Ông Prabowo sẽ thay đổi tương lai Indonesia thế nào?

Họ càng gào thét lớn hơn khi vị cựu tư lệnh lực lượng đặc nhiệm này hôn gió và bắt đầu những bước nhảy ngượng nghịu trên sân khấu. Chỉ vài phút, các bước nhảy vụng về của ông tràn ngập mạng xã hội với hashtag "gemoy" ("dễ thương", tiếng Bahasa Indonesia).

Phản ứng đó là sự thay đổi lớn với vị cựu tướng quân đội nổi tiếng nóng tính, người từng bị sa thải khỏi quân ngũ vì các cáo buộc liên quan bắt cóc người biểu tình và từng bị Mỹ cấm nhập cảnh suốt gần hai thập niên nhưng giờ đã là tổng thống đắc cử của Indonesia.

Bộ trưởng Quốc phòng Prabowo chuyển đổi hình ảnh thành "người ông khiêu vũ" cùng với sự ủng hộ từ cựu đối thủ, Tổng thống đương nhiệm Joko Widodo, giúp ông dễ dàng chiến thắng trong lần thứ ba tranh cử tổng thống (hai lần trước ông đều thất bại trước chính ông Widodo).

Nhắm vào giới trẻ

"Prabowo tranh cử rất khác và hiệu quả. Chiến dịch không còn giận dữ mà nhắm nhiều vào giới trẻ. Đó là lý do vì sao nhảy nhót trở thành phần rất quan trọng của chiến dịch tranh cử lần này" - Kennedy Muslim, chuyên gia phân tích tại hãng thăm dò Indikator Politik ở Indonesia, nói với Financial Times.

Hơn 204 triệu cử tri Indonesia (một nửa dưới 40 tuổi) đi bỏ phiếu hôm 14-2. Ở tuổi 72, Probowo là ứng viên cao tuổi nhất trong ba người, nhưng lại là người chi phối các mạng xã hội như TikTok. Cùng lúc, poster của chiến dịch tràn ngập hình hoạt hình của vị tướng và Gibran Rakabuming Raka, ứng viên phó tổng thống 36 tuổi, là con trai ông Widodo.

Chiến dịch tranh cử đã mềm hóa hình ảnh của Prabowo, vốn từ lâu là nhân vật theo chủ nghĩa dân tộc và Hồi giáo cứng rắn. Chiến dịch cũng làm giảm những lo ngại về quá khứ sắt máu của ông với lực lượng đặc nhiệm dưới thời Suharto - bố vợ cũ của ông Prabowo và là nhà lãnh đạo Indonesia suốt 32 năm. 

Ông Prabowo bị cáo buộc tham gia các vụ thảm sát dân thường ở Đông Timor những năm 1980. Khi là tướng quân đội năm 1998, ông bị đuổi khỏi quân ngũ vì cáo buộc bắt giữ hơn 20 nhà đấu tranh xã hội. Đến nay ông vẫn bác bỏ các cáo buộc này.

Thời kỳ đó, ông còn bị cấm nhập cảnh Mỹ suốt 20 năm. Chỉ tới khi ông được ông Widodo bổ nhiệm là bộ trưởng quốc phòng năm 2019, Washington mới gỡ bỏ lệnh cấm. Rất nhiều người Indonesia vẫn còn quá trẻ để nhớ về thời Suharto hay các cuộc biểu tình hồi 1998 dẫn tới sự sụp đổ của nhà lãnh đạo này.

Cam kết tăng trưởng 8%

"Quá khứ là quá khứ. Ông ta ở quá khứ có lẽ không phải là ở hiện tại lúc này. Không hại gì nếu cho ông ta thêm một cơ hội" - Keane Ahmed, cử tri 18 tuổi, nói. Desi, một cử tri khác, nói trong video trên TikTok, rằng các cáo buộc với Prabowo là "hiểu lầm". Cô ủng hộ ông vì đề xuất cấp ăn miễn phí cho học sinh trên toàn quốc. "Ông ta cũng dễ thương", cô nói.

Theo thăm dò của Indikator trước bầu cử, sự ủng hộ của cử tri dưới 42 tuổi với ông Prabowo là hơn 60%, trong khi ông cũng giành được sự ủng hộ lớn từ phụ nữ. Lý do nữa khiến ông Prabowo có sức hút là cam kết sẽ tiếp tục các chính sách của người tiền nhiệm Widodo, bao gồm tiếp tục đầu tư vào hạ tầng và công nghiệp như khai thác nickel, vốn đang tăng trưởng rất mạnh với làn sóng xe điện.

"Điều tác động lớn là Jokowi (tức ông Widodo) và Prabowo hợp tác với nhau, cùng sự có mặt của Gibran, điều mang lại hy vọng cho những người trẻ Indonesia - Bộ trưởng Doanh nghiệp nhà nước Erick Thohir trong nội các Widodo nói - Lý do chúng tôi tham gia tranh cử là vì lời hứa về tiếp tục và ổn định". 

Ông Prabowo cũng hứa hẹn sẽ đẩy tăng trưởng kinh tế từ 5% lên 8% và thậm chí là "hai con số". Dù nhiều nhà kinh tế cho rằng mục tiêu này không tưởng, các lời hứa được cử tri nhiệt liệt đón nhận.

"Người Indonesia muốn đất nước phát triển và trở thành siêu cường kinh tế. Họ muốn một lãnh đạo như Prabowo với tầm nhìn như vậy - Achmad Sukarsono, phó giám đốc Công ty tư vấn Control Risks, nói - Đây là cơ hội cho Prabowo vươn lên. Con sóng đang quay lại với các lực lượng truyền thống".

Gia đình thân thế lớn

Prabowo và gia đình có ảnh hưởng lớn trên chính trường Indonesia nhiều thập niên. Ông nội ông đóng vai trò quan trọng trong phong trào giành độc lập. Bố ông là nhà kinh tế có tiếng trong nội các của Suharto. Prabowo được giáo dục ở cả Mỹ, Anh và Thụy Sĩ, nói tốt cả tiếng Anh, Pháp và Đức. Ông có tài sản 128 triệu USD vào năm 2022 và là ứng viên tổng thống giàu nhất.

Ông tranh cử lần đầu năm 2014 và thua ông Widodo. Năm năm sau, ông Prabowo lại thất bại sau một chiến dịch nhiều chia rẽ. Nhưng sau khi tái cử, ông Widodo đã bổ nhiệm ông Prabowo làm bộ trưởng quốc phòng. 

Con trai ông Widodo, Gibran, được phép tranh cử lần này sau khi Tòa hiến pháp Indonesia - đứng đầu là anh vợ ông Widodo - cho phép cháu mình tranh cử dù chưa đủ tuổi theo hiến định.

Đã có những chỉ trích cho rằng ông Widodo đang dàn dựng để con trai ra tranh cử, điều có hại cho tiến trình dân chủ của Indonesia. Ông Widodo không công khai ủng hộ ông Prabowo, nhưng đã có những động thái ngầm hỗ trợ. 

Vị tổng thống sắp mãn nhiệm hiện vẫn được sự ủng hộ rất lớn của cử tri (hiện vẫn được tới hơn 80%) sau khi giúp kinh tế Indonesia tăng trưởng nhanh gần như suốt 10 năm ông nắm quyền, nhờ đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng và thu hút FDI.

Giới phân tích đánh giá mối quan hệ Prabowo - Widodo sẽ rất quan trọng với đường hướng phát triển tiếp theo của Indonesia. Ông Widodo không thể tranh cử nhiệm kỳ 3 theo hiến pháp, nhưng một số nhà phân tích cho rằng ông vẫn có thể tiếp tục gây ảnh hưởng từ hậu trường. 

Con trai ông, Gibran, sẽ là phó tổng thống, một số bộ trưởng của ông cũng giúp ông Prabowo vận động tranh cử và sẽ tiếp tục nắm các vị trí trong nội các mới. Tuy nhiên, cũng sẽ không có chuyện ông Widodo "buông rèm nhiếp chính". 

"Dù Prabowo thắng lợi nhờ sự ủng hộ ngầm từ Widodo, ông ta sẽ không trở thành con rối của Jokowi", Peter Mumford của tổ chức tư vấn chiến lược Eurasia Group nói. Đó sẽ không phải là "nhiệm kỳ Jokowi 3.0".

Các lời hứa có giữ được?

Ông Prabowo đã cam kết sẽ tiếp tục các chính sách của ông Widodo như thúc đẩy các ngành xuất khẩu khoáng sản và kế hoạch xây dựng thủ đô mới Kalimantan trị giá 32 tỉ USD. Cam kết này đã giúp thị trường chứng khoán Indonesia tiếp tục tăng mạnh sau khi có kết quả bầu cử. 

Ông cũng cam kết sẽ chi 460 nghìn tỉ rupiah (29,4 tỉ USD) để cung cấp bữa ăn và sữa miễn phí cho trẻ em đi học trên toàn quốc. Ngoài ra, ông còn nói sẽ xây dựng bệnh viện hiện đại ở mỗi tỉnh và thành phố, xây thêm 3 triệu nhà ở cho người nghèo và nâng lương cho giáo viên.

Các đối thủ của ông chất vấn về ngân sách để ông thực hiện các chương trình như vậy. Trong khi đó, giới chuyên gia kinh tế lo ngại chính sách này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới năng lực tài khóa của Indonesia. 

"Các rủi ro tài khóa trung hạn đã tăng do một số cam kết chính sách của ông Prabowo", Fitch Ratings nói sau bầu cử. Theo tổ chức này thì chương trình bữa ăn miễn phí sẽ chiếm tới 2% GDP Indonesia.

Đồng thời, ông Prabowo đưa ra kết hoạch "Indonesia vàng 2045" mà ông nói sẽ giúp thúc đẩy kinh tế trong vài thập niên tới. Gareth Leather, chuyên gia kinh tế của Capital Economics, nhận định rằng "cũng có rủi ro là chính sách chủ nghĩa dân tộc của Prabowo sẽ cản trở các nhà đầu tư Trung Quốc và giảm triển vọng đầu tư vào lĩnh vực khai mỏ". Các nhà đầu tư Trung Quốc đã chi hàng tỉ USD vào ngành công nghiệp khai mỏ Indonesia, đặc biệt là nickel.

Sau bầu cử, ông Prabowo đưa ra thông điệp về đoàn kết: "Giờ tranh cử đã hết, chúng ta cần đoàn kết, các anh chị em - ông nói với những người ủng hộ - Hãy quên những lời nặng nề với nhau. Giữa các anh em, cãi nhau là bình thường. Nhưng cãi nhau không nên trở thành chia rẽ lâu dài".

Ông Prabowo nói sự thịnh vượng trong nước là con đường để Indonesia có được vị thế quốc tế lớn hơn. Ông cũng không định lái Indonesia rời khỏi con đường đối ngoại không liên kết nổi tiếng của nước này và nhấn mạnh tầm quan trọng của một Indonesia tự chủ trên trường quốc tế. ■