Ông Bùi Đức Thụ - Ảnh: Việt Dũng

Tuy nhiên, theo ông Thụ, chuyện nợ nần xảy ra ở thành ủy Bạc Liêu hay UBND TP. Cà Mau chỉ là những ví dụ cho tình trạng khá phổ biến ở nhiều địa phương. Ông Thụ nói: Những con số nợ nần như vậy được công bố sẽ làm người dân cảm thấy ngán ngẩm.

* Chuyện một số địa phương nợ cả trăm tỉ đồng, là một chuyên gia về ngân sách, ông có thấy bất ngờ không?

- Phải khẳng định rằng để xảy ra tình trạng nợ tức là đã không lành mạnh trong ngân sách, nợ quá lớn sẽ gây bất ổn định, thậm chí đe dọa vỡ nợ công.

Do đó trước hết phải minh bạch tình trạng nợ, ví dụ nơi nào sổ sách, số liệu báo cáo không phản ánh đúng thực trạng nợ, không phản ánh đúng các nguồn phải chi trả của địa phương thì phải rút kinh nghiệm và xử lý trách nhiệm.

Cá nhân tôi không bất ngờ về tình trạng này. Qua kết quả kiểm toán được công bố và qua giám sát ở một số địa phương cho thấy tình trạng nợ tương đối lớn.

Các báo cáo kiểm toán trình Quốc hội hằng năm đều cho thấy một trong những vấn đề nóng ở các địa phương được kiểm toán là tình trạng nợ ngân sách quá hạn mức cho phép khá nhiều.

Thậm chí tình trạng nợ ngân sách cấp xã, đặc biệt sử dụng xây dựng nông thôn mới, xảy ra ở nhiều nơi, nợ tương đối phổ biến 1-10 tỉ đồng, cá biệt có xã nợ đến vài chục tỉ đồng. Với số lượng xã, thị trấn của chúng ta là 11.000, nếu tình trạng nợ nần phổ biến là điều đáng báo động.

Phải kiểm tra, giám sát, siết lại chi tiêu công cho đúng luật, tiết kiệm, chứ nếu nợ ở cấp nào cũng phình ra, dồn lại thành khoản nợ công của các cấp chính quyền rất là lớn, đe dọa đến an ninh tài chính quốc gia.

* Việc xử lý các khoản nợ này sẽ được thực hiện như thế nào, thưa ông?

- Về nguyên tắc, để xử lý các khoản nợ của ngân sách địa phương thì thường vay của trung ương, tức vay Ngân hàng Phát triển VN và Kho bạc Nhà nước.

Theo quy định, nợ địa phương không được quá 30% vốn đầu tư xây dựng cơ bản tập trung trong nước hằng năm và khi đã hụt thu thì phải điều chỉnh giảm chi tương ứng, nhưng thực tế rất ít địa phương điều chỉnh giảm chi được nên các khoản nợ mới tăng lên.

Trong chi thường xuyên nếu do việc lập dự toán không sát thực tế thì phải rút kinh nghiệm, nếu các khoản phát sinh mà đúng chế độ, định mức thì được bổ sung dự toán (lấy từ nguồn dự phòng ngân sách).

* Làm thế nào khắc phục tình trạng “đổ nợ” tại các địa phương?

- Để chấn chỉnh tình trạng này, theo tôi, phải xem trách nhiệm của những người đứng đầu bởi Nhà nước đã phân cấp rồi, phải liệu cơm gắp mắm, nếu sai phải chịu trách nhiệm và bị xử lý.

Ngoài ra phải xem xét trách nhiệm của các cơ quan thanh tra, kiểm tra. Nếu cấp xã nợ nhiều, cấp huyện cũng phải chịu trách nhiệm, cấp huyện nợ nhiều thì cấp tỉnh cũng phải chịu trách nhiệm.

Đặc biệt, vấn đề cấp bách là phải tăng cường kỷ luật tài chính, siết chặt chi tiêu công, đặc biệt trong bối cảnh bội chi cao liên tục trong nhiều năm, nợ công ngất ngưởng tiến sát trần.

Các biện pháp chế tài đối với những hiện tượng này đã được quy định rõ ràng, vấn đề còn lại là phải thực hiện thật nghiêm túc, nơi nào sai phải xử lý triệt để.