OSCAR 2019: Những người lạ chiếm chỗ 

Phim Cold War

 Trong 24 hạng mục chính thức của giải Oscar hằng năm, chỉ có duy nhất một hạng mục dành cho các bộ phim nói các ngôn ngữ khác ngoài tiếng Anh: giải Best Foreign Language Film (Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất).

Nhưng năm nay, hạng mục này trở thành giải thưởng có sự cạnh tranh khốc liệt nhất của Oscar khi chỉ có 5 phim được đề cử và 1 phim chiến thắng trong khi có tới 87 bộ phim đại diện cho 87 quốc gia trên thế giới gửi đến tranh giải.

Nhưng lịch sử 91 của giải Oscar cũng đã từng cho thấy nhiều bộ phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc đã từng được đề cử thêm các hạng mục khác, thậm chí cả giải Phim hay nhất hay Đạo diễn xuất sắc nhất. Bộ phim đầu tiên nói tiếng nước ngoài được đề cử Best Picture (Phim hay nhất) tại giải Oscar là La Grande Illusion, một tác phẩm nói tiếng Pháp kể về Thế chiến thứ nhất của đạo diễn Pháp Jean Renoir, năm 1937.

Đạo diễn huyền thoại người Ý Federico Fellini giữ kỷ lục là đạo diễn nước ngoài được đề cử Oscar nhiều nhất khi ông có tới 4 bộ phim được chiến thắng giải Oscar cho phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất. Những kiệt tác tiêu biểu nhất của ông như La Dolce Vita (1962), 8½ (1963), Fellini Satyricon (1969) và Amarcord (1975) còn giành thêm nhiều đề cử khác như Phim hay nhất, Đạo diễn và Biên kịch xuất sắc nhất.

Và tại mùa giải Oscar năm 2019, Roma đại diện cho điện ảnh Mexico và Cold War của Ba Lan là hai bộ phim như vậy khi dành được 10 đề cử và 3 đề cử tương ứng cho mỗi phim. Đạo diễn Mexico Alfonso Cuarón và đạo diễn Anh gốc Ba Lan Pawel Pawlikowski cũng có tên trong hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất.

Một bộ phim nhận được nhiều đề cử nhất tại Oscar năm nay bên cạnh Roma là The Favourite (10 đề cử) là một tác phẩm nói tiếng Anh, tuy nhiên đạo diễn của nó lại đến từ nền điện ảnh Hi Lạp là Yorgos Lanthimos.

Và không thể không kể đến Shoplifters, bộ phim của đạo diễn người Nhật Hirokazu Koreeda, một tác phẩm hiện thực có sức tàn phá về những con người dưới đáy của xã hội Nhật Bản đương đại.

Phim The Favourite

 Bộ ba đạo diễn tài danh 

Alfonso Cuarón, đạo diễn người Mexico; Pawel Pawlikowski, đạo diễn Anh gốc Ba Lan hay Yorgos Lanthimos, đạo diễn người Hi Lạp là 3 cái tên nước ngoài cạnh tranh nhau ở hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất tại Oscar năm nay bên cạnh hai đạo diễn người Mỹ.

Đây có lẽ là lần đầu tiên hạng mục quan trọng này lại xuất hiện nhiều đạo diễn bên ngoài nước Mỹ như vậy. Nhưng đó cũng là lẽ thường khi mà biên giới địa lý giữa các quốc gia trên thế giới ngày càng bị phá vỡ, các đạo diễn tài năng cũng không còn bó hẹp khả năng làm phim tại nước họ.

Trong nhiều năm qua, điện ảnh quốc tế không ngừng ngạc nhiên về Làn sóng mới đến từ Mexico, quốc gia láng giềng của nước Mỹ.

Trong khi ông D.Trump bận rộn trên bàn cờ chính trị đòi xây bức tường ngăn biên giới với Mexico, các đạo diễn và bộ phim đến từ nền điện ảnh Mexico liên tục tạo tiếng vang và chiến thắng tại các mùa giải Oscar.

Trong vòng 5 năm qua, Viện hàn lâm đã trao tới 4 giải Oscar Đạo diễn xuất sắc nhất cho 3 nhà làm phim đến từ Mexico là Alfonso Cuarón (phim Gravity, 2014), Alejandro G. Iñárritu (Birdman, 2015 và The Revenant, 2016) và Guillermo del Toro (The Shape of Water, 2018).

Tại Oscar 2019, Alfonso Cuarón trở lại cuộc đua với Roma, một bộ phim thấm đẫm văn hóa, lịch sử và con người Mexico thông qua một tác phẩm hoài niệm tuổi thơ có tính bán tự truyện về những năm tháng biến động chính trị tại đất nước quê hương của ông, là một chân dung cá nhân sâu sắc của nhà làm phim Alfonso Cuarón về người giúp việc của gia đình ông trong những năm đầu 1970 (Cuarón cho biết đến tận bây giờ, bà vẫn ở với gia đình ông tại Mexico).

Với 4 đề cử cá nhân cho Alfonso Cuarón (Sản xuất, Đạo diễn, Biên kịch, Quay phim) trên tổng số 10 đề cử, đây chính là một kỷ lục mới của Oscar lần này. Roma rất có thể làm nên lịch sử khi trở thành bộ phim đầu tiên chiến thắng cả hai giải Phim hay nhất và Phim nước ngoài hay nhất tại giải Oscar năm nay.

Trong khi đó, Cold War, cũng được quay với hai tông màu đen trắng như Roma, lại là một bộ phim mang màu sắc riêng tư khác của đạo diễn Anh gốc Ba Lan Pawel Pawlikowski, người từng đoạt giải Oscar 5 năm trước cho Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất với Ida.

Cold War chọn màu phim đen trắng và tỉ lệ khung hình 4:3 như Ida, như phần tiếp theo trong một trilogy (bộ ba) về chủ đề số phận của những con người cá nhân trong một xã hội toàn trị hay câu chuyện tình yêu bị xé nát bởi một bức màn sắt.

Tuy nhiên, nếu Ida lạnh lẽo thì Cold War là một bộ phim lãng mạn kể về tình yêu đầy đam mê và nồng nhiệt mà Pawel Pawlikowski lấy cảm hứng từ câu chuyện tình của bố mẹ ông.

Những bài dân ca Ba Lan ngọt ngào ở đầu phim (trong đó có câu: “Những mảnh voan bị xé toang được đan lại trong giấc mơ của em”) bị thay thế bởi những bài hát khen ngợi Stalin và cải cách nông nghiệp là ẩn dụ rõ nhất cho thấy sự bức tử của nghệ thuật trong một xã hội toàn trị. Nhưng cho đến cuối cùng, Cold War hoàn toàn không phải là một bộ phim về chính trị mà là một tác phẩm lãng mạn về tình yêu thuần khiết và sức mạnh của nó giúp con người vượt lên được tình thế ngặt nghèo.

Cả Roma và Cold War - cặp phim đen trắng mang màu sắc riêng tư và thuần khiết nhất của hai đạo diễn đến từ hai nền văn hóa khác nhau - đều như hai bức thư tình ngọt ngào mà họ gửi về quá khứ của mình.

Phim Shoplifters

 SHOPLIFTERS - Một góc nhìn tăm tối về Nhật Bản 

Shoplifters của đạo diễn Nhật Hirokazu Koreeda, người được xem là “Ozu của điện ảnh hiện đại” cũng là một tác phẩm không thể không nhắc đến tại mùa giải Oscar năm nay.

Dù chỉ nhận được một đề cử Oscar cho Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất, nhưng chủ nhân của giải Cành cọ vàng 2018 này là một trong vài bộ phim xuất sắc và đáng xem nhất của điện ảnh thế giới năm qua.

Hirokazu Koreeda là một nhà làm phim có nhãn quan độc đáo. Khác với hình dung của thế giới về một đất nước Nhật Bản thịnh vượng, phát triển ổn định và phúc lợi xã hội cao; ông thường hướng ống kính của mình đến thân phận của những con người bé nhỏ bị bỏ rơi, bị ghẻ lạnh ngay trong các đô thị hiện đại như Tokyo hay Osaka.

Các bộ phim của ông thường biểu thị sự bất ổn của cuộc sống gia đình hiện đại Nhật Bản, nạn nhân chính là những đứa trẻ không được thừa nhận, bị bỏ rơi, thậm chí bị bạo hành gia đình. Hai bộ phim nổi bật của ông khai thác chủ đề này giành được các giải thưởng điện ảnh quan trọng là Nobody Knows (2004) và Shoplifters (2018).

Trong Shoplifters, một gia đình “rổ rá cạp lại” sống dưới mức nghèo khó, phải hành nghề đi ăn cắp vặt tại các siêu thị nhưng lại cưu mang một bé gái bị bố mẹ bạo hành và bỏ rơi. Bộ phim đầy chất hiện thực này được Hirokazu Koreeda lấy cảm hứng từ câu chuyện có thật tại Nhật Bản, với những chi tiết hiện thực tàn phá cảm xúc của khán giả.

Trả lời phỏng vấn tờ The New York Times về những bộ phim khai thác mặt tối của xã hội Nhật Bản hiện đại, Koreeda nói rằng ông không muốn xây dựng những nhân vật hay làm những bộ phim mà khán giả dễ dàng tìm thấy sự hi vọng.

“Nhiều khán giả khi xem phim mong muốn nhìn thấy các nhân vật trưởng thành và trở nên mạnh mẽ hơn khi bộ phim kết thúc. Nhưng tôi không muốn làm những bộ phim như vậy, bởi chúng là những lời nói dối. Và tôi không muốn là kẻ nói dối” - ông nói. ■