Phóng to

Bác sĩ nội soi dạ dày cho bệnh nhân tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Ảnh: CTV

Trong các lĩnh vực nội soi thì nội soi tiêu hóa, nhất là nội soi dạ dày, phổ biến nhất vì tỉ lệ bệnh cao trong dân số. Hiện tại có hai loại nội soi dạ dày là nội soi chẩn đoán và nội soi can thiệp.

Không để lại vết thương trên người

Nội soi chẩn đoán là bước cơ bản nhất: nhờ điều khiển được dây soi đi sâu vào ống tiêu hóa (thực quản - dạ dày và đoạn đầu ruột non) mà bác sĩ có thể nhìn tận mắt rõ ràng được trong thực quản, dạ dày, ruột non của bệnh nhân có bị bệnh lý gì, từ đó chẩn đoán chính xác bệnh. Sau khi quan sát, bác sĩ có thể đưa một dụng cụ luồn vào dây soi vào dạ dày để lấy một mẩu nhỏ trong dạ dày ra làm xét nghiệm tìm vi trùng H.pylori có hiện diện trong dạ dày hay không, thậm chí lấy mẫu đó đem cấy xem vi trùng có độc lực gì và nhạy với kháng sinh gì. Khi nhìn bằng mắt thường có những vùng nghi ngờ, bác sĩ có thể đưa dụng cụ luồn qua dây soi vào dạ dày bấm lấy một mẩu nhỏ của dạ dày đem phân tích và đọc dưới kính hiển vi để chẩn đoán sâu hơn nhằm phát hiện ung thư...

Nội soi can thiệp là nội soi nâng cao. Sau khi hoàn thành giai đoạn chẩn đoán, các bác sĩ sẽ tiến tới nội soi can thiệp như đưa dụng cụ luồn vào dây soi để tiến hành các thủ thuật nhằm điều trị cho bệnh nhân, thí dụ như cột, chích, kẹp, cột thắt, gây xơ hóa, gây đông keo, đốt cầm máu trong dạ dày và thực quản nhằm làm cầm máu trong những trường hợp bị chảy máu tiêu hóa. Cũng bằng dụng cụ luồn qua dây nội soi, bác sĩ có thể gắp các dị vật mà bệnh nhân đã lỡ nuốt vào thực quản, dạ dày, cắt bỏ các u lành (polyp) trong thực quản, dạ dày và ruột non...

Nội soi dạ dày qua đường miệng không đau nhưng khó chịu. Cảm giác khó chịu chủ yếu là buồn nôn, nôn ói và cảm giác chặn ở cổ nên nhiều người rất sợ. Làm sao khắc phục vấn đề này? Cách thứ nhất là tiến hành gây mê nhẹ nhàng cho bệnh nhân ngủ ngắn trong 15- 20 phút (thường áp dụng cho trẻ em và một số người trưởng thành lo lắng quá mức). Cách thứ hai là phối hợp tốt giữa bác sĩ và bệnh nhân. Khi đó, bác sĩ có kỹ thuật tốt sẽ thao tác nhẹ nhàng, nhanh chóng, mềm mại. Còn bệnh nhân đừng quá căng thẳng, không nên gồng người, nên hít thở sâu và đều đặn bằng mũi và miệng.

Rất hiếm tai biến

Nội soi cấp cứu không có chuẩn bị trước như bệnh nhân bị xuất huyết tiêu hóa, nuốt dị vật. Riêng nội soi chương trình có chuẩn bị trước trong những trường hợp cần xác định bệnh đường tiêu hóa. Nội soi chương trình cũng nhằm theo dõi sau điều trị các bệnh viêm loét dạ dày tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản, tầm soát và theo dõi tình trạng giãn tĩnh mạch thực quản ở những người mắc bệnh xơ gan.

Thông thường trước khi nội soi bác sĩ phải hỏi về bệnh tật, tiền sử bệnh trước đây và khám bệnh để đưa ra chỉ định. Có thể kể ra vài lưu ý có thể xem xét không nên nội soi nếu không quá cần thiết như: nghi ngờ thủng đường tiêu hóa, suy tim nặng, suy hô hấp, người bệnh quá già yếu và suy kiệt, người bệnh tâm thần không hợp tác được, nhịp tim và huyết áp không ổn định, ăn uống trong vòng tám giờ trước khi soi.

Có những tai biến gì khi nội soi dạ dày? Câu trả lời là rất hiếm. Những tai biến có thể gặp là gây tăng huyết áp, tụt huyết áp và tim đập không đều (chủ yếu là khi dùng thuốc an thần và gây mê), suy hô hấp gây thở yếu, thở chậm, làm thiếu oxy máu và hít sặc (thường gặp khi dùng thuốc an thần và gây mê), dị ứng thuốc tê tại chỗ (rất hiếm).

Bệnh nhân cần chuẩn bị gì trước nội soi dạ dày? Cần nhịn đói tuyệt đối trong vòng tám giờ trước khi đi nội soi dạ dày (sau 9g tối không nên ăn gì) nhằm hai mục đích: cho dạ dày sạch sẽ, giúp bác sĩ dễ quan sát, tránh chẩn đoán lầm hay sót, ngoài ra còn giúp bác sĩ thao tác dễ dàng hơn. Nếu mệt và đói quá có thể uống nước trắng pha đường hoặc nước ngọt không có màu (7Up, soda). Tuyệt đối không uống sữa hay các thuốc dạng sữa vì chúng sẽ che mất các vùng nghi ngờ bệnh tật, dễ dẫn đến chẩn đoán sót và cũng có nguy cơ gây hít sặc như thức ăn.

Khi vào phòng soi, bác sĩ xịt thuốc tê vào họng bệnh nhân, người bệnh cố gắng ngậm thuốc tê trong họng khoảng 3-4 phút rồi hãy nuốt mặc dù thuốc tê có vị đắng. Điều này giúp bạn bớt khó chịu khi nội soi vì lưỡi và họng bị tê. Sau khi nội soi cần rửa miệng sạch. Không khạc nhổ vì dễ dẫn đến việc bị đau họng và chảy máu họng. Ngồi chờ 15 phút cho thuốc tê tan hết rồi đi ăn.