Nỗi sợ "suy thoái kiểu Trump"

TTCT - Tuần lễ nắm quyền thứ bảy của Tổng thống Mỹ Trump được đánh dấu bởi sự kiện không lấy gì làm vui vẻ. Chỉ số chứng khoán Nasdaq "bay hơi" 1.400 tỉ đô la giữa nỗi bất an về cách thức điều hành kinh tế lộn xộn của chính quyền mới.

Giá cổ phiếu công ty Tesla của ông Elon Musk, người hùng thân cận của ông Trump vừa được ông khen ngợi ở quốc hội, cũng đã gần chia đôi sau 3 tháng.

Tổng cộng tất cả các thị trường, chứng khoán Mỹ mất tới 4.000 tỉ đô giá trị vốn hóa chỉ trong một ngày (lớn hơn khoảng 7,5 lần GDP Việt Nam năm 2024). Thị trường tài chính đã ăn mừng ngày tại vị thứ 50 của tổng thống Mỹ một cách thú vị.

Tình trạng cổ phiếu Mỹ đi lên với tốc độ thang bộ nhưng đi xuống bằng thang máy dẫn tới nhận định của giới phân tích là "tuần trăng mật của Trump đã kết thúc".

Giờ thì lo ngại về suy thoái kinh tế do các chính sách thuế quan của Mỹ đang hiển hiện.

"Không biết họ muốn gì"

Tờ Economist đã có bài phân tích đáng chú ý sau phát biểu của ông Trump trước Quốc hội Mỹ ngày 4-3. Ông đã vẽ lên bức tranh tuyệt đẹp rằng giấc mơ Mỹ đang trở thành hiện thực hơn bao giờ hết. Một đoạn đáng chú ý trong bài viết nêu bật sự khác biệt trong kỳ vọng của ông với lo ngại của giới đầu tư và kinh doanh ở Mỹ.

"Thuế quan của ông (theo Trump) sẽ bảo vệ việc làm, khiến nước Mỹ giàu có hơn và bảo vệ chính linh hồn Mỹ. Thật không may, trong thế giới thực, mọi thứ lại khác. Các nhà đầu tư, người tiêu dùng và công ty bắt đầu thể hiện những dấu hiệu chán nản đầu tiên với tầm nhìn của ông Trump. Với chủ nghĩa bảo hộ hung hăng và thất thường, ông Trump đang đùa với lửa".

Theo hãng tin Reuters, những quyết định thuế quan liên tiếp được công bố rồi bất ngờ trì hoãn đã làm gia tăng nỗi bất an với doanh nghiệp, người tiêu dùng và nhà đầu tư Mỹ.

Trong bối cảnh như vậy, nhà đầu tư bán mạnh những tài sản bị xem là có độ rủi ro cao hơn như cổ phiếu và tài sản số như Bitcoin. Họ tìm đến những tài sản an toàn hơn như trái phiếu chính phủ, vàng, đồng yen Nhật và đồng franc Thụy Sĩ.

Điều khiến nhiều người thấy khó chịu là họ không hiểu logic đằng sau các quyết định của Trump. Lấy ví dụ, sau khi áp thuế 25% với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico hồi đầu tháng 3, thì đến ngày 6-3, ông lại thông báo gia hạn một tháng đối với các mặt hàng tuân thủ Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ.

Chưa hết, chỉ một ngày sau khi tạm hoãn thuế quan 25% cho Canada, ông Trump lại dọa áp thuế đối ứng lên gỗ xẻ và sữa từ bạn hàng thân thiết ở Bắc Mỹ này. Cụ thể ngày 7-3, ông lên án Canada áp thuế 250% với sản phẩm sữa Mỹ và mức thuế "vô cùng cao" với gỗ xẻ.

Một quan chức Mexico đã phải thốt lên: "Giống như phải đối phó với người yêu đang giận dữ nhưng lại không biết giận chuyện gì. Không biết họ muốn gì".

Suy thoái kiểu Trump?

Trong hơn một tuần qua, thuật ngữ "Trumpcession", tức suy thoái kiểu Trump, đã được nhắc tới nhiều hơn hẳn trong các bài phân tích kinh tế. Tờ Guardian cho rằng nguy cơ nền kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái trong năm nay đang tăng khi cách tiếp cận "hỗn loạn" của Trump với thuế quan tiếp tục tác động đến thị trường.

Giới kinh tế gia cho rằng việc áp đặt thuế quan cao với hàng hóa nhập khẩu từ các nước như Trung Quốc, Canada, Mexico hay EU có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng, tăng giá cả và giảm niềm tin của người tiêu dùng cũng như doanh nghiệp.

Sự không nhất quán hoặc thay đổi đột ngột trong chính sách kinh tế của Trump thì có thể gây bất ổn trên thị trường tài chính, khiến nhà đầu tư lo ngại và chuyển vốn vào nơi trú ẩn an toàn thay vì đưa vào nền kinh tế.

Điều mà giới phân tích kinh tế, bao gồm cả Fed, lo lắng, là thuế quan có thể dẫn tới lạm phát cao, hoặc ăn mòn lợi nhuận doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp không thể chuyển chi phí do thuế quan gây ra sang người tiêu dùng, biên lợi nhuận của họ sẽ giảm sút.

Còn nếu họ làm được như vậy, các hộ gia đình Mỹ sẽ phải chịu lạm phát cao hơn và Fed không thể cắt giảm lãi suất. Kịch bản nào thì tăng trưởng kinh tế sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực.

Cây bút Jessica Karl đã chốt hạ một câu đắt giá trong bài viết gần đây trên Bloomberg: "Chúng ta chắc chắn không lao thẳng vào một cuộc suy thoái, nhưng có thể đang chênh vênh trên bờ vực của điều gì đó đáng lo ngại".

Trumpcession chưa phải một dự báo đáng tin cậy hay thực tế, mà nó phản ánh một nỗi sợ, rằng tổng thống Mỹ sẽ gây suy thoái kinh tế với những hành động thiếu logic rất khó lường của ông. Và đáng nói là các cố vấn xung quanh Trump không ai dám can ngăn.

Tờ Economist kết luận: "Thay vì là những cố vấn khôn ngoan, họ lại tỏ ra như những con vẹt, tìm cách giải thích tại sao thuế quan phải được áp và những gì diễn ra trên thị trường chứng khoán là không quan trọng. Rất ít doanh nhân muốn nói sự thật vì sợ làm ông Trump nổi giận. Và vì vậy, tổng thống và thực tế dường như ngày càng xa rời nhau".■

Kinh tế Mỹ vẫn đang ổn?

Ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế không đồng nghĩa là suy thoái. Giới phân tích kinh tế, gồm chính chủ tịch Fed, không dự báo suy thoái kinh tế ở Mỹ. Họ chỉ cho rằng kinh tế sẽ kém hơn so với kỳ vọng khi ông Trump đắc cử tổng thống hồi tháng 11 mà thôi.

Dù mức độ bất định gia tăng, nền kinh tế Mỹ "vẫn đang ở trong tình trạng tốt", theo Chủ tịch Fed Jerome Powell trong phát biểu cuối tuần trước nhân một sự kiện ở New York. Ông Powell cũng cho biết các chỉ số gần đây cho thấy chi tiêu tiêu dùng có thể chững lại, trong khi khảo sát về hộ gia đình và doanh nghiệp chỉ ra sự gia tăng bất định về triển vọng kinh tế. Ông cũng bày tỏ kỳ vọng quá trình lạm phát đi xuống sẽ tiếp tục, nhưng "không đồng đều", và nhấn mạnh rằng "hầu hết các thước đo về kỳ vọng dài hạn vẫn ổn định và phù hợp" với mục tiêu lạm phát 2% của Fed.

Tương tự, Goldman Sachs, tổ chức đầu tư lớn bậc nhất ở Mỹ, đã hạ dự báo tăng trưởng kinh tế Mỹ từ 2,4% về 1,7%, nhưng không dự báo suy thoái. Định nghĩa phổ biến về suy thoái kinh tế là hai quý liên tiếp tăng trưởng GDP âm. Mức 1,7% còn ở rất xa mức âm đó, và vẫn tốt hơn nhiều so với EU chẳng hạn (có thể xuống dưới 1%).

Bạn đang đọc trong chuyên đề "Tăng trưởng kinh tế

Tiếp theo 