Trong suốt quá trình từ nuôi trồng, sản xuất, sơ chế, chế biến, bảo quản, vận chuyển, phân phối,… thực phẩm đều có nguy cơ bị ô nhiễm bởi các tác nhân sinh học, hóa học và lý học, do vậy nếu từng khâu trong chuỗi thực phẩm này không tuân thủ theo các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm thì thay vì là chất dinh dưỡng, thực phẩm bị nhiễm độc sẽ là nguyên nhân gây nên ngộ độc, tác động xấu đến sức khỏe con người.

Việc trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về vệ sinh an toàn thực phẩm là biện pháp tốt nhất, hữu hiệu nhất để có thể tự bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Để phòng chống ngộ độc thực phẩm nói chung, trong mùa nắng nóng nói riêng, mỗi chúng ta cần tuân thủ theo 10 nguyên tắc vàng sau đây:

1. Lựa chọn thực phẩm tươi sạch an toàn

Nên lựa chọn thịt có màu hơi hồng (thịt heo) hoặc đỏ tươi (thịt bò), thớ thịt săn chắc không có mùi lạ.

Chọn cá tươi có mang đỏ hồng, thịt cá săn chắc không vỡ bụng, không có mùi hôi.

Không sử dụng rau lạ, rau bị dập nát, úng.

Ngâm kỹ, rửa rau quả ít nhất 3 lần hoặc rửa dưới vòi nước chảy để loại trừ phần lớn các thuốc bảo vệ thực vật tồn dư.

Không sử dụng rau, củ dập nát, gãy vụn, sùng, hôi thối mốc meo hoặc bị sâu bọ xâm nhập. 

2. Thực hiện ăn chín uống sôi, ngâm kỹ, gọt vỏ quả tươi trước khi sử dụng

Không ăn tiết canh, thịt heo, bò, cá, thủy sản sống hay tái vì các mầm bệnh ký sinh trùng, vi sinh vật có trong các thực phẩm này không bị tiêu diệt bởi nhiệt độ nấu chín sẽ đi vào cơ thể gây nên các bệnh lý như sán dãi bò, sán dãi heo, sán lá gan, sán lá phổi,…

Ngâm kỹ, rửa rau ít nhất 03 lần hoặc rửa dưới vòi nước chảy để có thể loại trừ phần lớn các hóa chất bảo vệ thực vật tồn dư qua đường rửa trôi. Nấu chín, mở vung cũng là cách tốt để loại trừ phần lớn hóa chất bảo vệ thực vật còn sót lại qua con đường bay hơi.

3. Ăn ngay thức ăn vừa được nấu chín

Ăn thức ăn sau nấu chín trong vòng 2 giờ đầu vì điều kiện chế biến, bảo quản không tốt, thời tiết nóng ẩm sẽ làm thực phẩm bị nhiễm vi sinh vật và vi khuẩn sẽ phát triển rất nhanh theo thời gian, có thể sinh ra độc tố nên nguy cơ gây nên ngộ độc thực phẩm là rất lớn.

4. Che đậy bảo quản thức ăn sau khi được nấu chín

Các côn trùng như ruồi, bọ, dán,… và vật nuôi như chó, mèo thường mang theo rất nhiều vi trùng, trong đó có vi trùng gây bệnh, khi chúng chạm phải thức ăn không được che đậy sẽ làm nhiễm độc thức ăn.

5. Đun lại thức ăn cũ trước khi sử dụng

Thức ăn nên chuẩn bị vừa đủ khi ăn, nếu bị thừa thì phải bảo quản chúng ở nhiệt độ thích hợp như nhiệt độ hâm nóng (trên 60 độ C) hay bảo quản lạnh (4-5 độ C) để tiêu diệt hay hạn chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh, đun kỹ thức ăn cũ trước khi dùng để tiêu diệt mầm bệnh. Tránh đun lại thức ăn cũ quá 2 lần.

6. Không để lẫn thực phẩm sống với thực phẩm chín, không dùng chung dụng cụ chế biến thực phẩm sống và chín

Việc lây nhiễm vi sinh vật dễ dàng từ thực phẩm sống (thịt, cá, trứng,…) sang thức ăn đã nấu chín và gây ra ngộ độc thức ăn khi chúng ta bảo quản thức ăn, dùng chung dụng cụ chế biến như dao, thớt dành cho thức ăn còn sống với thức ăn đã được nấu chín.

7. Rửa sạch tay trước khi chế biến thực phẩm, đặc biệt sau khi đi vệ sinh hoặc tiếp xúc với các nguồn dễ ô nhiễm khác

Rửa tay sạch là biện pháp hữu hiệu, tiện lợi và dễ dàng nhất ngăn ngừa ngộ độc thực phẩm. Tay cần được rửa sạch:

- TRƯỚC: trước khi chế biến thực phẩm; trước khi tiếp xúc thực phẩm; trước khi ăn.

- SAU: sau khi chế biến thịt, cá, rau quả tươi sống; sau khi đi vệ sinh; sau khi ho, hắt hơi, xì mũi, gãi đầu, ngoáy mũi, tai, chạm vào đồ lót; sau khi chạm vào rác, chất, vật bẩn; sau khi ăn, hút thuốc…

8. Bảo đảm dụng cụ nơi chế biến thực phẩm phải khô ráo, gọn gàng, sạch sẽ hợp vệ sinh

Để giảm thiểu số lượng vi sinh vật còn sót trên bề mặt dụng cụ sau khi rửa.

9. Tuyệt đối không sử dụng thực phẩm ôi thiu, hỏng mốc quá hạn

Thức ăn biến chất, hỏng, ôi thiu không những không còn giá trị dinh dưỡng mà còn chứa độc chất, vi khuẩn gây nguy hại đến sức khỏe chúng ta.

10. Sử dụng nguồn nước sạch trong chế biến thực phẩm

Giữ gìn và sử dụng nguồn nước sạch trong gia đình và nơi công cộng luôn là việc làm cần thiết nhằm đảm bảo sức khỏe của mỗi người chúng ta, nguồn nước sẽ trở nên độc và lây truyền các bệnh qua đường thực phẩm, gây nên các bệnh mãn tính nguy hiểm khi bị ô nhiễm vi sinh vật gây bệnh (bệnh tả) hay bị ô nhiễm bởi các chất độc công nghiệp.

Kiến thức tiêu dùng tốt sẽ giúp chúng ta ngăn ngừa ngộ độc thực phẩm khi tham gia các lễ hội, khu vui chơi, giải trí. Việc tiêu thụ thức ăn, nước uống, đặc biệt là nước đá không hợp vệ sinh, không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm là nguyên nhân gây nên ngộ độc.

- Người tiêu dùng nên quan sát và chọn mua thực phẩm tại các cửa hàng, cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống cố định, điều kiện vệ sinh nơi bán hàng, dụng cụ, thiết bị bảo quản thực phẩm đảm bảo, nhân viên bán hàng không dùng tay trần bóc trực tiếp thức ăn, nước đá,… Đối với quán giải khát cần quan sát nơi bảo quản đá uống, cách làm nhỏ đá uống, không chọn mua thức uống giải khát tại những nơi mà đá uống được bảo quản trên miệng cống, chặt hoặc đập nhuyễn đá ngay trên nền nhà, lề đường, dùng đá uống để ướp lạnh trái cây, thịt sống.

- Đối với sản phẩm thực phẩm có bao gói, người tiêu dùng cần có thói quen xem kỹ nhãn mác. Các thông tin trên nhãn sản phẩm cần lưu ý bao gồm tên và địa chỉ thương nhân, thành phần nguyên liệu, phụ gia, ngày sản xuất, hạn sử dụng, thông tin cảnh báo, hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất…

- Tránh mua sử dụng các sản phẩm thực phẩm không rõ nguồn gốc, không được che đậy hay bao gói hợp vệ sinh, sản phẩm có màu sắc lòe loẹt, dòn dai bất thường, sử dụng giấy báo, giấy có chữ viết, mực in để bao gói thực phẩm,… vì nguy cơ ngộ độc thực phẩm cấp tính, mãn tính trên nhóm thực phẩm này là rất cao, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người tiêu dùng.