Chuyện quà cáp cho nhau dịp tết vốn như một tục lệ tình cảm tốt đẹp của người Việt từ bao đời, nhưng mấy thập niên gần đây bỗng nhiên trở nên biến tướng. Quà cáp dịp tết trở nên có quá nhiều công dụng: để “bôi trơn”, để tạo quan hệ, để được quan tâm cất nhắc, thăng tiến...

Bởi thế, hôm 29-11, khi Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nói rằng “Ngay trong dịp Tết Nguyên đán sắp tới, tôi đề nghị tất cả hệ thống hành chính không chúc tết lãnh đạo, không biếu xén, không phong bao, phong bì.

Tôi yêu cầu không chúc tết Thủ tướng, lãnh đạo Chính phủ, lãnh đạo các bộ, ngành”, thì phát biểu đó đã được dư luận hoan nghênh và bày tỏ hi vọng sẽ được thực thi nghiêm túc.

Thủ tướng cũng thẳng thắn: “Yêu cầu các tỉnh không về Hà Nội chúc tết. Ở các địa phương cũng vậy. Cần thực hiện nghiêm việc này. Chính phủ cần làm gương, từng đồng chí thành viên Chính phủ thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng”.

Chuyện quà tết từ lâu đã được dân gian biến thành những tình huống hài hước, ví như bài hát Hà Nội mùa thu có người đã hỏi đó là mùa thu nào vì mỗi năm có đến hai mùa thu (!). Một mùa thu của thiên nhiên đầy quyến rũ và một mùa “thu” với chữ thu được hiểu như là động từ của thu.. hoạch, thu... tiền.

Và mùa thu (động từ) này diễn ra vào thời điểm trước tết, khi mà đến hẹn lại lên, thủ đô đông đúc thêm bởi các đoàn xe từ địa phương đổ về... thăm tết!

Những đề nghị của Thủ tướng cũng là tâm nguyện của nhân dân từ rất lâu và cũng không phải bây giờ mới được nhắc lại trong bối cảnh chỉ còn hai tháng nữa là đến Tết Nguyên đán như thế này.

Rõ ràng quà tết - từ một phong tục tốt đẹp đã bị lợi dụng biến thành một hủ tục. Phát biểu của Thủ tướng đã bày tỏ thái độ vô cùng quyết liệt với câu chuyện quà tết biến tướng.

Tuy nhiên, người dân mong rằng để ngăn chặn được vụ “quà biếu tết” này cần phải được giám sát chặt chẽ bằng các biện pháp thích đáng. Bởi để những món quà “trên mức tình cảm” vào đến nhà các quan chức không phải là điều gì quá khó.

Năm ngoái, cũng dịp trước tết, cục trưởng Cục Chống tham nhũng của Thanh tra Chính phủ - ông Phạm Trọng Đạt - đã công bố đường dây nóng với các số điện thoại cho dân biết để tố cáo việc “tặng quà tết trái quy định”.

Những bản tin tiếp sau sự kiện đó cũng cho thấy đường dây nóng này đã tiếp nhận hàng trăm tin báo, tuy nhiên khi tết đi qua vẫn không thấy có vụ tặng quà trái quy định nào được phát hiện. Nếu thực sự như vậy, rõ ràng chuyện tặng quà tết trái quy định đã không còn?

Nhưng chắc chắn sẽ không ai ngây thơ tin rằng không có những món quà biếu đã đến kịp cái đích của nó! Liệu sau chỉ đạo của Thủ tướng, những ngày sắp tới thủ đô có thực sự vắng đi việc “các tỉnh về Hà Nội chúc tết” và ai sẽ giám sát được chuyện này?

Quà tết luôn có tài biến hóa thần thông nên rất khó tóm được, bởi nó có thể chỉ là một dòng chữ số bé tí trong tài khoản, hay ẩn mình trong sự tao nhã của một gốc đào “mốc” trị giá gần nửa tỉ đồng mà tôi từng gặp trên một cung đường heo hút trên đất Lào ngày 23 tết năm ngoái, khi hỏi giá của cây đào ngất nghểu trên chiếc xe cẩu to đùng:

“Không bán đâu, cây đào này của đại gia X, mua tặng cho VIP Y ở tỉnh Z đó anh ơi!”- người lái xe lấm lem bùn đất trả lời!