Joaquin Phoenix có màn trình diễn xuất sắc trong vai Joker - Ảnh: D.C.

Joker đoạt giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim danh giá Venice 2019, song lại bị tờ The Guardian chê là "bộ phim gây thất vọng nhất trong năm". Nhưng dù thế nào, Arthur Fleck - tức Joker - xứng đáng là một trong những nhân vật phản diện mang tính biểu tượng nhất trong lịch sử điện ảnh.

Nghiệt ngã, dữ dội

Những ngôn từ có thể nói về phim này chính là sự nghiệt ngã, tàn khốc và dữ dội, song cũng đầy bi tráng như thông điệp "đỉnh cao của bi kịch chính là hài kịch". Phim hơi khó xem, nhưng khán giả cũng không thể rời mắt khỏi nhân vật chính. Ngay cả khi hả hê (hoặc lên án) những màn bạo lực của Joker, bạn vẫn cảm được nỗi đau của anh hề và có phần thương xót nữa. 

Liệu có phải đây là lần đầu tiên chúng ta có phần ủng hộ một kẻ sát nhân hay không? Có phải những gì bạn chứng kiến là một xã hội dưới đáy và sự áp bức có hệ thống? Có phải chính bạn cũng từng mắc kẹt với mớ bòng bong cuộc sống, tổn thương trước những lời lẽ ác độc, rồi lầm lạc trong tuyệt vọng đến mức nghĩ rằng "cái chết chính là điều ý nghĩa nhất đời tôi" như Joker?

Arthur là một mẫu người loser (thất bại) trong xã hội. Người đàn ông gầy gò, khắc khổ và nghèo khó sống lủi thủi với mẹ già trong một căn hộ tồi tàn, làm nghề chú hề đứng đường quảng cáo và không được ai coi trọng, kể cả các đồng nghiệp. Anh được người mẹ âu yếm gọi là "Happy" (hạnh phúc) nhưng không hề hạnh phúc. Arthur có ước mơ lớn và khao khát trở thành diễn viên hài độc lập. Anh cố gắng viết lại những câu chuyện cười trong nhật ký của mình và tận dụng mọi dịp may để được diễn nó.

Khi bản ngã thay đổi, tâm tính xáo trộn và mất dần sự tỉnh táo, Joker có những điệu nhảy duyên dáng và những tràng cười dài không thể kiểm soát đến ám ảnh. Bộ phim miêu tả cuộc sống và quá trình hình thành một kẻ thủ ác theo cách thức và cường độ dường như chưa từng thấy trước đây. 

Joker thách thức và xóa mờ những khái niệm về nhân vật phản diện trong phim ảnh, đẩy ranh giới phản diện đi xa triệt để, biến Arthur/Joker thành nhân vật hấp dẫn bậc nhất, nhưng cũng rất đáng lo ngại.

Những hành động bạo lực của Joker đến tự nhiên vì chúng thuần khiết và không bị cản trở, được thực hiện với mục đích duy nhất là đánh dấu sự hiện diện của anh ta trong một không gian sống ngột ngạt mà anh bị xem thường và nhạo báng trong một thời gian dài. 

Những hành vi sai trái của Arthur đẩy anh ta vào những tình huống nguy hiểm. Càng gặp nhiều rắc rối, anh càng gặp nhiều khó khăn hơn để thoát khỏi thực tại. Khi Joker thu mình vào vỏ ốc và lên kế hoạch trả thù, mỗi hành động của anh đều đẫm máu và gây sửng sốt hơn lần trước. Joker nói anh ta đã "không còn tin vào bất cứ thứ gì" nữa.

Câu chuyện táo bạo về "những kẻ dưới đáy xã hội"

Joker là một bước đi hết sức táo bạo và đầy tự do trong vũ trụ điện ảnh DC vốn có lượng người hâm mộ cuồng nhiệt, nhưng đó là giá trị lớn nhất của bộ phim. Câu chuyện và nhân vật Joker không chỉ hoàn toàn tách biệt với các bom tấn giải trí khác của DC, mà còn rất khác biệt với các phim chuyển thể từ truyện tranh (tính luôn cả The Dark Knight).

Kịch bản Joker được viết chung bởi Scott Silver (The Fighter) và chính đạo diễn của bộ phim - Todd Phillips (loạt phim Hangover), lấy bối cảnh là thành phố hư cấu Gotham đầu những năm 1980, khi những người giàu có, tham nhũng và hám chức đoạt quyền dường như không bị ảnh hưởng bởi tình trạng bần cùng và hỗn loạn của đám đông - một hoàn cảnh na ná thời đại hiện nay.

Bộ phim chỉ ra rằng chứng bất ổn, rối loạn về tinh thần trong một xã hội bất bình đẳng, suy giảm văn minh, đầu cơ chính trị, sự giả tạo ra rả trên truyền hình... đã góp phần tạo ra cái ác. Nhân vật Joker như ngầm góp phần lý giải nhiều trường hợp xả súng thảm sát trên thế giới và đưa người xem đến câu hỏi: liệu chúng ta có thể làm gì để ngăn chặn những thảm kịch cộng đồng bắt nguồn từ một cá nhân bị gạt bên lề, chìm khuất dưới đáy xã hội?

Có lẽ trong một thế giới bất định và khó đoán trước này, con người nên quan tâm thật sự tới nhau nhiều hơn, kiềm chế làm tổn thương nhau bằng lời nói hay hành động. Bởi những nhân cách đi lạc trong chủ nghĩa hư vô (nihilism) như Joker có thể tạo ra một kết cuộc nghiệt ngã của cái ác và vết thương thật sâu, khó thể hàn gắn nơi cộng đồng.

'Joker': Tác phẩm điện ảnh choáng ngợp và vai diễn vĩ đại

TTO - Điều tuyệt vời nhất ở 'Joker'? Cấu trúc đỉnh cao, chủ đề kinh điển hay nhân vật phản diện hấp dẫn bậc nhất - tất cả đều xếp sau màn trình diễn của Joaquin Phoenix.