Phóng to

NSND Bảy Nam cùng con gái Kim Cương và NS Hồng Nga -người thay bà đóng vai bà mẹ trong vở Lá sầu riêng - đêm Những cánh chim không mỏi của NSƯT Kim Cương - Ảnh: T.T.D.

TT - NSND Bảy Nam mất lúc 12g50 ngày 18-8-2004, lễ viếng bắt đầu sau 9g sáng 19-8 tại nhà riêng (số 9 Hoàng Diệu, Q.Phú Nhuận); lễ truy điệu lúc 6g, sau đó là lễ động quan lúc 8g sáng thứ bảy 21-8, an táng tại nghĩa trang TP.HCM.

Trong căn biệt thự của NSƯT Kim Cương có một tấm ảnh đẹp phóng to, chụp cảnh hai bà Bảy - hai vị tổ sống còn lại của sàn diễn cải lương Nam bộ - NSND Phùng Há và NSND Bảy Nam quây quần mừng đứa cháu thế hệ thứ tư của bà Bảy Nam tròn 1 tuổi. Một trong hai vị tổ sống này, bà Bảy Nam, vừa qua đời, thọ 91 tuổi.

Tên thật Lê Thị Nam, sinh ngày 10-7-1913 tại Mỹ Tho, Tiền Giang, trong gia đình có chín người con thì đến bảy người đã trở thành nghệ sĩ sân khấu; trong đó có đến hai nghệ sĩ nhân dân: NSND Năm Phỉ và bà - NSND Bảy Nam. Đi hát từ năm 14 tuổi (khoảng 1926, 1927), với nghệ danh cực kỳ chân chất: Bảy Nam, bà lập nên vô số kỷ lục: là nữ bầu gánh đầu tiên trong lịch sử cải lương (19 tuổi đã lập gánh hát - gánh Nam Hưng), nữ tác giả kịch bản đầu tiên của Sài Gòn với vô số kịch bản: Nỗi đau lòng mẹ, Người đàn bà VN, Gươm vàng máu đỏ, Điều Tam Xuân, Tiêu Anh Phụng, Phấn hậu cung...

Bà cũng là nữ nghệ sĩ Sài Gòn đầu tiên được Hãng Intermondial Film (Pháp) mời đóng trong bộ phim Mort en fraude của đạo diễn Marcel Camus bên cạnh các nam nữ tài tử Pháp... Và một kỳ tích khác không thể quên nhắc: bà đã sinh cho đời người con gái tài sắc mà sau này sẽ cùng với bà làm nên một dòng kịch riêng đậm chất Nam bộ: kịch Kim Cương.

Nhận xét trong hồi ký của bà, giáo sư Hoàng Như Mai viết: “Nghệ sĩ sân khấu, nếu thật sự là nghệ sĩ tài năng, là bảo vật vô giá của nhân loại, không vàng ngọc nào sánh được. Nghệ sĩ Bảy Nam là một trong số quí hiếm ấy”.

Quí hiếm, trước hết vì bà luôn giản dị. Có lẽ, những cốt cách lớn thì luôn giản dị vì tài đức đã đầy, không cần “tô vẽ” thêm lên, nhưng đặc biệt nghiêm túc: "Nghề hát không phải là một nghề như buôn bán, và nếu nhờ đi hát mà có cơm ăn áo mặc thì cũng chỉ là chuyện thứ yếu mà thôi... Riêng tôi cảm nhận một tiếng rất hợp lòng mình, đó là cái nghiệp”. Nếu gọi là có “tuyên ngôn”, thì tuyên ngôn của bà về cái nghiệp mà “vinh quang và cay đắng thường quyện chặt vào nhau” là như thế.

Mới cách đây chưa đầy tháng, NSƯT Kim Cương cùng hai đạo diễn Tất My Loan và Đoàn Khoa làm lại cuốn phim tài liệu về mẹ để tặng HTV, chị có mời một số phóng viên tới nhà cùng xem lại. Chứng kiến bà cụ nhỏ thó, mỏng mảnh trên giường bệnh nhưng vẫn rất tỉnh táo và dí dỏm, không ai không khỏi xúc động, kính phục.

65 năm theo nghiệp, mọi biến cố của cuộc đời từ sinh nở, con mất, chồng qua đời đều trên đường lưu diễn, trong chiến tranh loạn lạc một mình phải gồng gánh cả đoàn hát nghèo, có những đêm cùng đoàn lưu lạc tận trong rừng cao su, vừa hát dưới trời mưa vừa đầm đìa nước mắt..., bà đều đã trải qua và nuốt mọi cay đắng vào trong.

Cạnh bà, bên giường bệnh còn lại những hình ảnh của những vai diễn bất tử: Lý Nhu, Quan Công, bà mẹ trong Lá sầu riêng và Nhân danh công lý... Vậy mà xem phim tài liệu, đoạn bà kể cho con gái nghe chuyện ngày xưa “đấu tranh” với người anh hai khó tính cấm không cho bà đi hát, bà cười tỉnh queo. Những lời dọa nạt không cấm nổi cơn nghiện hát đã “lỡ” ăn vào máu cô em gái mê cải lương, để đến ngày nay, nghệ sĩ lão thành Bảy Nam tóc bạc trắng rưng rưng: "Nếu được sống thêm một lần nữa, tôi vẫn muốn đứng trên sân khấu hát cho những khán giả đã thương mến mình...”.

Xin kính cẩn nghiêng mình trước bà, một nghệ sĩ tài năng - một nhân cách lớn!