Olympic "xanh", vận động viên ngạt thở

Olympic Tokyo 2020 ghi dấu ấn với tư cách là "Thế vận hội bền vững nhất" tính đến thời điểm đó. Làng vận động viên được nước chủ nhà làm từ gỗ trồng trong nước và 100% xe phục vụ sự kiện dùng năng lượng tái tạo. 

Tiếp nối truyền thống này, Paris 2024 tiếp tục thiết lập các tiêu chuẩn mới về giảm carbon, với mục tiêu giảm ít nhất 50% phát thải carbon so với các kỳ Olympic trước đó. Ở các Thế vận hội trước, khoảng 25% lượng phát thải là do xây dựng mới. 

Ban tổ chức Olympic Paris cam kết 95% sân vận động là công trình có sẵn hoặc tạm thời; với công trình mới, phải sử dụng các vật liệu ít carbon nhất, như khung gỗ, bê tông carbon thấp và ưu tiên vật liệu tái chế…

Reuters đánh giá Paris đã quảng bá nỗ lực tổ chức một kỳ "Olympic ít phát thải nhất từ trước đến nay" rất hiệu quả. Dường như họ không bỏ sót chi tiết nào, dù nhỏ. Huy chương được làm từ kim loại tái chế từ tháp Eiffel, thuyền dùng trong lễ khai mạc trên sông Seine là thuyền điện. 

Đội xe chính thức cho sự kiện chủ yếu là các xe tải điện và hydro trong khi người hâm mộ có thể đến các sân vận động bằng giao thông công cộng. Nhiệt lượng từ các trung tâm dữ liệu được thu thập và dùng để làm nóng bể bơi, bàn cà phê được tái chế từ những trái cầu lông hỏng, túi ngồi tái chế từ vải dù và ghế ngồi làm từ nắp chai. 

Ban tổ chức thậm chí đã sử dụng 100% thực phẩm bền vững được chứng nhận, có nguồn gốc địa phương và tăng cường thực phẩm chay nhằm giảm dấu chân carbon.

Vấn đề của kỳ Olympic xanh này là nhiều vận động viên than trời vì lợi bất cập hại. "Không có điều hòa, ôi trời ơi. Họ nói có hệ thống nước làm mát phòng trong các bức tường. Tôi đang ở tầng hai và đã nóng kinh lên rồi nên không thể tưởng tượng được những người ở tầng sáu sẽ cảm thấy thế nào" - vận động viên chèo thuyền người Thụy Sĩ Celia Dupre than trời trên TikTok.

Theo AFP, ban tổ chức ban đầu định không lắp điều hòa mà sử dụng hệ thống địa nhiệt dẫn nước mát dưới sàn cho 100% phòng ở làng Olympic, nhưng cuối cùng đồng ý trang bị máy lạnh cho 2.500 phòng, nơi bị nắng chiếu nhiều nhất. Nhưng vẫn có nhiều vận động viên "khốn khổ" như Dupre.

Người phát ngôn của Paris 2024 cho biết các vận động viên đã được khuyên nên uống nhiều nước, mở cửa sổ ban đêm và hạ rèm để che nắng vào ban ngày. "Cả thiết kế và trang bị đều nhằm cân bằng giữa mục tiêu dài hạn là tạo ra một làng vận động viên bền vững kiểu mẫu cho tương lai với nhiệm vụ trước mắt là đảm bảo các vận động viên có những điều kiện tốt nhất để chuẩn bị thi đấu" - người phát ngôn nói.

Một số đoàn thể thao như Mỹ, Canada, Úc, Nhật Bản, Anh, Ý… đã quyết định trang bị điều hòa di động cho các vận động viên và kết quả là 2.700 điều hòa di động được mang vào. Lúc này lại phát sinh vấn đề về sự công bằng. 

"Điều kỳ lạ là ban tổ chức Olympic hướng đến mục tiêu thân thiện với môi trường và công bằng xã hội nhưng những vận động viên phải ở trong những căn phòng không có điều hòa đến từ các nước nghèo hơn, không đủ khả năng mua điều hòa riêng" - kênh truyền hình The Bolt Report (Úc) nói.

Bài xã luận của ban biên tập tờ Los Angeles Times ngày 27-7 cũng cho rằng vận động viên đến từ các nước nghèo, không có điều hòa riêng có thể gặp bất lợi khi phải qua đêm trong căn phòng nóng bức khó chịu trong khi đoàn vận động viên các nước khác được ngủ trong phòng máy lạnh mát rượi. 

Tờ báo bình luận sử dụng tài nguyên có trách nhiệm để giảm tốc độ biến đổi khí hậu là rất quan trọng nhưng không dùng điều hòa là quá khắc khổ và thiển cận - rõ ràng là lợi bất cấp hại khi ý định thì tốt nhưng cách thực hiện thì cực đoan.

Đài Sky News của Anh cho biết các sáng kiến xanh tại Paris 2024 không được đón nhận nhiều. Phòng ốc không phải là vấn đề duy nhất bị phàn nàn. Nhà ăn thường xuyên trong tình trạng thiếu thực phẩm giàu đạm như trứng và thịt để phục vụ nhu cầu của các vận động viên đỉnh cao vì ban tổ chức muốn các vận động viên ăn chay nhiều hơn để giảm phát thải. Việc phục vụ ít thịt khiến nhiều vận động viên bất bình.

Tờ The Korea Times dẫn lời tuyển thủ bơi lội Hàn Quốc Hwang Sun-woo ví xe buýt chở các vận động viên ở Paris 2024 như "lò xông hơi" vì điều hòa không đủ mát. Gần chục vận động viên bơi của Hàn Quốc quyết định rời làng vận động viên để ở tại một khách sạn cách nhà thi đấu Paris La Defense Arena 5 phút đi bộ.

Theo Los Angeles Times, nhà tổ chức Thế vận hội trong tương lai nên hài hòa cam kết về bền vững nhưng không quá giáo điều đến mức làm cho những nỗ lực này phản tác dụng. 

Thay vì thực hiện những hành động mang tính biểu tượng nhỏ, như xây làng vận động viên bền vững kiểu mẫu với hơn 7.000 căn phòng chật chội, thiếu tiện nghi và những chiếc giường bằng giấy bìa cứng, các quốc gia đăng cai nên tận dụng sự quan tâm đến Olympic để đưa ra những cam kết lớn và lâu dài nhằm giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch.