Mỗi năm có khoảng 400.000 trường hợp não úng thủy mới được chẩn đoán ở trẻ em trên toàn thế giới - Ảnh: TECHNOLOGYNETWORKS

Trong công bố trên tạp chí Science Translational Medicine ngày 30-9, nhóm nhà khoa học của Anh, Mỹ, Uganda, Canada cho biết họ vừa phát hiện một loại vi khuẩn mới có thể kết hợp với virus để gây nên bệnh não úng thủy ở trẻ em.

Não úng thủy là một rối loạn não, liên quan đến sự tích tụ bất thường của chất lỏng trong các khoang của não và là nguyên nhân phổ biến nhất các ca phẫu thuật não ở trẻ nhỏ.

Theo Viện nghiên cứu Rối loạn thần kinh và Đột quỵ Hoa Kỳ, mỗi năm có khoảng 400.000 trường hợp não úng thủy mới được chẩn đoán ở trẻ em trên toàn thế giới.

Nếu trước 2 tuổi trẻ không được phẫu thuật, não úng thủy sẽ làm tăng kích thước đầu, dẫn đến tổn thương não, gây tử vong. Số còn lại sẽ chịu tình trạng tổn thương nặng nề về thể chất hoặc nhận thức.

Tình trạng này vẫn là đang gánh nặng lớn ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Nhưng cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa biết chính xác những vi khuẩn nào đã gây ra sự nhiễm trùng cho trẻ sơ sinh.

Việc xác định những mầm bệnh đó là chìa khóa để ngăn ngừa tình trạng bệnh não úng thủy.

Vì vậy, một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã bắt tay tìm hiểu điều gì có thể gây ra tình trạng rối loạn não này.

Các nhà khoa học đã phân tích máu và dịch não tủy từ 100 trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi đang được điều trị bệnh não úng thủy tại Bệnh viện Nhi đồng CURE (Uganda). 64 trẻ trong số đó phát triển tình trạng rối loạn não sau khi bị nhiễm trùng, 36 trẻ bị não úng thủy mà không hề nhiễm trùng trước đó.

Các mẫu này được phân tích giải trình tự DNA và RNA nhằm tìm kiếm những dấu vết có thể có của vật chất di truyền từ vi khuẩn, virus, nấm và ký sinh trùng.

Cuối cùng, nhóm khoa học phát hiện ra nhiều mẫu bệnh phẩm lấy từ bệnh nhân não úng thủy do nhiễm trùng có chứa "loại vi khuẩn kỳ lạ".

Vi khuẩn này là một chủng vi khuẩn Paenibacillus thiaminolyticus chưa được xác định trước đây, hiện được đặt tên là "Mbale" theo tên thành phố Ugandan, nơi có bệnh viện CURE.

Họ cũng phát hiện một số trẻ bị não úng thủy cũng nhiễm một loại virus phổ biến gọi là cytomegalovirus (CMV). Virus này được tìm thấy ở 18 mẫu máu của trẻ bị não úng thủy sau nhiễm trùng và ở 9 trẻ bị não úng thủy không nhiễm trùng.

CMV cũng được tìm thấy trong các mẫu dịch não tủy của 8 trong số trẻ sơ sinh bị não úng thủy sau nhiễm trùng.

Virus CMV có ở khắp nơi trên thế giới, có thể gây ra các triệu chứng tổn thương não ở cả người lớn và trẻ em.

Đối với trẻ sơ sinh, CMV gây tổn thương não nghiêm trọng, gây co giật và hoặc không phát triển. Trẻ sơ sinh có thể nhiễm CMV từ trong bụng mẹ hoặc bị nhiễm bệnh virus ngay từ khi còn nhỏ.

Nguồn gốc của sự lây nhiễm vi khuẩn Paenibacillus thiaminolyticus khó xác định hơn. Mặc dù loại vi khuẩn này có thể được tìm thấy trong đất và nước, nhưng vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn nữa để tìm hiểu nơi sinh sống của nó.

Những trường hợp lây nhiễm vi khuẩn này tập trung trong một khu vực ở miền Đông Uganda, nơi có nhiều vùng đất ngập nước và đầm lầy.

Theo các nhà khoa học, điểm hạn chế của nghiên cứu này là đối tượng trẻ em mắc não úng thủy là ở Uganda. Do vậy, mặc dù phát hiện này mang tính đột phá nhưng chưa thể khẳng định hoàn toàn mà còn cần nhiều nghiên cứu ở quy mô rộng hơn, nhằm tìm kiếm chính xác câu trả lời bằng cách nào mà những vi khuẩn này và virus gây bệnh não úng thủy có thể liên kết với nhau và sự liên kết này là ngẫu nhiên hay không.

Não úng thủy ở trẻ em

Biểu hiện dễ nhận biết nhất của bệnh não úng thủy là đầu đứa trẻ to dần, thóp trước rộng và phồng căng.