Bốn năm dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Trump, nước Mỹ đã thay đổi nhiều mặt. Cộng với yếu tố bất ngờ, ngoài dự liệu là đại dịch COVID-19 bùng phát đã làm nước Mỹ biến đổi hoàn toàn so với trước. 

Nước Mỹ cuối năm 2020 đã không còn là nước Mỹ của đầu năm 2020 và càng khác xa với nước Mỹ của năm 2016 khi ông Trump lên nắm quyền.

Khủng hoảng ngoài kịch bản

Nếu nước Mỹ bước vào năm 2020 với vị thế tương đối vững chãi thì bước vào năm 2021 bắt đầu một nhiệm kỳ tổng thống mới ở một vị thế khá chông chênh. 

Bằng sự lựa chọn của mình, các cử tri đặt lòng tin vào người chiến thắng sẽ có thể đưa nước Mỹ ra khỏi tình thế khủng hoảng của giai đoạn hậu bầu cử này.

Nước Mỹ của năm 2020 chìm trong cuộc "khủng hoảng kép" về kinh tế và sức khỏe, dù điều này xảy ra ngoài chủ ý của ông Trump cũng như dự liệu của ông Biden. 

Có lẽ chỉ hơn nửa năm trước, khi xây dựng những định hướng lớn cho nhiệm kỳ 2 (đối với ông Trump) cũng như những ý tưởng cho nhiệm kỳ mới (đối với ông Biden), cả hai ông cũng không thể tính đến yếu tố bất định, ngoài kịch bản này.

Không chỉ quét sạch những thành quả kinh tế ấn tượng mà ông Trump đã nỗ lực xây dựng trong 3 năm đầu nhiệm kỳ, dịch COVID-19 còn đặt nước Mỹ trước một cuộc khủng hoảng y tế chưa có lối thoát.

Dù rằng có những hi vọng mới với việc kinh tế dần phục hồi và dịch COVID-19 được cho là đang qua giai đoạn đỉnh, liệu rằng tổng thống mới của nước Mỹ có thể đưa nước Mỹ "vĩ đại trở lại" hay đi vào vết xe đổ của các nước châu Âu chìm vào một thập niên mất mát sau cuộc khủng hoảng kinh tế những năm 2008-2009. 

Khôi phục lại lòng tin và vị thế của nước Mỹ trong tương quan so sánh với các đối thủ cạnh tranh đang ngày càng lớn mạnh sẽ là thách thức lớn cho vị tổng thống tương lai của nước Mỹ.

Nước Mỹ năm 2020 cũng bị giằng xé trong việc lựa chọn hướng đi nào giữa việc tìm cách tái lập cuộc sống bình thường thông qua các chính sách kiểm soát dịch thận trọng hay mở cửa lại nền kinh tế để đưa các hoạt động xã hội về như cũ. 

Với lá phiếu của mình, các cử tri Mỹ được lựa chọn giữa mở cửa kinh tế với ông Trump hay khống chế dịch bệnh với ông Biden. Sự giằng co về số phiếu giữa hai ứng cử viên đã cho thấy sự lựa chọn này không hề dễ dàng.

Khi tỉ lệ thất nghiệp đã lên hơn 8% trong khi cùng lúc đã có hơn 230.000 người chết vì COVID-19, những lúng túng của chính phủ liên bang và những chia rẽ của chính quyền từng bang đã làm cho mục tiêu chung là bình thường hóa đời sống xã hội trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. 

Khống chế dịch bệnh và mở cửa kinh tế sẽ là "liều thuốc thử" đầu tiên cho người chiến thắng trong nhiệm kỳ tổng thống mới này.

Một người vô gia cư nằm bên ngoài một cửa hàng được che chắn bằng ván ép ở thủ đô Washington ngày 3-11 để đề phòng bạo lực hậu bầu cử - Ảnh: Reuters

Chia rẽ sâu sắc

Nước Mỹ của năm 2020 bị chia rẽ hơn bao giờ hết sau nhiều thập niên. Hiếm có khi nào một cuộc bầu cử lại trở thành một cuộc trưng cầu dân ý về một tổng thống đương nhiệm cùng với di sản 4 năm cầm quyền. 

Số lượng cử tri đi bỏ phiếu kỷ lục ở nhiều nơi để thể hiện ý chí chính trị của mình trong bối cảnh dịch bệnh là chỉ dấu cho thấy sự chia rẽ sâu sắc giữa những người "ủng hộ Trump" và "chống Trump", giữa "màu đỏ" và "màu xanh", giữa Cộng hòa và Dân chủ.

Bên cạnh sự chia rẽ về chính trị, sự chia rẽ về sắc tộc cũng lại bùng lên trong năm 2020 cùng phong trào phản kháng, đòi bình đẳng cho người da màu sau cái chết của George Floyd và đi kèm với đó là làn sóng bạo lực gia tăng, gây bất ổn trên nhiều vùng của nước Mỹ. 

Hiếm khi nào người dân Mỹ phải gia cố nhà ở, cửa hàng vì lo ngại bạo loạn xảy ra sau cuộc bầu cử vốn vẫn được coi là biểu tượng và ngày hội thể hiện sự tự do và dân chủ của xã hội Mỹ.

Và nước Mỹ của năm 2020 luôn là một ẩn số đầy bất ngờ cho các nước, cả đồng minh lẫn đối thủ của Mỹ. 

Ông Trump đã làm đảo lộn các mối quan hệ quốc tế với chủ thuyết "nước Mỹ trên hết" của mình: va chạm với đồng minh, bắt tay với đối thủ, tạo ra những kẻ thù mới, phá bỏ các cam kết..., luôn đặt các nước ở thế bị động với những thay đổi của mình.

Một số nước đón nhận những thay đổi này một cách tích cực; nhưng nhiều nước khác không hài lòng với những chính sách mới dưới thời đại của ông Trump. 

Nhưng tất cả đều có sự e dè và hoài nghi nhất định về sự không ổn định trong chính sách đối ngoại của Mỹ cũng như về vai trò của nước Mỹ trong trật tự thế giới. Nước Mỹ trong 4 năm tới không chỉ cần "vĩ đại trở lại" ở bên trong mà cũng cần củng cố lại vị thế ở bên ngoài.

Như các cử tri Mỹ đã trả lời trong các cuộc thăm dò dư luận, họ đi bỏ phiếu lần này không phải vì lo ngại mất việc làm do khủng hoảng kinh tế, hay vì nguy cơ nhiễm COVID-19 do dịch bệnh lan tràn, hay vì khả năng bị tấn công bạo lực do mâu thuẫn xã hội, họ đi bỏ phiếu để lựa chọn người mà theo họ có thể mang lại một tương lai tốt đẹp hơn.

Cho dù ai là người giành thắng lợi cũng sẽ thừa hưởng một nước Mỹ hậu bầu cử và bước vào năm 2021 như nó vốn có: một nước Mỹ đã thay đổi mà nhờ nó người chiến thắng đã được lựa chọn để trở thành tổng thống. 

Các cử tri Mỹ đi bỏ phiếu với kỳ vọng người thắng cử có thể lèo lái nước Mỹ ra khỏi cuộc khủng hoảng này.

Vị tổng thống mới của nước Mỹ sẽ là "tổng thống của khủng hoảng" và nhiệm kỳ tổng thống tới sẽ được đánh dấu bởi việc nước Mỹ sẽ ra khỏi cuộc khủng hoảng giai đoạn "hậu bầu cử" này như thế nào.

Ông Trump và ông Biden trong các cuộc vận động tranh cử năm 2020 - Ảnh: AFP

"Mẹ sẽ bầu cho Tổng thống Trump" - Mayra Gomez, một đảng viên Dân chủ lâu năm, báo với con mình khi chỉ còn 5 tháng nữa đến ngày bầu cử. "Bà không còn là mẹ tôi nữa vì bà đã bỏ phiếu cho lão đó", đứa con trai 21 tuổi đáp lại trong sự ngỡ ngàng của người mẹ.

Kỳ tới: Hàn gắn các gia đình

Bầu cử Mỹ và kỳ vọng quan hệ Việt - Mỹ 4 năm tới

TTO - Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vô cùng kịch tính đến phút chót. Hai chuyên gia của Việt Nam có cuộc chuyện trò trực tiếp, phân tích về cuộc bầu cử kỳ lạ này và quan hệ Việt - Mỹ thời gian tới.