Để trường phổ thông tự chủ tuyển sinh

Việc các trường phổ thông được tự chủ tuyển sinh là một xu hướng tất yếu trong quá trình đổi mới giáo dục, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo, đáp ứng nhu cầu tất yếu từ người dân khi xã hội phát triển.

Thách thức tự chủ tuyển sinh

Tự chủ tuyển sinh là động lực để mỗi nhà trường nâng cao tính tự chủ và trách nhiệm, bao gồm tự chủ về chuyên môn (cho phép trường tự chủ xây dựng chương trình giảng dạy phù hợp với đặc điểm của trường, năng lực của giáo viên và nhu cầu của học sinh); tự chủ về tài chính (giúp trường chủ động hơn trong việc sử dụng nguồn lực tài chính, đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao đời sống giáo viên và hỗ trợ học sinh); và tự chủ về tổ chức, nhân sự (giúp trường linh hoạt hơn trong việc tuyển dụng, bố trí và sử dụng đội ngũ giáo viên, nhân viên).

Cốt lõi của tự chủ tuyển sinh là mỗi nhà trường cam kết sự khác biệt trong mục tiêu giáo dục, chương trình và cách thực hiện để đáp ứng nhu cầu của một bộ phận người dân. 

Nhưng thực tiễn cho thấy những năm gần đây, hầu hết các trường học được tự chủ tuyển sinh chưa thể hiện được điều đó. Các trường vẫn tập trung vào tìm kiếm học sinh giỏi dựa vào kết quả học tập các môn học ở cấp dưới. Họ căn cứ vào phương thức tuyển sinh phổ dụng do cơ quan quản lý thực hiện. Họ chọn "những học sinh điểm cao nhất"...

Việc tự chủ tuyển sinh đặt ra một số thách thức như: đảm bảo tính công bằng và minh bạch; cơ quan quản lý cần có quy định rõ ràng và cơ chế giám sát chặt chẽ và phối hợp để đảm bảo tính công bằng, minh bạch, hiệu quả trong quá trình tuyển sinh; các trường cần được trang bị đầy đủ năng lực về quản lý, chuyên môn và tài chính để thực hiện tốt việc tự chủ tuyển sinh.

Giải pháp

Thông tư về quy chế tuyển sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành ngày 30-12-2024 quy định "tuyển sinh trung học cơ sở được thực hiện theo phương thức xét tuyển". 

Mặc dù thông tư yêu cầu phải "bảo đảm thực hiện việc xét tuyển công bằng, khách quan, minh bạch, phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương" (điều 4), dư luận vẫn không khỏi xôn xao, lo lắng "xét tuyển liệu có đủ tin cậy".

Chúng ta đã biết có nhiều phương thức xét tuyển: dựa vào hồ sơ học tập (không chỉ học bạ, mà còn bao gồm những sản phẩm học tập của học sinh, được lưu trữ); dựa vào tiêu chí đặc biệt (thể chất, trí tuệ cảm xúc, năng khiếu...); phỏng vấn; tham gia các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm để học sinh được thể hiện bản thân...

Phương thức xét tuyển được xây dựng dựa trên những yếu tố cốt lõi, trong đó không thể thiếu mục tiêu giáo dục, chương trình giáo dục và năng lực tuyển sinh (nhân lực, cơ sở vật chất, tài chính) của nhà trường. Do đó, nếu nhà trường chưa thực sự đảm bảo các yếu tố cốt lõi, thì trường học đó chưa thể tự chủ tuyển sinh.

Một phương thức xét tuyển đầu cấp tốt chắc chắn phải định hướng được quá trình chuẩn bị của thí sinh, tuân theo mục tiêu giáo dục mà nhà trường đó tuyên bố, được cơ quan quản lý xác nhận. 

Do đó, nếu tình trạng "học để thi, thu thập nhiều thành tích để ứng tuyển" phổ biến như hiện nay, thì không thể có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển của cá nhân học sinh hay phong trào học tập chung của xã hội.

Việc các trường tự chủ tuyển sinh giúp đào tạo ra những học sinh có năng lực phù hợp với yêu cầu của xã hội. Tự chủ tuyển sinh cũng giúp các trường chủ động hơn trong việc xây dựng thương hiệu và uy tín của mình, thu hút học sinh giỏi và giáo viên giỏi.

Khi các trường được tự chủ tuyển sinh, họ sẽ phải cạnh tranh nhau để thu hút học sinh. Điều này tạo động lực cho các trường không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo, cải thiện cơ sở vật chất và đổi mới phương pháp giảng dạy.

Quy đổi điểm và tự chủ tuyển sinh

Quy đổi điểm liệu có giúp các trường đại học tuyển đúng người cho đúng ngành, hay là mang tính hành chính tập trung nhiều hơn?