Chưa hết, một số nước phương Tây như Đức, Hà Lan, Áo, Bỉ, Ý... đe dọa tẩy chay các trận chung kết diễn ra ở Ukraine, nếu số phận cựu thủ tướng Yulia Tymoshenko chưa được định đoạt theo mong muốn của bà.

Phóng to

Bà Tymoshenko trong phòng giam với vết bầm trên tay - Ảnh: unian

Chưa có nữ thủ tướng nào ở Đông Âu nhận được nhiều biệt danh như bà Yulia Tymoshenko.

Ngoài cái tên quen biết "nữ hoàng cách mạng cam" - do bà đã cùng ông Viktor Yushchenko khởi sự cách mạng cam năm 2004 - bà còn được tặng những tên gọi lãng mạn kiểu như "Madonna ở Slavơ" hay "người đàn bà với bím tóc". Nhưng chính trường sóng gió thì gọi Yulia Tymoshenko là "nữ hoàng khí đốt", "bà đầm thép". Thậm chí cựu tổng thống Leonid Kuchma còn nói Tymoshenko là "người đàn ông duy nhất trên chính trường Ukraine", bên cạnh "bọn trai bắt nạt".

42 ngày tạm giam trước 2 nhiệm kỳ thủ tướng

Tờ Tempi (Ý) đã khái quát rất ngắn gọn mà đầy đủ về toàn bộ câu chuyện của bà Tymoshenko: "Đằng sau vụ án của bà Tymoshenko là những trò chơi năng lượng" (1). Để hiểu rõ vì sao Tymoshenko đang trở thành mối đe dọa niềm vui Euro 2012, có lẽ cần trở lại năm 1991, khi bà cùng chồng lập công ty thương mại "Xăng Urkaine" mà chồng bà làm tổng giám đốc.

Năm 1995, công ty này trở thành Tập đoàn tài chính công nghiệp "Các hệ thống năng lượng Ukraine" (EESU). Được sự ủng hộ của thủ tướng Ukraine khi đó là ông Pavel Lazarenko, EESU nắm độc quyền việc mua bán khí đốt giữa Nga với Urkaine, và bà Tymoshenko nghiễm nhiên trở thành một trong những phụ nữ giàu nhất Ukraine - "nữ hoàng khí đốt" - khi nắm chức chủ tịch Tập đoàn EESU thời kỳ 1995-1997.

Tháng 12-1999, bà được bổ nhiệm làm phó thủ tướng phụ trách vấn đề năng lượng trong chính phủ của thủ tướng Viktor Yushchenko. Ở cương vị này, bà Tymoshenko đã huy động một số lớn ngân sách nhà nước để sắp xếp lại khu vực năng lượng khiến tổng thống Ukraine khi đó là ông Leonid Kuchma phản đối.

Tháng 8-2000, phu quân bà Tymoshenko bị bắt vì một số hoạt động bị cho là phi pháp của EESU. Tháng 1-2001, bà Tymoshenko bị bãi chức phó thủ tướng bởi các cáo buộc "buôn lậu khí đốt Nga vào Ukraine khi đứng đầu EESU những năm 1995-1997". Ngày 13-2-2001, bà Tymoshenko bị bắt tạm giam để điều tra nhưng được trả tự do 42 ngày sau đó do "các cáo buộc không có cơ sở".

Tháng 2-2005, sau thắng cử của liên minh cam đưa ông Viktor Yushchenko lên làm tổng thống, bà Tymoshenko được bổ nhiệm làm thủ tướng Ukraine lần thứ nhất (đến tháng 9-2005).

Tuy nhiên, trong Chính phủ Ukraine mà bà đứng đầu, không có bộ trưởng nào là người của khối Yulia Tymoshenko. Bất đồng giữa Tổng thống Yushchenko và Thủ tướng Tymoshenko lộ rõ khi nổ ra cuộc khủng hoảng xăng ở Ukraine năm 2005. Bà Tymoshenko giải quyết cuộc khủng hoảng, đã "trấn áp các nhà bán xăng sỉ Ukraine" như cáo buộc của Tổng thống Yushchenko.

Bất đồng không thể hòa giải, Tổng thống Yushchenko quay sang liên minh với Đảng các khu vực của tổng thống hiện nay Viktor Yanukovich, vốn từng là đối thủ của liên minh cam. Bị "bọn trai bắt nạt", bà Tymoshenko chuyển sang thế đối lập trên chính trường Ukraine.

Nhưng không hổ danh là "bà đầm thép", Yulia Tymoshenko từ thế đối lập đã trở lại làm thủ tướng lần thứ hai, sau chiến thắng của khối Yulia Tymoshenko trong bầu cử quốc hội năm 2007. Trong nhiệm kỳ thủ tướng thứ hai này (từ năm 2007-2010), mối bất hòa của bà với Tổng thống Yushchenko càng bị khoét sâu. Đặc biệt là khi bà Yulia Tymoshenko giải quyết cuộc khủng hoảng khí đốt giữa Nga và Ukraine năm 2008-2009.

Nguyên nhân cuộc khủng hoảng là các công ty trung gian, gồm hai công ty tư nhân "RosUkrNenergo" và "Ukrgasenergo" (Ukraine) đã nhận 4 tỉ m³ khí đốt của Gazprom (công ty nhà nước Nga) nhưng không trả tiền. Bà Tymoshenko quyết định từ nay không để các công ty trung gian mua bán khí đốt giữa hai nước nữa, mà trực tiếp hai công ty nhà nước hai phía sẽ đảm đương. Phía Ukraine là Naftogaz, phía Nga là Gazprom. Thủ tướng Nga V. Putin đã đồng ý với phương cách này.

Tháng 1-2009, Chính phủ Ukraine ký với Chính phủ Nga một khung tính giá khí đốt, có căn cứ vào giá dầu trên thị trường thế giới, nhằm tránh lặp lại những cuộc tranh cãi liên miên về giá khí đốt giữa hai nước từ sau khi Liên Xô sụp đổ. Chính thỏa thuận này với Nga là một trong những cái cớ khiến bà Tymoshenko lại rơi vào vòng lao lý sau thất bại trong cuộc tranh cử tổng thống với ông Viktor Yanukovich tháng 12-2009.

Hai bản án

Thủ tướng Ba Lan Donald Tuck, nước đồng tổ chức Euro 2012 với Ukraine, đã phản đối việc tẩy chay Euro 2012 vì “còn nhiều phương cách khác để giải quyết vấn đề bà Tymoshenko”. Chủ tịch Liên đoàn Bóng đá thế giới Blatter cũng kêu gọi “các chính khách trước tiên phải ghi nhớ những giá trị của thể thao... rằng bóng đá liên kết chứ không phải chia rẽ con người”.

Hiện bà Yulia Tymoshenko đang ngồi tù ở Kharkov cho bản án 7 năm vì tội lạm quyền. Theo phán quyết đó, năm 2009 bà đã "vượt quá quyền hạn của thủ tướng khi ra lệnh ký các thỏa thuận về cung cấp và vận chuyển khí đốt giữa Ukraine và Nga, gây thiệt hại cho nhà nước 1 tỉ 516 triệu grivna (gần 189,5 triệu USD)".

"Họa vô đơn chí". Chưa thi hành bản án này xong, bà Yulia Tymoshenko đang phải đối phó với bản án thứ hai với cáo buộc Tập đoàn EESU của bà trốn thuế.

Lẽ ra bà Yulia Tymoshenko phải ra tòa hôm 28-4-2012 để đối mặt các cáo buộc này, nhưng đã xin hoãn vì lý do sức khỏe. Theo người nhà bị cáo, bà Tymoshenko bị bệnh nặng cần được điều trị ngoài nhà tù, và có nguyện vọng được điều trị ở nước ngoài. Trong khi đó, chính quyền Ukraine cho biết đã chăm sóc sức khỏe đầy đủ cho nữ tù nhân. Ngày 20-4 vừa qua, bà Tymoshenko tuyên bố tuyệt thực để phản đối việc bị ép đưa vào bệnh viện chữa trị chứng thoát vị đĩa đệm.

Vết bầm và nụ hôn

Bốn ngày sau vụ ép vào viện đó, qua luật sư của mình là ông Vlasenko, bà Tymoshenko tố cáo bị "bạo hành". Trên các phương tiện truyền thông là bức ảnh bà nằm trên giường và các vết bầm trên tay, hậu quả của việc bị cưỡng ép đưa vào viện. "Vỏ quýt dày có móng tay nhọn". Chẳng biết từ đâu cũng đúng vào ngày 24-4, tờ báo mạng Tin Tức Quốc Gia Ukraine (do cựu trợ lý của Tổng thống Viktor Yanukovich, bà Anna German làm chủ) truyền đi một hình ảnh trên YouTube với tiêu đề "Video của Tymoshenko".

Đoạn phim được cho là quay vào ngày 15-12-2011 khi bà Tymoshenko còn bị giam ở Kiev. Đưa tin này, lenta.ru (2) viết: Chẳng thể xác minh đoạn băng mà trong đó, một phụ nữ được cho là bà Yulia Tymoshenko, đi lại bình thường ở trong phòng giam. Một người đàn ông - được cho là luật sư của bà: ông Vlasenko - đến thăm, sau đó hai người hôn nhau.

Sau khi đoạn băng lan truyền, một số tờ báo thân Chính phủ Ukraine bình luận: "Tymoshenko giả vờ", dù chưa thể kiểm chứng những hình ảnh mờ ảo trong đó có thật là bà Tymoshenko và luật sư của bà hay không. Trên trang web của mình, dĩ nhiên bà Tymoshenko tuyên bố đoạn phim là giả.

Xìcăngđan "video Tymoshenko" chưa phân giải xong thì Tổng thống Đức Joachim Gauck tuyên bố không tham dự cuộc gặp cấp cao thường niên các nguyên thủ Trung và Đông Âu năm nay họp ở Yalta (Ukraine) để phản đối việc "bạc đãi cựu thủ tướng Tymoshenko". Theo chân ông, một số nguyên thủ khác cũng không đến dự, khiến Bộ Ngoại giao Ukraine ngày 8-5 phải tuyên bố hoãn cuộc gặp dự kiến nhóm vào ngày 11-5 này.

"Tù nhân VIP"

Theo tờ Spiegel (Đức) ngày 30-4, năm tuần trước đó, dường như nhà cầm quyền Đức và Tổng thống Yanukovich đã thỏa thuận về một "giải pháp nhân đạo", cho phép bà Tymoshenko qua Đức chữa bệnh. Nhưng thỏa thuận đã không thành công "do ông Yanukovich e ngại nếu Yulia Tymoshenko được tự do, bà này sẽ phục hồi sự lãnh đạo đảng của mình trên toàn Ukraine để trở lại Quốc hội Ukraine trong đợt bầu cử mùa thu này" (3).

Báo chí Ukraine đã không sai khi gọi bà Tymoshenko là "tù nhân VIP": ngoài Thủ tướng Đức Angela Merkel, còn Thủ tướng Nga V. Putin, rồi Ngoại trưởng Thụy Sĩ Didier Burkhalter cũng đã đề nghị nhận bà Tymoshenko sang nước mình chữa trị.

Mới đây, theo Hãng thông tấn Ukraine UNIAN, sau cuộc làm việc với giáo sư thần kinh, bác sĩ Karl Max Einhäupl của Bệnh viện Charite (Đức) ngày 4-5, bà Tymoshenko đã đồng ý vào điều trị tại Bệnh viện đường sắt trung tâm Kharkov từ ngày 8-5, nhưng với điều kiện bà phải "được bác sĩ Bệnh viện Charite điều trị và các đồng nghiệp ở Ukraine hỗ trợ".

Tin mới nhất: được khích lệ bởi sự ủng hộ của châu Âu, bà Tymoshenko sẽ tiếp tục tuyệt thực. Quả bóng lại được đá về phía Tổng thống Viktor Yanukovich: để bà Tymoshenko ra đi cũng đồng nghĩa buông lá bài mặc cả giá khí đốt với Nga. Còn giữ đối thủ chính trị ở lại để bảo đảm tương lai chính trị của mình và tiếp tục cuộc chiến giá khí đốt, ông Yanukovich phải chấp nhận để bà Tymoshenko làm lu mờ ngày hội bóng đá ở Ukraine.

DUY VĂN

__________

(1): http://www.inopressa.ru/article/02May2012/tempi/ukraine2.html(2): http://lenta.ru/articles/2012/04/26/madness/(3): http://www.spiegel.de/international /europe/0,1518,830551,00.html