Nơi giải quyết nỗi buồn, khởi sinh ý tưởng

 

“Đối với nhiều người, đi vệ sinh là nhu cầu hiển nhiên và thậm chí có thể bị xem là một sự bất tiện trong cuộc sống bận rộn của chúng ta. Nhưng nhà vệ sinh chính là sân chơi cho những ý tưởng, sự sáng tạo và tư duy đổi mới” - nhà tâm lý học và chuyên gia tư vấn sức khỏe Lee Chambers khẳng định.

Theo khảo sát do Chambers và công ty sản xuất giấy vệ sinh thân thiện môi trường Who Gives A Crap (Anh) thực hiện, 27% trong số hơn 2.000 người được hỏi tìm thấy ý tưởng sáng tạo không phải trên bàn làm việc mà là khi đang ở trong nhà tắm/nhà vệ sinh. Trong số này, hơn một nửa (53%) thừa nhận ý tưởng đến với họ trong lúc đang ngồi trên bồn cầu, theo báo Lancashire Telegraph.

Bớt phiền nhiễu, gợi suy tư

Theo khảo sát (được thực hiện để chào mừng Ngày sáng tạo thế giới 30-5), người dân Vương quốc Anh dành trung bình 140 tiếng/năm ngồi trên bồn cầu - nơi họ cảm thấy sáng tạo nhất vào thời điểm giữa giờ buổi sáng.

Vậy điều gì khiến ta trở nên sáng tạo một cách bất ngờ khi ngồi trong nhà vệ sinh? Theo Chambers, có nhiều lý giải khả dĩ cho hiện tượng thú vị này. Thứ nhất, thời gian một mình cho phép tâm trí ngao du và mơ mộng, xâu chuỗi những hiểu biết của bản thân và tạo không gian cho các ý tưởng đến với nhau. Điều này mang lại cho chúng ta một cái nhìn ít bó buộc, rộng mở và toàn cảnh hơn để khả năng sáng tạo mặc sức tuôn trào.

Hơn nữa, việc thiếu vắng các nguồn kích thích từ thiết bị điện tử và kỹ thuật số cho phép não kích hoạt “chế độ mặc định” - chúng ta trở nên ít lo lắng và áp lực hơn, cho phép tâm trí tự do khám phá những khả năng khác nhau và gợi ra những ý tưởng nằm ngoài luồng suy nghĩ thông thường khi tập trung cao độ cho công việc. Cuối cùng, hành động đi vệ sinh là một bản năng và là khoảnh khắc hiếm hoi mà cơ thể không phải đưa ra bất kỳ lựa chọn nào - sự “rảnh rỗi” này cũng góp phần thúc đẩy não bộ kích hoạt chế độ sáng tạo.

Còn theo nhà tâm lý học Ron Friedman, chuyên gia về hành vi con người và tác giả của cuốn sách bán chạy The Best Place to Work: The Art and Science of Creating an Extraordinary Workplace (tạm dịch: Nơi làm việc tốt nhất: Nghệ thuật và khoa học để tạo ra một nơi làm việc đặc biệt), cách hiệu quả nhất để giải quyết một vấn đề khó khăn đôi khi “đơn giản là hãy bỏ đi”. “Khoảnh khắc chúng ta cho phép mình tách khỏi từng mảnh ghép riêng lẻ là thời điểm một giải pháp xuất hiện. Đó là lý do tại sao Albert Einstein thường xuyên du ngoạn trên thuyền buồm, Charles Darwin lên kế hoạch cho một ngày của mình xoay quanh cuộc tản bộ ở vùng thôn quê, còn Thomas Edison đơn giản là đi ngủ” - Friedman viết cho tạp chí Fast Company. 

Theo nhiều cách khác nhau, người giải quyết vấn đề cũng giống như nghệ sĩ. Lùi lại một vài bước cung cấp cho các họa sĩ một góc nhìn mới mẻ về chủ thể bức tranh, cho họ một góc nhìn mới để tiếp cận tác phẩm. Việc giải quyết vấn đề tuân theo một công thức tương tự, nhưng thay vì khoảng cách vật lý thì thứ ta cần là khoảng cách tâm lý - một không gian tinh thần cho những hiểu biết mới nở rộ.

Vậy tại sao lại là nhà vệ sinh? Đối với hầu hết nhân viên văn phòng, đi thuyền buồm, tản bộ hay nằm ngủ để khai thông đầu óc như Einstein, Darwin hay Edinson có lẽ chỉ là ước muốn xa xỉ. Vì thế, một chuyến ghé thăm nhà vệ sinh là một trong số ít cơ hội mà họ có để thư giãn, bỏ qua những chi tiết nhỏ nhặt và tập trung vào bức tranh lớn hơn.

Chính CEO Apple Steve Jobs khi còn sống đã nhận ra tiềm năng của nhà vệ sinh và yêu cầu Pixar chỉ xây dựng hai toilet trong các studio của mình để nhân viên có nhiều cơ hội gặp gỡ nhau khi giải quyết nỗi buồn. Về mặt thần kinh học, chính trong những khoảnh khắc rời xa bàn làm việc thì bán cầu não phải mới hoạt động mạnh mẽ nhất, khiến ta có khả năng đánh giá sự việc một cách toàn cảnh thay vì để tâm vào chi tiết.

Biến nhà vệ sinh thành “bể ý tưởng”

Ông Chambers cũng chia sẻ các mẹo hay để mọi người có thể biến nhà vệ sinh tại gia thành một “bệ ý tưởng” (think tank) sống động. Đó là không mang theo điện thoại và các thiết bị điện tử khi sử dụng nhà vệ sinh để hoàn toàn đón nhận cảm giác nhàm chán của việc ngồi trong đó. Sử dụng các chất liệu tự nhiên như cây và đá trong thiết kế và trang trí nhà vệ sinh cũng là một cách để kích thích trí não nghĩ ra những ý tưởng sáng tạo. Gắn đèn quá sáng trong nhà vệ sinh không được khuyến khích nếu mục tiêu của bạn là biến nơi đây thành không gian của tư duy. “Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ánh sáng mờ và không gây kích thích quá mức sẽ làm tăng tiềm năng sáng tạo” - Chambers lý giải. Vì vậy, hãy xem xét lắp đặt đèn có độ sáng vừa phải, tông ấm hay thậm chí đốt một chút nến thơm nếu tâm trạng cho phép.

Còn theo Friedman, một trong những cách giúp chúng ta trở nên sáng tạo hơn là nghe nhạc trong lúc sử dụng nhà vệ sinh, thứ đã được chứng minh là giúp kích thích suy nghĩ về những ý tưởng, cảm xúc và trải nghiệm khác nhau, đồng thời tăng cường các liên kết hoạt động trong não. Bên cạnh thính giác, kích thích khứu giác bằng những mùi hương thú vị cũng được cho là không chỉ khiến ta cảm thấy dễ chịu hơn mà còn giúp đặt ra những mục tiêu cao hơn cho bản thân và ý thức hơn về năng lực của chính mình.

Tạo điều kiện để kích thích hệ thần kinh cũng là một lời khuyên được Friedman đưa ra. “Hãy nghĩ về lần cuối cùng bạn nhìn thấy hình vẽ bậy trong nhà vệ sinh công cộng. Khả năng cao là bạn không chỉ đọc nó mà còn nghĩ về người vẽ ra nó, thậm chí có lẽ còn tự hỏi điều gì (hoặc cái quái gì) đã diễn ra trong đầu họ” - Friedman giải thích. Ta không thể không nghĩ về những thứ mình thấy, nhưng hoàn toàn có thể chọn những gì đặt trước mắt mình trong nhà vệ sinh. Trưng bày các tác phẩm nghệ thuật khác thường, hạn chế sách báo tạp chí, hoặc sử dụng màn hình kỹ thuật số để thay đổi hình ảnh tạo cảm giác luôn tươi mới... là những cách để cung cấp cho não một danh sách các chất liệu cho sự sáng tạo.

Phong cách bài trí tối giản, giữ cho nhà vệ sinh luôn gọn gàng cũng là cách để tâm trạng luôn thư thái nhất mỗi khi sử dụng. Sẽ chẳng ai còn tâm trí cho việc sáng tạo khi luôn bị ám ảnh bởi chuyện phải dọn dẹp không gian xung quanh. Đồ trang trí với gam màu tươi sáng - như màu vàng đã được một số nghiên cứu chỉ ra là có khả năng thúc đẩy sự sáng tạo - có thể là nguồn cảm hứng cần thiết cho những ý tưởng đắt giá.

“Nhịp sống hiện đại có thể khiến bạn mệt mỏi và đôi khi tất cả những gì chúng ta cần là một căn phòng có cửa, nơi chúng ta có thể hòa quyện với những suy nghĩ của mình để những ý tưởng sáng tạo tuôn trào” - ông Simon Griffiths, CEO và người đồng sáng lập Who Gives A Crap, chia sẻ với Lancashire Telegraph. “Tôi không cần ai thuyết phục để biết nhà vệ sinh chính là nơi đó - ý tưởng thành lập Who Gives A Crap cũng đến với tôi từ một lần đi vệ sinh đấy thôi”.

Đã từng có thời gian việc đi vệ sinh bị xem là điều khiến bạn mất tập trung - một khuyết điểm đáng tiếc của cơ thể làm ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc. Nhưng thế giới đó chỉ còn là quá vãng. Ngày nay, nền kinh tế thế giới được vận hành bởi nguồn động lực mới đó là sự hiểu biết sâu sắc (insight). Sự sáng tạo ở nơi làm việc không còn là điều “có thì tốt, không có cũng không sao” mà đã trở thành yếu tố sống còn của các công ty hiện đại.

“Nếu khoa học đã dạy chúng ta điều gì về quá trình sáng tạo thì đó chính là: việc tìm ra các giải pháp bất ngờ thường đòi hỏi một cách tiếp cận bất ngờ. Tại sao không bắt đầu tìm trong nhà vệ sinh” - Friedman viết trên Fast Company.■