Năm 2019, một nhóm phóng viên của E&E News/Politico thử lái xe điện đi khắp nước Mỹ, đánh giá đó là một chuyến đi thú vị dù trạm sạc còn thiếu thốn. Nhưng điều này có thể thông cảm vì xe điện chưa phổ biến.

Năm 2022, nhà báo ô tô David Ferris tiếp tục một hành trình khác dài gần 4.700km trong 9 ngày, với chiếc xe điện Ford F-150 Lightning. Anh muốn so sánh trải nghiệm giữa hai chuyến đi.

Xe mới, trạm sạc cũ

Trong chuyến đi năm 2019, sự bất ổn của hệ thống trạm sạc đã khiến nhóm của David Ferris đưa vào lịch trình những việc vốn dĩ không xuất hiện như khi sử dụng xe xăng. 

Có thể kể đến như chỉ đi đường cao tốc lớn (vì chỉ ở đó mới có trạm sạc nhanh), ở khách sạn nào đều phải chọn nơi có điểm sạc (nhưng số lượng khi đó không nhiều), cứ thấy trạm sạc là phải sạc luôn, bất kể pin đang ở mức bao nhiêu (vì sợ trạm tiếp theo bị hỏng bất ngờ).

Điều đáng nói tất cả những điều trên lại diễn ra trong chuyến đi năm 2022, bất chấp một lượng tiền khổng lồ đầu tư cho trạm sạc mà theo báo cáo của Atlas Public Policy là 600 triệu USD tiền nhà nước, hơn 4,3 tỉ USD tiền tư nhân chỉ trong giai đoạn 2019 - 2022. 

Không chỉ vậy, Ferris chọn lộ trình đi qua các nơi đầu tư mạnh cho xe điện cũng như một vài nơi ít đầu tư. Kết quả là trải nghiệm lái xe điện ở cả hai đều không quá khác biệt khi dù ở đâu, anh vẫn sợ sẽ hết điện giữa chừng. 

Xe điện bùng nổ, nhưng tầm hoạt động vẫn còn là dấu hỏi

Trong chuyến đi năm 2019, nhóm của Ferris đã lái những chiếc xe điện “lứa đầu” phổ biến vào thời điểm đó, gồm Tesla Model 3 và Model S, Chevrolet Bolt, Kia Niro, BMW i3 và Nissan Leaf. Những chiếc xe điện họ bắt gặp trên đường cũng thuộc nhóm này.

Trong chuyến đi năm 2022, Ferris đã bắt gặp nhiều hơn thế. Ngoài những chiếc quen thuộc trên, anh còn thấy Volkswagen ID.4, Ford Mustang Mach-E, Ford F-150 Lightning, Hyundai Ioniq 5, Kia EV6, BMW iX, Mercedes-Benz EQS...

Phạm vi hoạt động của xe điện nay cũng khác xưa. Năm 2019, chỉ có 3 mẫu xe điện có phạm vi hoạt động trên 480km, còn năm 2022 là 14. 

Nhưng quãng đường di chuyển thực tế khá đáng thất vọng. Pin Ford F-150 Lightning mà Ferris dùng không bao giờ đi được quá 386km ngay cả khi đầy. Nguyên nhân được đổ cho nhiệt độ quá thấp. Nhưng phạm vi cũng không được cải thiện nhiều trong những ngày trời ấm.

Trạm sạc nhiều hơn nhưng chất lượng phập phù

Chuyến đi năm 2019 thường xuyên phải thay đổi kế hoạch do dễ gặp phải trạm sạc trục trặc, bị bỏ bê hoặc thậm chí bị phá hoại. 

Chuyến đi năm 2022 khá hơn, nhưng xác suất gặp phải tụ sạc “có vấn đề” vẫn khá cao. Chẳng hạn, có trạm không thể nhận diện được Ford F-150 Lightning của Ferris, có trạm chạy được một lúc thì khởi động lại quy trình từ đầu, có trạm xuất hiện biểu tượng “bánh xe tử thần” báo hiệu máy tính gặp sự cố không rõ lý do. 

Nếu may mắn tụ sạc không hỏng, thì tốc độ sạc cũng là bí ẩn. Cùng một trạm, chiếc xe Ford của Ferris sạc với công suất 88 kW ở tụ 350 kW nhưng một chiếc Kia ở tụ 150 kW lại có thể đạt công suất 138 kW.

Sự khác biệt này do nhiều nguyên nhân: nhiệt độ không khí, thiết kế pin (đặc biệt khả năng làm mát), công suất sạc thiết kế cho xe… Hay nói cách khác, tốc độ đổ cùng một lượng xăng giữa các xe gần như tương đương, nhưng tốc độ sạc thì không. 

Chính phủ Mỹ đã yêu cầu các trạm sạc được nhà nước tài trợ phải đảm bảo hoạt động 97% thời gian. Nhưng nghiên cứu của J.D. Power cho thấy có tới 20% khách đến trạm sạc xe điện phải thất vọng ra về, gần 3/4 tài xế được khảo sát cho biết có ít nhất một tụ sạc bị hỏng tại các trạm.

Ùn tắc trạm sạc

Năm 2019, ùn tắc ở trạm sạc hiếm khi xảy ra. Khi đó, ít xe đến mức nhiều khi “một mình một chợ”.

Vào năm 2022, cảnh đó hầu như không còn nữa. Như khi Ferris đến Perry, Utah, cả bốn tụ sạc ở đó đều đã có xe đậu. May mắn Ferris là người thứ năm. Chỉ trong vài phút chờ, đã có thêm nhiều xe nữa xếp hàng sau anh đợi đến lượt. 

Liên minh Đổi mới ô tô (AAI) cho biết dù Mỹ thêm 652.000 xe điện mới vào năm 2022, nhưng lại chỉ bổ sung 20.300 cổng sạc trong cùng thời gian. Điều đó nghĩa là, mỗi tụ sạc phục vụ 21 xe điện. 

Ứng dụng tốt hơn nhưng cũng phập phù như trạm sạc

Vào năm 2019, chỉ có duy nhất một ứng dụng bản đồ trạm sạc ngoài Tesla. Bản đồ đó khá thô sơ, cách dùng hơi phức tạp, thiếu nhiều tính năng.

Nay, đã có nhiều ứng dụng xuất hiện, dễ sử dụng hơn và nhiều tính năng hơn, thậm chí có cả thông báo thời gian thực về tình hình tại các trạm sạc. Tất nhiên vẫn chưa hoàn hảo. Ứng dụng đã dẫn Ferris đến một bãi đậu xe của đại lý Ford địa phương nhưng đã đóng cửa, trong khi bỏ qua trạm sạc công cộng gần hơn nhiều.

Trạm sạc vẫn chưa thực sự tiện lợi

Trong cả hai chuyến đi 2019 và 2022, có một quy tắc chung là: Xe sạc thì tài xế đi siêu thị. 

Nếu trạm xăng ở Mỹ đã phát triển đến mức có thể ví von như một “trung tâm thương mại giản đơn” với rất nhiều thú giải trí đi kèm như mua sắm, cà phê, đồ ăn nhanh, toilet, thì xe điện còn khá hạn chế. Theo Ferris, hoặc trạm sạc đó sẽ có tất cả, hoặc chẳng có gì và cách “giết thời gian” tốt nhất là đi mua sắm trong Walmart - nơi thường có cả điểm sạc.

“Cùng với số lượng trạm sạc còn ít ỏi, chất lượng còn phập phù, thì dịch vụ đi kèm là bằng chứng khác cho thấy đi xa với xe điện vẫn còn khá rắc rối”, Ferris kết luận.

Ngành bảo hiểm e ngại pin xe điện

Pin xe điện có chi phí thay thế tốn kém, làm tăng số tiền cần đóng bảo hiểm và gây hại cho môi trường.