Cần vệ sinh tay chân sạch sẽ bằng xà phòng ngay sau khi chơi đùa với chó mèo. Ảnh: fatherly.com

Chó là động vật được con người thuần dưỡng sớm nhất, được nuôi trong nhà nhiều nhất. Tất nhiên, chúng cũng gần gũi với con người hơn hẳn các loài động vật khác. Tuy nhiên, chó có thể gây bệnh cho người, điển hình là bệnh dại và bệnh sán chó.

Bệnh dại

Bệnh dại là bệnh do virus gây ra. Ban đầu bệnh xảy ra ở động vật như chó mèo, cáo, cầy, dơi... sau đó ngẫu nhiên truyền sang người, thường là do bị chó cắn hay mèo cào. Virus truyền từ động vật sang người chủ yếu bằng nước dãi khi động vật cắn, cào, liếm hoặc hiếm hơn là qua niêm mạc mũi, mắt khi hít phải virus lơ lửng trong không khí ở các hang dơi hay virus lang thang với bụi trong các môi trường bị nhiễm bẩn. Thời gian ủ bệnh kéo dài 2 tuần đến 2 năm (trung bình là 40 ngày). Do thời gian ủ bệnh kéo dài như vậy nên nhiều trường hợp bệnh nhân và người nhà đã quên thời điểm bị chó mèo liếm, cào, cắn. "Lợi dụng" khoảng thời gian ủ bệnh kéo dài, người ta đã chế tạo ra vắc xin tiêm phòng để tạo miễn dịch trước khi bệnh xuất hiện.

Biểu hiện

Các biểu hiện của người mắc bệnh dại trong thời kỳ toàn phát là: Lo âu, trằn trọc, sốt. Tại nơi virus xâm nhập có cảm giác kiến bò, tê bì, ngứa, rát. Một biểu hiện điển hình và chắc chắn mắc bệnh dại là chứng "sợ nước, sợ gió" (vì sự co thắt các cơ thanh quản, họng gây đau đớn, thần kinh bị kích thích mạnh, thở từng hồi, nói như đứt hơi, mắt long sòng sọc, tai nghe rất thính...). Bệnh nhân có thể bị liệt, ngừng hô hấp, tuần hoàn và tử vong trong một bối cảnh nặng nề, rất đáng thương tâm. Các trường hợp bệnh dại ở trẻ em thường là không điển hình, dấu hiệu "sợ nước, sợ gió" không rõ. Bệnh cảnh của trẻ chủ yếu là lơ mơ, mê sảng trong bối cảnh của một hội chứng màng não (sốt, nôn, cứng gáy, li bì...). Bệnh dại diễn biến xấu nhanh và tử vong trong vòng 1 tuần lễ.

Chưa có phương pháp điều trị bệnh dại khi đã lên cơn (tỷ lệ tử vong là 100% khi đã lên cơn). Khi bị chó mèo cào cắn cần rửa sạch vết thương ngay bằng xà phòng, không khâu vết thương, tiêm phòng uốn ván nếu xét thấy cần thiết, sau đó tham vấn ý kiến của bác sĩ hay nhân viên y tế dự phòng cách theo dõi và tiêm phòng bệnh dại. Tiêm phòng vắc xin cho tất cả chó nuôi trong gia đình.

Xử trí khi bị chó cắn

Bắt buộc tiêm phòng vắc xin cho tất cả các trường hợp bị chó nghi mắc bệnh dại cắn và những trường hợp sau đây:

- Sau khi cắn chó bỏ chạy mất.

- Chó bị đập chết ngay.

- Chó chết hoặc đột nhiên biến mất trong vòng 1 tuần lễ sau đó.

Theo dõi sau khi bị chó cắn:

- Vết thương xa thần kinh trung ương (tức ngoài vùng đầu mặt, cổ): Nhốt chó theo dõi 1 tuần, thấy chó vẫn bình thường thì không cần phải tiêm.

- Vết thương ở gần thần kinh trung ương: Vừa tiêm vắc xin vừa theo dõi. Nếu chó chết trong vòng 1 tuần thì tiêm tiếp. Nếu chó sống >1 tuần thì ngừng tiêm.

Bệnh sán chó

Bệnh sán chó là bệnh xảy ra do trứng giun từ chó xâm nhập vào cơ thể người phát triển và gây bệnh. Ai cũng có thể mắc bệnh sán chó, nhưng đối tượng có nguy cơ cao nhất vẫn là trẻ em. Các nghiên cứu cho thấy tỉ lệ trung bình người có huyết thanh dương tính - nghĩa là bị nhiễm sán chó ở khu vực nông thôn là 14,2-37% và thành thị là 2-5%.

Tác nhân gây bệnh

Đó là một loại giun thân tròn, thường được gọi là giun đũa chó hay mèo, phát triển trong đường tiêu hóa của chó, đẻ trứng rồi theo phân bài tiết ra ngoài môi trường (có khoảng 15.000 trứng giun trong 1 gram phân chó) và hóa thành phôi sau 1-2 tuần. Phôi là giai đoạn có thể gây bệnh cho người nếu vô tình "rước" chúng vào cơ thể qua đường ăn uống do tay bẩn, do thức ăn bị nhiễm bẩn. Trứng giun chó dưới dạng phôi sau khi vào cơ thể người phóng thích ra ấu trùng nhỏ li ti. Các ấu trùng này chui qua thành ruột vào máu. Theo dòng máu, chúng tỏa đi khắp các bộ phận trong cơ thể. Đáng lưu ý nhất là thần kinh trung ương, gan, phổi và mắt. Ấu trùng có thể sống sót trong cơ thể người sau nhiều tháng. Điều may mắn là hệ thống miễn dịch của cơ thể tiêu diệt chúng qua các phản ứng viêm. Tuy nhiên, tổ chức tế bào của các mô bị ấu trùng xâm nhập cũng chịu nhiều tổn thương. Trong cơ thể người, ấu trùng giun chó không phát triển đến giai đoạn trưởng thành, nhưng có thể biến thành bào nang hoặc vôi hóa gây tổn thương các mô mà chúng hiện diện. Ấu trùng giun chó chỉ phát triển giai đoạn trưởng thành ở trong lòng ruột non của chó hoặc mèo mà thôi.

Biểu hiện

Biểu hiện của bệnh sán chó tùy thuộc vào số lượng ấu trùng và các cơ quan mà chúng xâm nhập. Sau đây là các dấu hiệu có thể gặp ở người mắc bệnh sán chó:

- Sốt, mệt mỏi, ngứa ngáy, nổi ban.

- Đau vùng bụng, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, gan lớn, lách lớn.

- Nhức đầu, sa sút trí tuệ, co giật, hôn mê.

- Ho và thở như người bị hen suyễn.

- Đột nhiên giảm thị lực, thường là một bên và có thể dẫn đến mù lòa.

- Ngoài ra có thể gặp các biểu hiện của viêm cơ tim, viêm thận, viêm não - màng não, viêm tủy, viêm thần kinh ngoại biên, viêm các dây thần kinh sọ não.

- Xét nghiệm thấy bạch cầu ái toan tăng cao (có thể đến 70%, bình thường: 1- 3,5%). Các globulin miễn dịch như IgE, IgG, IgM trong máu đều tăng.

Hướng điều trị và cách phòng bệnh

Thời gian điều trị có thể là 7, 14, hoặc 21 ngày tùy từng trường hợp. Bệnh nhân sẽ được chỉ định các loại thuốc đặc trị bệnh sán chó và các thuốc làm giảm triệu chứng nhức đầu, ngứa ngáy, đau bụng, ho hen, co giật, lú lẫn…

Để phòng bệnh sán chó cần:

- Luôn luôn vệ sinh sạch sẽ môi trường nuôi chó mèo.

- Tập cho chó mèo đại tiện đúng nơi và phân phải được chôn lấp kỹ hoặc cho vào túi nylon bỏ vào thùng rác.

- Không cho trẻ chơi nghịch với đất cát nơi có chó mèo phóng uế.

- Vệ sinh tay chân sạch sẽ bằng xà phòng, đặc biệt ngay sau khi chơi đùa với chó mèo và trước khi ăn uống.

- Tẩy giun định kỳ cho chó mèo nuôi trong nhà, thường là 2 lần/ năm./.