Thói quen ăn rau sống, người đàn ông mang ổ sán lá gan lớn

Bệnh nhân nam tên N.T.D., 39 tuổi ở Phú Yên, đến tái khám tại Viện Huyết học - Truyền máu trung ương để điều trị hóa chất. Tuy nhiên bệnh nhân lại ho, sốt, tình cờ siêu âm ổ bụng có kết quả phát hiện có khối ở gan, được chẩn đoán theo dõi áp xe gan và chuyển tuyến đến Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương khám và điều trị.

Bệnh nhân có tiền sử mắc bệnh bạch cầu cấp đã điều trị hóa chất 5 đợt tại Viện Huyết học - Truyền máu trung ương. Trước khi ra Hà Nội, bệnh nhân xuất hiện ho đờm đục, đau tức ngực 2 bên khi ho, sốt cơn trong ngày phải vào viện điều trị một tuần.

Trao đổi với bác sĩ, anh D. cho biết có sở thích ăn rau sống, đặc biệt là rau muống được trồng dưới ao, hồ và rau ngổ sống. Anh rất nghiện món cá ồ nướng cuốn với rau muống và món thịt vịt quay hay thịt vịt hấp ăn với rau ngổ sống. Ngay cả khi đang nằm điều trị tại bệnh viện trong Phú Yên, anh vẫn thường xuyên ăn món này.

TS Vũ Minh Điền, phó trưởng khoa nội tổng hợp, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương, cho biết: Qua thăm khám lâm sàng và khai thác tiền sử bệnh nhân, chúng tôi nghĩ đến bệnh cảnh sán lá gan lớn khi các xét nghiệm ban đầu cho thấy có bạch cầu ái toan tăng cao, hình ảnh chụp phim cộng hưởng từ gan hướng nhiều đến bệnh sán lá gan lớn.

TS Điền nhấn mạnh: Người mắc bệnh sán lá gan thường có triệu chứng đau hạ sườn phải âm ỉ, không đặc hiệu. Người bệnh thường có cảm giác mệt mỏi, đầy bụng và khó tiêu. Rất nhiều trường hợp không có biểu hiện lâm sàng rõ rệt. Nhiễm sán lá gan cấp tính có thể gây đau bụng, gan to, buồn nôn, sốt, nổi mề đay, sụt cân…

Nếu một người nhiễm sán lá gan lớn mãn tính không được điều trị lâu ngày có thể dẫn đến các biến chứng: viêm đường mật; sỏi mật; viêm túi mật; viêm tụy; xơ đường mật và xơ hóa gan.

TS Vũ Minh Điền nói thêm: Ở người, sán ký sinh trong gan mật, trường hợp bất thường sán có thể ký sinh trong cơ, dưới da... Sán trưởng thành đẻ trứng theo đường mật xuống ruột và ra ngoài theo phân. 

Trứng xuống nước, nở ra ấu trùng lông và ký sinh trong ốc, phát triển thành ấu trùng đuôi, ấu trùng đuôi rời khỏi ốc và bám vào các loại rau mọc dưới nước tạo nang trùng hoặc bơi tự do trong nước.

Người hoặc trâu bò ăn phải thực vật thủy sinh hoặc uống nước lã có ấu trùng sẽ bị nhiễm sán lá gan lớn. 

Khi người ăn sống rau mọc dưới nước hoặc uống nước có nhiễm ấu trùng sán, ấu trùng sán vào dạ dày, xuống tá tràng, tự tách vỏ và xuyên qua thành tá tràng vào khoang phúc mạc đến gan, đục thủng bao gan và xâm nhập vào nhu mô gan gây tổn thương gan.

Đây cũng chính là giai đoạn kích thích cơ thể phản ứng miễn dịch mạnh nhất. Sán lá gan ký sinh chủ yếu ở mô gan, nhưng trong giai đoạn xâm nhập sán có thể đi chuyển lạc chỗ và gây các tổn thương ở các cơ quan khác như thành ruột, thành dạ dày. 

Sau giai đoạn xâm nhập vào nhu mô gan từ 2-3 tháng, sán xâm nhập vào đường mật trưởng thành và đẻ trứng.

Tại đây sán trưởng thành có thể ký sinh và gây bệnh trong nhiều năm (có thể tới 10 năm) nếu không được phát hiện và điều trị. Tại đường mật: sán gây tổn thương biểu mô đường mật, tắc mật, viêm và xơ hóa đường mật thứ phát; viêm tụy cấp...

Sán có thể chu du khắp nơi trong cơ thể

GS.TS Nguyên Văn Đề, nguyên trưởng bộ môn ký sinh trùng, Trường đại học Y Hà Nội, cho biết sán lá gan không phải là bệnh mới nhưng ngày càng xuất hiện nhiều. Hiện 52 tỉnh thành có bệnh nhân sán lá gan lớn, với khoảng hơn 20.000 người mắc.

Các tỉnh thành có nhiều bệnh nhân nhất là Bình Định, Quảng Ngãi, Phú Yên, Khánh Hòa, Hà Tĩnh, Nghệ An, Hà Nội, Gia Lai... Điều đáng nói, nhiều bệnh nhân đều được chẩn đoán nhầm là "ung thư gan" hoặc "áp xe gan"…

Sán lá gan lớn không chỉ trú ngụ ở gan, đại tràng mà có thể ra thành ngực hoặc đến tuyến vú, khớp gối, thậm chí chui cả xuống buồng trứng, tinh hoàn, màng phổi.

GS Đề cho biết bệnh sán lá gan lớn gây nên các khối u trong gan, mật hay một số nơi khác nhưng khó phát hiện, chỉ có 5% người mắc sán lá gan lớn mới có trứng trong phân. 

Trong khi đó, sán lá gan lớn thường gây nên những triệu chứng cấp tính rầm rộ như sốt, đau hạ sườn phải hoặc vùng thượng vị nên dễ nhầm với các bệnh về gan mật hoặc dạ dày.

Hậu quả bệnh sán lá gan lớn có thể dẫn tới tử vong do vỡ bao gan, xuất huyết hoặc sốc nhiễm trùng do viêm phúc mạc dễ chẩn đoán nhầm, đặc biệt nhầm với ung thư, dẫn đến xử lý không đúng và gây nguy hiểm cho người bệnh.

Sán lá gan chui ra từ đường mật

Được chẩn đoán u đường mật gây tắc mật, nam bệnh nhân được đặt ống dẫn lưu đường mật. Thế nhưng, bác sĩ bất ngờ phát hiện nhiều ký sinh trùng sán lá gan trưởng thành chui ra theo ống dẫn lưu đường mật.