Ngoại trưởng Mỹ và Trung Quốc được xếp đứng cạnh nhau để bắt tay trong Diễn đàn khu vực ASEAN lần thứ 26 ngày 2-8 sau những tuyên bố lên án và chỉ trích lẫn nhau - Ảnh: Reuters

Các chỉ trích nhắm vào nhau được ngoại trưởng hai bên tung ra đều đặn mỗi ngày và lên tới đỉnh điểm vào hôm qua 2-8, trong cuộc họp ngoại trưởng Đông Á lần 9 với sự tham gia của Ngoại trưởng Mỹ Mike và người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị.

Tuy nhiên, có một điểm khác biệt đáng lưu ý: Mỹ lên án trực diện Trung Quốc trong khi Bắc Kinh chỉ ám chỉ "các thế lực bên ngoài".

"Ai đang đẩy quý vị vào bẫy nợ?"

Ông Pompeo, người cam kết sẽ không bắt các nước ASEAN "chọn phe" trong cuộc cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung, đã dành phần lớn thời lượng bài phát biểu sáng 2-8 để mô tả Washington như "một sự lựa chọn lành tính".

"Ai mới là người thực sự khuyến khích nền kinh tế tự chủ và không phụ thuộc, ai mới là nhà đầu tư đang đáp ứng các nhu cầu của người tiêu dùng ở nước của quý vị và ai là kẻ đang đẩy quý vị vào bẫy nợ" - ông Pompeo hướng câu hỏi đến những người đồng cấp ASEAN trong cuộc họp ngày 2-8 trước sự chứng kiến của ông Vương Nghị.

Những tuyên bố "Mỹ sẵn sàng hợp tác với Trung Quốc miễn là điều đó thúc đẩy lợi ích của Mỹ" đã được ông Pompeo thay bằng lời kêu gọi các nước ASEAN nên bảo vệ chủ quyền trước các động thái quân sự hóa của Trung Quốc.

"Tôi đã nói với Ngoại trưởng Thái Lan Don Pramudwinai rằng các quốc gia Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương chúng ta phải lên tiếng chống lại các hành động cưỡng ép của Trung Quốc trên Biển Đông" - ngoại trưởng Mỹ mở đầu trong cuộc họp báo sau hội nghị với 10 ngoại trưởng ASEAN.

Trung Quốc vẫn giọng điệu cũ

Ngày 31-7, trước khi ông Pompeo đặt chân đến Thái Lan, ngoại trưởng Trung Quốc đã có cuộc họp với những người đồng cấp ASEAN.

Ngoài việc thông báo ASEAN và Bắc Kinh đã hoàn tất văn bản dự thảo đầu tiên của Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), ông Vương Nghị vẫn duy trì giọng điệu không đổi rằng các nước bên ngoài khu vực "đừng nên gieo rắc sự nghi ngờ giữa Trung Quốc và các nước ASEAN".

"Chúng tôi nghĩ rằng các nước bên ngoài khu vực không nên cố tình khuếch đại những khác biệt đã bị bỏ lại trong quá khứ. ASEAN sẽ tiếp tục là ưu tiên hàng đầu của Trung Quốc tại khu vực" - ngoại trưởng Trung Quốc nhấn mạnh.

Những tuyên bố của ông Vương Nghị là sự ám chỉ trực tiếp đến Mỹ, quốc gia đang muốn can dự nhiều hơn vào khu vực bằng chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở (FOIP).

"Trung Quốc coi FOIP là một chiến lược kiềm chế thế địa chính trị đang lên của nước này thông qua các hành động ngăn chặn và kiềm chế Bắc Kinh của bộ tứ kim cương gồm Mỹ, Úc, Nhật và Ấn Độ" - giáo sư Thitinan Pongsudhirak thuộc Đại học Chulalongkorn viết trên báo Bangkok Post.

Tháng 6-2019, các nhà lãnh đạo ASEAN đã thông qua "Tầm nhìn của ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương" sau nhiều năm chật vật giải quyết mâu thuẫn.

Mặc dù vậy, theo giáo sư Thitinan, vẫn khó để các nước ASEAN chấp nhận sâu hơn quan điểm kiềm chế Trung Quốc của Mỹ trong FOIP. Điều này xuất phát từ việc chiến lược của Mỹ không có sức hấp dẫn kinh tế với các nước ASEAN sau khi Mỹ đã từ bỏ Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).

TTO - Nếu Mỹ áp thuế bổ sung 10% với 300 tỉ USD hàng Trung Quốc còn lại có hiệu lực từ 1-9 như Tổng thống Donald Trump tuyên bố trên Twitter, như vậy sẽ không còn tồn tại thương mại tự do (free trade) giữa hai cường quốc kinh tế hàng đầu nữa.