Lực lượng biên phòng tỉnh túc trực 24/24 giờ nhiều tháng qua tại khu vực phát hiện tàu cổ. Cảng biển đang dừng thi công vì tàu cổ không thuộc diện khai quật khẩn cấp - Ảnh: TRẦN MAI

Ngày 26-7-2017, khi đang thi công cầu cảng lớn nhất trong dự án xây dựng hệ thống bến chuyên dụng ở vùng biển thuộc Khu kinh tế Dung Quất (Quảng Ngãi), Công ty TNHH MTV Hào Hưng Quảng Ngãi (Công ty Hào Hưng) phát hiện nhiều mảnh gốm sứ lẫn trong cát được hút lên.

Công ty cho dừng thi công, cử thợ lặn kiểm tra đáy biển và phát hiện một chiếc tàu cổ dài khoảng 20 - 30m chứa nhiều chén, đĩa, bát với nhiều kích cỡ và hoa văn khác nhau.

Đắp cát chờ khai quật

Ông Thang Văn Hóa - giám đốc Công ty Hào Hưng - cho hay: "Lúc phát hiện, chúng tôi rất ngỡ ngàng vì hoa văn mảnh gốm sứ quá đẹp. Chúng tôi báo ngay cho tỉnh Quảng Ngãi. Dù không có chuyên môn nhưng chúng tôi nghĩ con tàu có giá trị lịch sử, văn hóa lớn bởi vị trí vùng biển này nằm gần với vùng phát hiện nhiều tàu cổ ở biển Bình Châu".

Vì con tàu cổ chỉ cách cảng biển khoảng 20m và nằm dưới độ sâu 9m, công ty đã cử người túc trực bảo vệ đề phòng mất cắp. Sau đó, UBND tỉnh Quảng Ngãi chỉ đạo lực lượng biên phòng Quảng Ngãi tổ chức lực lượng túc trực 24/24 giờ để bảo vệ tàu cổ.

Sau khi báo tin, toàn bộ mảnh gốm sứ hút được công ty giao hết cho lực lượng biên phòng. Giới chuyên gia khảo cổ đánh giá những mảnh gốm sứ lấy lên từ tàu đắm thuộc phong cách gốm sứ Trung Quốc ở thế kỷ 15 - 16.

Không chỉ dừng thi công, công ty đã hút 10.000m3 cát lấp kín con tàu đề phòng thợ lặn trộm. "Chúng tôi bảo vệ bằng mọi cách có thể. Vậy mà hơn 8 tháng rồi vẫn đang phải chờ" - ông Hóa nói.

Theo ông Hóa, cảng biển đang được đầu tư có tổng vốn hơn 1.700 tỉ đồng. Vướng con tàu cổ, công trình đình trệ theo.

Nhiều hạng mục công trình đang bị nước biển tàn phá, hư hỏng. Riêng phần cầu cảng, theo tiến độ lẽ ra đã được đưa vào sử dụng nhưng đến nay chỉ hoàn thành khoảng 60%. Theo tính toán của công ty này, số tiền thiệt hại do chậm tiến độ đến tháng 3-2018 khoảng 100 tỉ đồng.

Nguồn: TRẦN MAI - Đồ họa: V.CƯỜNG

Thiếu kinh phí và rắc rối chuyện đền bù?

Khi phát hiện tàu cổ, Công ty Hào Hưng và Công ty Đoàn Ánh Dương (đơn vị từng khai quật tàu đắm ở Cù Lao Chàm - Quảng Nam và vùng biển Bình Châu - Quảng Ngãi) đã xây dựng phương án khai quật theo hướng xã hội hóa gửi Sở Văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh Quảng Ngãi thông qua để trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Bộ đã tổ chức hai cuộc họp bàn về phương án khai quật, nhưng sau nhiều tháng vẫn chưa có kết luận. Vướng mắc lớn nhất là nguồn tài chính phải trình Thủ tướng Chính phủ quyết định. Ông Đoàn Sung - chủ tịch HĐQT Công ty Đoàn Ánh Dương - chia sẻ: "Nếu chưa có kinh phí thì bộ nên phối hợp với doanh nghiệp để giảm gánh nặng tài chính cho Nhà nước".

Thừa nhận việc chậm trễ trong việc khảo cổ con tàu ảnh hưởng đến hoạt động của công ty, tuy nhiên, theo tiến sĩ Nguyễn Văn Đoàn - phó giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia, cơ quan được giao nhiệm vụ khảo sát, thẩm định và đề xuất phương án khảo cổ, việc chậm trễ một phần là do công ty này thiếu hợp tác.

"Công ty Hào Hưng yêu cầu chúng tôi đền bù thiệt hại do chậm tiến độ. Bảo tàng Lịch sử quốc gia là cơ quan chuyên môn, không có thẩm quyền quyết định. Công ty Hào Hưng cứ khăng khăng không trả lời được chuyện đền bù thì không thể phối hợp thực hiện. Mâu thuẫn là như thế.

Hiện đang trình các cấp thẩm quyền phê duyệt kinh phí, nhất trí phương án khảo cổ. Nói thật là chúng tôi rất sốt ruột" - ông Đoàn nói.

Trước sự sốt ruột của nhiều bên, ông Nguyễn Minh Trí - giám đốc Sở Văn hóa, thể thao và du lịch Quảng Ngãi - nói: "Khi khai quật, trục vớt khảo cổ không thuộc trường hợp khẩn cấp thì theo Luật di sản, thẩm quyền thuộc bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định.

Tỉnh Quảng Ngãi khi được báo cáo cũng muốn làm nhanh chóng, có điều thuộc thẩm quyền của bộ, tỉnh chỉ phối hợp khi được yêu cầu. Hiện tại tỉnh Quảng Ngãi không thể làm gì được dù biết doanh nghiệp khổ và liên tục gửi văn bản".

TTO - Một doanh nghiệp trong lúc nạo vét tình cờ phát hiện một tàu cổ trăm năm chìm dưới đáy biển Dung Quất. Sáng 21-8, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã họp bàn phương án 'Khai quật khẩn cấp tàu cổ đắm tại vùng biển Dung Quất'.