Nhà văn Pháp Patrick Modiano, chủ nhân giải Nobel văn học năm 2014 - Ảnh: Le Figaro

Nhà văn Pháp Patrick Modiano là người khá quen thuộc với nhiều độc giả Việt Nam.

Viện hàn lâm Thụy Điển cho biết nhà văn Patrick Modiano giành giải Nobel văn học nhờ “nghệ thuật ký ức đã giúp mô tả những phận người khó nhận thức nhất và phơi bày cuộc sống trong thời Đức quốc xã chiếm đóng”.

“Ông ấy là Marcel Proust của thời đại chúng ta” - ông Peter Englund, đại diện Viện hàn lâm Thụy Điển, khẳng định.

Trước giải Nobel văn học, tác giả Patrick Modiano từng nhận những giải thưởng văn chương danh giá như Prix Goncourt, Grand prix du Roman hay Prix mondial Cino Del Duca.

Nhà văn Patrick Modiano sinh ngày 30-7-1945 tại Boulogne-Billancourt, một khu ngoại ô thành phố Paris. Cha của ông là một doanh nhân Ý gốc Do Thái, sống sót qua Thế chiến thứ hai bằng những mối làm ăn bí mật với Đức quốc xã.

Có lẽ chính vì thế nên Patrick Modiano bị ám ảnh với thân thế có vết nhơ. Các tác phẩm của ông thường lấy bối cảnh thời kỳ Đức quốc xã chiếm đóng nước Pháp và xoay quanh những chủ đề như ký ức, sự lãng quên, thân phận và cảm giác tội lỗi.

Trong một lần xuất hiện trên truyền hình năm 2007, ông kể mình “đau khổ vì được ra đời” và mô tả bản thân là “sản phẩm của một thời kỳ quái đản, khi những người lẽ ra không nên gặp nhau lại gặp và có con một cách tình cờ”.

Từ khi xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tay La place de L’Etoile (Quảng trường ngôi sao), Patrick Modiano đã lập tức trở thành một hiện tượng của nền văn học Pháp.

Hàng loạt tác phẩm sau đó, từ La ronde de nuit (Tuần tra đêm), Les boulevard de ceinture (Những đại lộ ngoại vi), Rue des boutique obscures (Phố những cửa hiệu u tối) đều được giới phê bình đánh giá cao và giành hàng loạt giải thưởng văn học Pháp.

“Cứ sau mỗi tác phẩm, tôi tưởng mình sẽ xóa đi được những ám ảnh quá khứ. Nhưng tôi biết mình lại quay về với từng chi tiết, từng thứ nhỏ đã làm nên bản thân tôi. Xét cho cùng thì chính địa điểm và thời gian chúng ta ra đời đã định hình bản chất con người chúng ta” - Patrick Modiano từng khẳng định như thế.

Phải chăng đó là lý do mà trong các tác phẩm của ông, thành phố Paris hoa lệ luôn hiện hữu như thể một nhân vật có tính cách và linh hồn?

Có người nói Paris chính là ký ức và lương tâm của Patrick Modiano. Người khác nhận định cả đời ông chỉ viết một cuốn tiểu thuyết duy nhất. Đó là Paris.

Thỉnh thoảng Patrick Modiano sử dụng các chất liệu từ những cuộc phỏng vấn, các bài báo hay những đoạn ghi chú mà ông đã tích tụ trong nhiều năm để viết truyện. Các tác phẩm của ông thường có mối liên quan với nhau.

Thành phố Paris và lịch sử đầy thăng trầm của nó chính là cây cầu kết nối các cuốn tiểu thuyết của ông. Giới phê bình Pháp đánh giá Patrick Modiano là một nhà tiên phong, phá bỏ mọi quy tắc và rào cản của văn học thời kỳ hiện đại.

Patrick Modiano dâng hiến cả cuộc đời cho văn học. “Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ làm một nghề gì khác. Tôi không có bằng cấp, chẳng có mục tiêu nào cụ thể cả” - ông từng tiết lộ.

Có lẽ đó là điều may mắn cho văn học Pháp và thế giới. Ông là một trong số ít các nhà văn Pháp vừa được giới phê bình tôn vinh vừa đạt những thành công thương mại đáng kể. Sau này ông còn viết một số truyện thiếu nhi và cả kịch bản phim.

Các tác phẩm của Patrick Modiano đã xuất bản tại VN - Ảnh: Quân Khuê Tại Việt Nam, Patrick Modiano là một cái tên khá quen thuộc. Một số tác phẩm của ông đã được dịch ra tiếng Việt: Phố những cửa hiệu u tối (Dương Tường dịch, NXB Hội Nhà Văn, 2003, tác phẩm đoạt giải Goncourt năm 1978), Những đại lộ ngoại vi (Dương Tường dịch, NXB Tác Phẩm Mới, năm 1989), Quảng trường ngôi sao (Vũ Đình Phòng dịch, NXB Văn Học, năm 2000).  Gần đây nhất, tháng 3-2014 Nhã Nam và NXB Văn Học đã mang đến cho bạn đọc Việt Nam tác phẩm Dans Le Café De La Jeunesse Perdue - Ở quán cà phê của tuổi trẻ lạc lối (Trần Bạch Lan dịch).