Ông Trump và viễn cảnh một tổng thống ngồi tù

Câu hỏi đặt ra là liệu các phiên tòa xét xử ông có gây trở ngại gì trên con đường tranh cử tổng thống vào cuối năm nay và giả thử ông tái đắc cử, liệu một án tù giam có ngăn ông bước vào Nhà Trắng thêm một lần nữa?

Vụ Manhattan

Đây là vụ án yếu nhất trong 4 vụ, nhưng được lên lịch đem ra xử sớm nhất. Vào ngày 25-3 sắp tới, ông Trump sẽ ra tòa tại tiểu bang New York với cáo buộc sửa đổi sổ sách kinh doanh nhằm che giấu khoản tiền trả cho Stormy Daniels, một diễn viên phim khiêu dâm, để mua sự im lặng của bà này.

Sở dĩ gọi là yếu nhất vì trả tiền cho một người để đổi lại sự im lặng của người đó không phải là tội hình sự. Theo cáo trạng, ông Trump đã ra lệnh cho luật sư Michael Cohen trả 130.000 đô la cho bà Daniels để bà khỏi kể lể về mối quan hệ thân mật của bà với ông Trump, do sợ ảnh hưởng đến cuộc tranh cử năm 2016. 

Sau khi thắng cử, ông Trump trả tiền lại cho ông Cohen và ghi đây là những khoản chi phí pháp lý.

Để hình sự hóa vụ việc, Chưởng lý quận Manhattan Alvin Bragg phải "nâng cấp" cáo buộc để chứng minh việc sửa đổi sổ sách tạo thành một trọng tội khác, có thể là vi phạm luật tài trợ tranh cử hoặc trốn thuế. 

Chứng cớ yếu nên tờ The Economist trích lời Jed Shugerman, trường luật Đại học Boston, nói Chưởng lý Bragg cưỡng từ đoạt lý, càng tô đậm cảm giác ông Trump là mục tiêu tấn công chính trị trong vụ này. 

Luật bầu cử liên bang không cho phép công tố tiểu bang truy tố các vụ liên quan đến bầu cử liên bang, nên dù ông Trump bị xử thua, tòa cũng sẽ không đưa ra án phạt tù giam cho hành vi chỉnh sửa sổ sách.

Vụ 6-1-2021

Đây là vụ án liên quan đến sự việc ngày 6-1-2021, đám đông ủng hộ ông Trump tràn vào đập phá tòa nhà Quốc hội Mỹ. Ông Trump bị cáo buộc đã kích động đám đông, sử dụng đại cử tri giả, nói dối nhằm cản trở Quốc hội Mỹ chứng thực kết quả bầu cử tổng thống. 

Phía bào chữa cho ông Trump có thể "hóa giải" chuyện kích động bằng quyền tự do ngôn luận, trong khi phía công tố phải chứng minh ông Trump có ý đồ bạo lực. Luật sư của ông Trump sẽ cãi lúc đó ông tin rằng mình thật sự thắng cử nên gây áp lực buộc Quốc hội phải xem xét.

Yếu tố quan trọng nhất trong vụ án này là vấn đề thời gian. Thẩm phán xét xử đã lên lịch ngày 4-3, nhưng sau đó phải dời lại vì ông Trump liên tục tấn công cáo trạng. Ông cho rằng ông phải được quyền miễn truy tố cho những hành động diễn ra khi ông còn làm tổng thống. 

Một tòa phúc thẩm liên bang bác bỏ luận điểm này hồi tháng 2, nhưng phía ông Trump kiện lên Tòa tối cao. Mới tuần trước, Tòa tối cao đồng ý thụ lý vụ việc và ấn định ngày xử là 22-4. Tạm thời trong khi chờ phán quyết của Tòa tối cao, vụ án 6-1 phải đình hoãn.

Thông thường, sau khi nghe luận điểm hai bên, Tòa tối cao sẽ định ngày ra tòa vào cuối tháng 6. Như thế, để hoàn tất các thủ tục trước xét xử - nay đang phải tạm ngưng, vụ án thứ hai ông Trump đối diện chỉ có thể đem ra xử sớm nhất vào cuối tháng 9, đầu tháng 10 và kéo dài vài ba tháng, tức là rất có thể đến ngày bầu cử vào đầu tháng 11, tòa vẫn chưa xử xong.

Vụ Georgia

Chưởng lý quận Fulton, bang Georgia, Fani Willis, truy tố ông Trump và 18 đồng phạm đã can thiệp, thay đổi kết quả bầu cử tổng thống ở tiểu bang này. Điều đáng nói là bà Willis truy tố theo đạo luật ra đời để trị các băng đảng mafia. 

Phía công tố cáo buộc ông Trump đóng vai trò ông trùm, một kiểu bố già mafia điều binh khiển tướng để tiếp tục làm tổng thống. Bà Willis từng nói bà muốn vụ án bắt đầu xét xử vào tháng 8 tới, và với số lượng đồng phạm nhiều, phiên tòa dự tính phải kéo dài đến năm 2025.

Bất ngờ thay, mối quan tâm đến vụ án trong thời gian vừa qua không phải là ông Trump nữa. Nhân vật chính lại là bà Willis khi bà bị tố có quan hệ tình cảm với một luật sư bà tuyển vào đội ngũ công tố của mình. 

Các bị cáo đòi tước quyền công tố của bà này do mối quan hệ tình cảm kia khiến bà không còn giữ được tính khách quan. Hai người họ từng đi nghỉ mát chung và ông luật sư đã kiếm được 728.000 đô la nhờ làm cho bà Willis. 

Cho dù bà khăng khăng nói mối quan hệ không có gì sai trái, dư luận nhìn chung đang muốn thay một chưởng lý khác. 

Dù tòa phủ quyết hay chấp nhận vai trò của bà Willis, đều sẽ mất thời gian, có thể hơn một năm, chưa kể phải tìm chưởng lý khác hoặc cho phép bên bị cáo kháng nghị quyết định của tòa về chuyện giữ lại bà Willis.

Vụ tài liệu mật

Ngoài việc truy tố ông Trump trong vụ 6-1, Jack Smith, công tố viên đặc nhiệm của Bộ Tư pháp Mỹ, còn cáo buộc ông này tội giữ tài liệu mật của chính phủ và cản trở việc thu hồi các tài liệu này sau khi thôi làm tổng thống. 

Tháng 8-2022, FBI đã lục soát khu nhà ông Trump ở Mar-a-Lago, bang Florida, phát hiện chừng 100 tài liệu có dấu mật. Cáo trạng nói ông Trump giữ lại nhiều tài liệu nhạy cảm liên quan đến các chương trình hạt nhân, nhiều lần đưa cho người khác xem, và lưu giữ tài liệu mật một cách bất cẩn, như để trong hộp giấy trong phòng tắm.

Tổng thống Joe Biden cũng bị điều tra trong một vụ xử lý tài liệu mật tương tự, nhưng công tố viên đặc nhiệm được Bộ Tư pháp cử trong vụ này, Robert Hur, đã kết luận chứng cớ không cho thấy rõ ràng ông Biden có vi phạm, nên không cần truy cứu trách nhiệm hình sự. 

Tuy nhiên, báo cáo của ông Hur miêu tả Tổng thống Biden là "người đứng tuổi có thiện chí, đầy cảm thông, có trí nhớ kém", gây ra trận bão dư luận không nhỏ.

Quan tòa thụ lý vụ án, Aileen Cannon, lại là người được ông Trump bổ nhiệm - bà xử lý chậm rãi nên khó lòng đưa ra xử trước ngày bầu cử. 

Bởi vụ án liên quan đến tài liệu mật nên quyết định xem có thể trưng tài liệu nào cho bồi thẩm đoàn, tài liệu nào vẫn giữ kín là một quy trình dài, mất thời gian. Phiên xử diễn ra tại Florida, là bang nhà của ông Trump, nên chỉ cần một bồi thẩm đoàn không đồng ý kết tội ông, vụ án sẽ rơi vào bế tắc.

Một tổng thống ngồi tù?

Bốn vụ án hình sự cho thấy các rắc rối pháp lý của ông Trump có thể gây cho ông những cơn đau đầu kéo dài dù từ đây đến ngày bầu cử tổng thống, chỉ có một hay nhiều lắm là hai vụ được đưa ra xử. 

Giả thử có bị kết án, ông vẫn hội đủ điều kiện để tiếp tục tranh cử. Hiến pháp Mỹ chỉ yêu cầu ứng cử viên tổng thống từ 35 tuổi trở lên, sinh ra tại Mỹ và đã sống ở Mỹ ít nhất 14 năm, chứ không có hạn chế nào về tiền án, tiền sự.

Giả thử ông Trump thắng cử và lại lên làm tổng thống nước Mỹ, ông có thể tự ân xá cho mình nếu bị kết án trong hai vụ hình sự liên bang (vụ tài liệu mật và vụ 6-1). Hai vụ do tiểu bang khởi tố thì nằm ngoài khả năng ân xá của tổng thống. 

Tuy nhiên, việc ân xá này là chưa có tiền lệ. Vụ gần nhất là khi tổng thống Richard Nixon, sau vụ Watergate, tính tự ân xá cho mình. Tuy nhiên, Bộ Tư pháp Mỹ lúc đó nói không phù hợp, nên Nixon đã phải từ chức, rồi mới được tổng thống kế nhiệm Gerald Ford ân xá. Có thể sự việc cuối cùng phải đưa ra Tòa tối cao phân xử.

Với những phân tích ở trên, rất khó có chuyện ông Trump đắc cử khi đang ngồi tù, tạo ra một sự kiện vô tiền khoáng hậu. Khả năng cao hơn là ông Trump sẽ kháng cáo dù bị kết án và sau khi đắc cử, ông sẽ yêu cầu Bộ Tư pháp hủy bỏ lệnh truy tố. 

Hai vụ do tiểu bang truy tố nằm ngoài khả năng này, nhưng do tiền lệ tổng thống đương nhiệm không bị khởi tố, có lẽ bên tư pháp sẽ phải đợi đến khi ông Trump mãn nhiệm vào năm 2029 mới tính tiếp được. Khi đó thì mọi chuyện với dân Mỹ đã hạ màn.■