnh không còn tỉnh táo, sống thực vật).

Các tranh cãi xung quanh việc có nên quy định cái chết nhân đạo diễn ra tại rất nhiều quốc gia. Tại Việt Nam, khi xây dựng Bộ luật dân sự 2005, đã có ý kiến về việc đưa cái chết nhân đạo vào quy định luật nhưng không được sự đồng thuận.

Tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa 13, dự thảo sửa đổi Luật dân số do Bộ Y tế chủ trì soạn thảo thì vấn đề cái chết nhân đạo cũng được các chuyên gia đưa ra. Các tranh cãi về vấn đề này vẫn chưa kết thúc giữa ý kiến ủng hộ và phản đối.

Dẫu ủng hộ hay phản đối thì cái chết nhân đạo - quyền được chết sẽ kéo theo rất nhiều hậu quả về pháp lý, y tế, đạo đức. Nếu pháp luật quy định không chặt chẽ, cơ chế để thực hiện quyền không đảm bảo thì khó tránh khỏi việc lợi dụng, thiếu trách nhiệm... gây ra các hậu quả rất xấu đến nhân mạng, gây rối xã hội.

Hiến pháp Việt Nam hiện tại (Hiến pháp 2013) chưa thừa nhận quyền được chết. Lý do là Nhà nước nhận thấy quyền được chết chưa phù hợp với sự phát triển xã hội, với điều kiện cơ sở vật chất.

Bên cạnh đó cũng chưa có một nghiên cứu xã hội nào đưa ra con số ủng hộ và phản đối quyền này đối với người dân nước ta là bao nhiêu. Quyền được sống, kể cả được chết là quyền nhân thân hết sức quan trọng của con người phải được hiến định.

Vì vậy, nếu muốn thừa nhận quyền được chết thì phải dựa trên cơ sở nghiên cứu cẩn thận, từ đó bổ sung quy định vào hiến pháp. Mà quá trình đó là rất lâu dài, rất khó.

Như thế ở thời điểm hiện tại quyền được chết, dẫu là nhu cầu có thật của một bộ phận dân cư, nhưng không khả thi do không có quy định, chưa phù hợp với phát triển xã hội.