Một phần rào chắn hiện tại dọc biên giới Mỹ - Mexico ở New Mexico, Mỹ - Ảnh: Reuters

Nhà Trắng cho biết trong tình trạng khẩn cấp, ông Trump có thể giải phóng được 8 tỉ USD, bao gồm 3,6 tỉ USD từ ngân sách xây dựng quân sự của Lầu Năm Góc, 3,1 tỉ USD từ các chương trình chống buôn lậu ma túy và quỹ từ tang vật tịch thu của Bộ Tài chính cộng thêm 1,375 tỉ USD đã được Quốc hội thông qua trong dự luật tuần trước.

Cắt giảm ở đâu?

Lầu Năm Góc cũng đã có sự chuẩn bị và nhiều khả năng sẽ trích tiền từ các dự án nâng cấp những cơ sở đào tạo và những cơ sở khác, đặc biệt là những dự án đã được chấp thuận nhưng chưa triển khai trong năm tài khóa 2019, thay vì cắt giảm nguồn tiền xây nhà cho các gia đình quân nhân. Phần bị trích sẽ được đưa vào yêu cầu ngân sách cho tài khóa 2020.

Tuy nhiên việc xác định dự án quân sự nào bị cắt nguồn quỹ có thể gây sóng gió trên chính trường Mỹ. Một phần lớn ngân sách xây dựng quân sự của Mỹ dành cho những dự án liên quan đến nhiều bộ ngành, chẳng hạn xây dựng các tòa nhà liên bang ở Washington. 

Một khi Lầu Năm Góc bắt đầu cắt giảm, "liệu chính quyền Trump sẽ cắt giảm dịch vụ nào nhiều hơn?" - nhà nghiên cứu Travis Sharp của Trung tâm đánh giá ngân sách và chiến lược Mỹ nhận định trên Wall Street Journal.

Thượng nghị sĩ Tim Kaine trước đó đã "làm căng" khi đòi quyền Bộ trưởng Quốc phòng Patrick Shanahan cung cấp danh sách những dự án sẽ bị cắt ngân sách, dẫn ra thông tin 116 tỉ USD nguồn quỹ cho bảo trì vẫn còn chưa được giải quyết và phần lớn các tòa nhà đang trong tình trạng hư hại.

Ông Shanahan đang công du ở châu Âu mới đây cho biết Lầu Năm Góc vẫn đang xem xét việc chi tiền cho bức tường biên giới. Một phần quỹ mà Nhà Trắng nhắm tới là chương trình chống ma túy của Bộ Quốc phòng. Tuy nhiên chương trình này đang vấp phải nhiều chỉ trích như chi tiêu tùy tiện và thiếu chiến lược để chống ma túy.

Đó là chưa kể số tiền sẽ chưa chắc được giải ngân nhanh chóng và giới quan sát ước tính có thể mất đến hàng tháng trước khi chính quyền ông Trump giải quyết xong mớ đơn kiện và số tiền được điều chuyển xong, theo Washington Post. Quá trình này cũng sẽ bị soi kỹ, đặc biệt là từ Ủy ban phân bổ ngân sách Thượng viện - cơ quan canh gác tiền thuế của người dân. 

"Chúng tôi sẽ xem họ muốn làm gì và chương trình nào sẽ bị ảnh hưởng" - nghị sĩ Richard Shelby cảnh báo.

Nhạy cảm đất biên giới

Trong trường hợp ông Trump chiến thắng Quốc hội, số tiền 8 tỉ USD sẽ đủ để xây bức tường dài 377km dọc biên giới Mexico. Chính quyền Mỹ đến nay vẫn chưa xác định vị trí xây bức tường nhưng cho biết sẽ được quyết định dựa trên kế hoạch an ninh của cơ quan tuần tra biên giới. 

"Đây là vấn đề phức tạp. Phải cân nhắc các tuyến buôn lậu, các băng đảng bạo lực, các vấn đề nhân đạo, các loại địa hình và nơi nào cần rào chắn nhất" - một quan chức Mỹ nhận định.

Nhưng vấn đề lớn nhất là tính nhạy cảm của những mảnh đất ở khu vực biên giới. Các chủ đất đã phản đối kịch liệt kể từ khi ông Trump đưa ra ý tưởng xây bức tường biên giới. Nhiều chủ đất và nhóm hoạt động môi trường tại Mỹ cũng nộp đơn kiện chính quyền ông Trump, cho rằng quyết định tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia là vi hiến và ảnh hưởng tới quyền lợi của họ.

Khu vực tự nhiên và động vật hoang dã quốc gia Santa Ana, nơi dự kiến sẽ là khởi điểm của bức tường, cũng là khu vực nhạy cảm bị cấm triển khai xây dựng.

TTO - Tính đến ngày 18-2 (giờ địa phương), đã có 16 bang bao gồm New York và California khởi kiện Tổng thống Donald Trump về tuyên bố tình trạng khẩn cấp để có ngân sách xây tường biên giới.